سنوات پایان خدمت کارگران چقدر است؟

ایلنا: مزایای انگیزشی و رفاهی که در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار به آنها اشاره شده، در محاسبه مزد کارگر مبنا قرار نمی‌گیرند و بر اساس دادنامه سال گذشته دیوان عدالت اداری، مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار نیز قرار نمی‌گیرند. فوق‌العاده‌ها هم به همین ترتیب، مبنای محاسبه مزد کارگر و سنوات پرداختی به او قرار نمی‌گیرند. «محاسبه سنوات پایان کار کارگران مشمول قانون کار» همواره یکی از مسائل مورد مناقشه بوده است. در سال‌های اخیر، چندین دادنامه صادره از سوی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به این موضوع اشاره داشته‌اند و البته در مواردی یک دادنامه، بایدها و الزامات قبلی را نسخ کرده است. در هر حال، آنچه به کارگران مشمول قانون کار بعد از 30 سال خدمت پرداخت می‌شود، بسیار کمتر از آن رقمی است که کارمندان دولت تحت عنوان «پاداش پایان خدمت» دریافت می‌کنند. پاداش پایان خدمت کارمندان دولت معمولا چند‌صد میلیون تومان است. حال به نظر می‌رسد با توجه به آخرین دادنامه صادره از سوی دیوان عدالت اداری در سال گذشته، مبلغ سنوات پرداختی به کارگران در پایان خدمت آنها باز هم محدود شده است و در واقعیت در بهترین حالت، از ۳۰ یا ۴۰ میلیون تومان تجاوز نخواهد کرد.

سؤال این است که بر اساس آخرین دادنامه هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، چه اقلام و شاخص‌های مزدی‌ای مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار کارگران قرار می‌گیرد؟ حق قانونی کارگران در زمان خاتمه خدمت چقدر است و چگونه محاسبه می‌شود؟

آرمین خوشوقتی، کارشناس ارشد حقوق و روابط کار، در ارتباط با محاسبه سنوات کارگران گفت: سال گذشته هیئت عمومی دیوان عدالت اداری‌ یک رأی جدید در مورد نحوه محاسبه سنوات کارگران صادر کرد. بر اساس این رأی جدید، دادنامه ۳۳۲۸ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری که در سال ۱۳۹۸ صادر شده بود، اصلاح شد. این اصلاحیه چه تغییراتی به وجود آورد؟ این کارشناس حقوقی در این زمینه گفت: با این اصلاحیه، عبارت «همه عناوین مقرر در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار» از رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری حذف شد؛ یعنی در دادنامه ۳۳۲۸ که در ۲۳ بهمن‌ماه ۱۳۹۸ صادر شده بود، این‌طور مقرر شده بود که همه عناوینی که در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار از آنها نام برده شده، مبنای محاسبه سنوات یا مزایای پایان کار قرار گیرد، اما این دادنامه‌ در سال ۱۴۰۱ اصلاح شد‌، به این صورت که عبارت همه عناوین مقرر در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار از دادنامه قبلی حذف شد.

به گفته خوشوقتی، براساس اصلاحیه اخیر، آنچه پس از این‌ مبنای محاسبه سنوات یا مزایای پایان کار کارگران قرار می‌گیرد، فقط مزد و حقوق است، مطلق مزد و حقوق کارگر یعنی آن چیزی که در قبال انجام کار در ساعات عادی کار به کارگر پرداخت می‌شود. این کارشناس روابط کار ادامه داد: وقتی «مزد یا حقوق» ملاک محاسبه سنوات کارگران باشد، نتیجه می‌گیریم که دیگر حق‌السعی مبنای محاسبه سنوات نیست؛ حق‌السعی از مبنای محاسبه سنوات کنار گذاشته می‌شود. تفاوت حق‌السعی با مزد و حقوق چیست و چرا دیگر حق‌السعی ملاک قرار نمی‌گیرد؟ خوشوقتی در پاسخ گفت: حق‌السعی مفهومی بزرگ‌تر و وسیع‌تر از مزد است. معنای حق‌السعی همه مواردی است که در مواد ۳۴ و ۳۵ قانون کار به آنها اشاره شده است. مزد فقط بخشی از حق‌السعی است، اما پس از این، حق‌السعی دیگر مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار کارگر نیست و فقط مزد مبنای محاسبه قرار می‌گیرد؛ همان‌طورکه مبنای محاسبه اضافه‌کاری، شب‌کاری، عیدی، حق مأموریت و جمعه‌کاری نیز حق‌السعی نیست. او در توضیح بیشتر افزود: به این ترتیب، مزایای انگیزشی و رفاهی مانند کمک‌هزینه مسکن، حق تأهل، کمک‌هزینه اقلام مصرفی خانوار و کمک‌هزینه عائله‌مندی، جزء مزد محسوب نمی‌شود. این اقلام هرچند جزء حق‌السعی هستند اما جزء مزد نیستند؛ چراکه در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار به صراحت این اقلام از حیطه مزد خارج شده‌اند. ضمنا فوق‌العاده‌های مزدی مثل اضافه‌کاری، جمعه‌کاری، شب‌کاری، نوبت‌کاری و فوق‌العاده مأموریت نیز که در قبال انجام کار در وقت اضافه یا کار در شب یا کار در ایام تعطیل یا کار در خارج از کارگاه به کارگر شاغل پرداخت می‌شوند، جزء مزد نیستند و مبنای محاسبه سنوات پایان کار کارگر نیز قرار نمی‌گیرند.

خوشوقتی در جمع‌بندی گفت: مزایای انگیزشی و رفاهی که در تبصره ۳ ماده ۳۶ قانون کار به آنها اشاره شده، در محاسبه مزد کارگر مبنا قرار نمی‌گیرند و بر اساس دادنامه سال گذشته دیوان عدالت اداری، مبنای محاسبه سنوات و مزایای پایان کار نیز قرار نمی‌گیرند. فوق‌العاده‌ها هم به همین ترتیب، مبنای محاسبه مزد کارگر و سنوات پرداختی به او قرار نمی‌گیرند. به این ترتیب، براساس این دادنامه، سنوات کارگر فقط و فقط بر مبنای مزد و حقوق او محاسبه و پرداخت می‌شود.