مدخلی برای نقد قوه حکم

شرق: برای فهمِ بهتر مباحث زیباشناسی، بی‌شک باید به سنت زیباشناسی آلمانی نیز پرداخت که بحث‌های مهمی در حوزه‌های فلسفه هنر و فلسفه زیباشناسی مطرح کرده است. از این منظر نظریات کانت و کتاب مهم او در این زمینه «نقد قوه حکم» اهمیت دارد. اما درک این کتاب بدون واسطه شرح و تفسیر کار چندان آسانی نیست و ازاین‌رو کتابِ راهنمای رابرت ویکس مدخلی مهم در این زمینه است. «نقد قوه حکم» کانت را نقد سوم نیز می‌خوانند، زیرا پس از نقد عقل محض و نقد عقل عملی منتشر شد. این کتاب یکی از تأثیرگذارترین نظریه‌های زیباشناختی نظام‌مند در تاریخ زیباشناسی فلسفی محسوب می‌شود. این کتاب در زمره مؤلفه‌های ماقبل آخر اندیشه کانت به‌مثابه یک کل است و به تعبیری «به خاطر فقدان پل‌ها در حکم قایق کوچکی است برای ایجاد ارتباط بین دو حالت مختلف تفسیر جهان، یعنی جبرگرایی و علیت مکانیکیِ توأم با جهان علم، و اختیار و علیت غاییِ ملازم با جهان اخلاق». شرح ویکس از استدلال‌های کانت در نقد سوم و پیوندشان با فلسفه و تفکر نقدی‌ او روشن و مفید به نظر می‌رسد، تا حدی که معتقدند این کتاب توانسته هم‌گام با کانت به کل نقد بپردازد و راهنمای خوبی برای این کتاب پیچیده کانت باشد. «ویکس توانسته توازن بسیار خوبی بین بحث‌های مختلف و پیوستگی آنها با خطوط کلی آرای کانت ایجاد کند و به‌طرز شگفت‌انگیزی از تکرار مکررات کانت دور بماند. تحلیل‌های او از دعاوی و تمایزات کانتی، بسیار مفید و دقیق است، خصوصا مواردی که به زیبایی هنری و مقید و زیبایی به‌مثابه نماد اخلاق مربوط می‌شود. به‌علاوه این مباحث با نگاهی ضمنی به پژوهش‌های فعلی درباره نقد انجام شده است؛ گرچه قاعدتا شکل کتاب راهنما اجازه نمی‌دهد تا وسیعا وارد این مباحث شود. القصه، وضوح، صراحت و مهارت ویکس در بیان آرای زیباشناختی و غایت‌شناختی کانت در این کتاب، گیرا و برانگیزاننده است و منبع بسیار مفیدی برای تمام دانشجویان و مدرسان نقد کانت فراهم می‌کند». رابرت ویکس با واکاوی عمیق در پژوهش‌های مربوط به اندیشه کانت در زمینه زیباشناسی به ارتباط میان هنر و علم و اخلاقیات پرداخته است. ویکس در این کتاب سعی دارد فهم یکپارچه‌ای از نقد به‌مثابه یک کل پیش‌ِروی خواننده بگذارد که بخش‌های مختلف آن ارتباط ارگانیکی با هم دارند. او همچنین می‌کوشد «مراقب پیوندهای مختلف کانت بین زیبایی، هنر، زیست‌شناسی و اخلاق باشد، ولی پیشنهاد اصلی او این است که کانت طبیعت و آزادی را با این استدلال به هم پیوند می‌زند که ما باید طبیعت- به‌ویژه زیبایی طبیعی و ارگانیسم‌ها- را به‌مثابه محصولات صناعت الهی لحاظ کنیم».