نقد رادیکالیسم، احیای امید

شرق: اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری کشور در‌حالی دیروز برگزار شد که اخبار مهمی در دانشگاه شهید بهشتی شنیده شد. عارف از یک سو از احیای مصوبه واگذاری زندان اوین به این دانشگاه خبر داد و از سویی دیگر، از رفتارهای فراقانونی و سلیقه‌ای که با دانشجویان رخ داده انتقاد کرد. وزیر علوم هم که این روزها سخت در تلاش برای تحقق شعارهای رئیس‌جمهور در حوزه مدیریتی خود است، از قول دستگاه قضا برای بررسی مجدد پرونده‌های دانشجویان در یک کارگروه ویژه خبر داد تا بار دیگر بارقه‌ای از امید در دولت وفاق ملی جرقه بزند. در سال‌های گذشته، به‌ویژه بعد از اعتراضات سال 1401، فضای دانشگاه‌ها به سمت امنیتی‌شدن حرکت کرد و برخورد قهری با برخی دانشجویان و استادان منجر به تشکیل پرونده‌های قضائی و امنیتی شد که نتیجه‌ای جز اخراج یا تعلیق تعدادی از استادان و دانشجویان نداشت. جنبش دانشجویی به محاق رفت و خبر درخوری از شورونشاط علمی هم نبود. اما با شروع کارزار انتخابات پیش از موعد سال جاری، فضا شروع به تغییر کرد؛ زیرا مسعود پزشکیان، یکی از نامزدهای ریاست‌جمهوری، عزم راسخی برای دلجویی از استادان و رفع مشکل تحصیل و فعالیت دانشجویان را داشت و حتی در جمع دانشجویان هم گفت: «باید اختلافات را حل و تحمل خودمان را بیشتر کنیم. کسی را به خاطر اندیشه در دانشگاه مارک‌دار نکنیم. اگر جوابی نداریم با اخراج و پرونده‌‌سازی مشکل حل نمی‌شود». بعد از پیروزی در انتخابات هم مسعود پزشکیان بر وعده خود ماند و با انتخاب وزیر علومی که این روزها خوش درخشیده نشان داد دغدغه دانشگاهیان برایش جدی بوده و سعی در احیای دانشگاه به دور از نگاه امنیتی دارد.

خروج دانشگاه‌ها از ذیل برخوردهای حذفی و حفظ کرامت دانشگاه، نکته‌ای بود که دیروز هم معاون اول رئیس‌جمهور و همچنین وزیر علوم بر آن تأکید داشتند. برای نمونه، محمدرضا عارف دیروز در نقد رفتارهای فراقانونی و سلیقه‌ای که با دانشجویان در چند سال اخیر رخ داده، خطاب به دانشگاهیان حاضر در اجلاس، گفت: «آیا امکان اظهارنظر و طرح بی‌حاشیه مسائل مختلف در دانشگاه را داریم یا خیر؟‌ چقدر به کرسی آزاداندیشی که مورد اهتمام مقام معظم رهبری است، عمل کردیم؟ انتظار ما از این نشست‌ها این است که به مسائل کلان در زمینه اقتصاد و مسائل اجتماعی و فرهنگی پرداخته شود. رؤسای دانشگاه‌ها در دو دهه گذشته بسیار محافظه‌کار شده‌اند». عارف همچنین با تأکید بر اینکه «هنر ما تاکنون برخوردهای امنیتی بوده است»، توضیح داد: «فضایی که در چند سال اخیر بر دانشگاه‌ها حاکم بود، این‌گونه بوده است که دانشگاه به‌جای اینکه مرکز تمدن و فرهنگ باشد، در تلاش بوده است‌ با نیروهای غیردانشگاهی و فضای امنیتی دانشگاه را آرام کند که به درد نمی‌خورد. آرامشی که ما به دنبال آن هستیم همان راهبردی است که به پیروزی انقلاب منجر شد». عارف که به‌خوبی از برخوردهایی که در سال‌های گذشته به‌ویژه در دوران حوادث سال 1401 با برخی دانشجویان شده آگاه است، در‌این‌باره توضیح داد: تعدادی از اساتید و دانشجویان در سال‌های اخیر مسائلی داشتند که احساس می‌کنند فراقانونی و یا سلیقه‌ای با آنها برخورد شده است. خواهش دارم سریع‌تر مسئله روشن و بسته شود. نباید کش‌دار بماند. اگر احیانا برخورد سلیقه‌ای شده سریع مسئله حل شود. ما به ایجاد فضای صمیمی و فرهنگی در دانشگاه نیاز داریم. دانشگاه باید بانشاط و دانشجو باید فعال باشد. دانشجوی فعال پرخاش هم می‌کند؛ چراکه عین دختر و پسر ماست. معاون اول رئیس‌جمهور درباره آسیب محافظه‌کاری رؤسای دانشگاه‌ها توضیح داد: چقدر ماندگاری در یک پست برایمان مهم شده است که وظایف ذاتی و اجتماعی خود را کنار بگذاریم؟ دانشگاه هنوز مرجعیت خود را بین مردم از دست نداده و اعتماد به استاد و دانشگاه مایه افتخار همه ما دانشگاهیان است. چقدر از این امر ما استفاده کردیم؟ آیا اگر غفلت کرده و تعلل کنیم و محافظه‌کار شویم، این جایگاه حفظ می‌شود؟‌ قطعا خیر! قداست دانشگاه برای مردم ما بسیار بالاست و باید قدر این پتانسیل و ظرفیت را بدانیم. این قداست مسئولیت ما را دوچندان می‌کند. پژوهش و مقاله بخشی از وظیفه دانشگاه است. دانشگاه وظایف دیگری هم دارد. معاون اول رئیس‌جمهور در بخش دیگر سخنان خود به مسئله جذب نیروهای جوان هم اشاره و تصریح کرد: «ذهنیتی برای جذب اساتید به‌ویژه در بین استادان جوان وجود دارد که گویی جذب برایشان یک لولو است. چرا ما این کار را کردیم؟‌ اگر جذب بر طبق قانون باشد نباید کسی از جذب ترسی داشته باشد. محافظه‌کاری بی‌جایی در بین جوانان هیئت‌علمی ایجاد شده است که باید رفع شود و در شأن کشور ما نیست. باید به این امر رسیدگی جدی شود و اصلاح ساختاری جدی می‌خواهد». او همچنین درباره ضرورت رفع امور دانشگاهی توسط دانشگاه و نه نیروهای خارجی تأکید کرد: «دانشگاه حق ندارد به محض اینکه با کوچک‌ترین مسئله روبه‌رو شد به دلیل بی‌تجربه‌بودن رئیس دانشگاه به نیروهای خارج از دانشگاه متوسل شود. دخالت در دانشگاه باید در سطح بالاتر تأیید شود. این وظیفه را باید رؤسای دانشگاه‌ها خودشان انجام دهند. حل مسائل دانشگاه بر عهده مدیریت دانشگاه است، ارجاع کار به بیرون دانشگاه هنر نیست؛ بلکه نهایت بی‌هنری و ضعف رئیس دانشگاه است». او همچنین با اشاره به درخواست رئیس دانشگاه شهید بهشتی برای احیای مصوبه واگذاری زندان اوین به این دانشگاه به دلیل مشکل کمبود فضای فیزیکی برای دانشگاه شهید بهشتی و عدم تحقق این مصوبه، یادآور شد: «در دوره قبل این تصمیم گرفته شد که با توجه به فرهنگی‌بودن انقلاب ما، مخوف‌ترین زندان قبل از انقلاب را تبدیل به دانشگاه کنیم و جمع‌بندی خوبی داشتیم. در دولت هم تصویب شد که زندان اوین به دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی واگذار شود».

با وجود اختلاف‌نظرها معتقدم باید توافق و تفاهم کرد

البته دیروز وزیر علوم دولت چهاردهم که به‌خوبی از تأثیر برخوردهای قهری با جامعه علمی بر میزان مهاجرت استادان و دانشجویان واقف است، گشایش دانشگاه برای جذب نخبگان و تسهیل شرایط جذب و اجرای قانون جذب را از دیگر راهکارهای افزایش بازگشت نخبگان به کشور عنوان کرد و به این نکته اشاره کرد که یکی از عوامل دیگر مهاجرت استاد و دانشجو، به رسمیت نشناختن آنهاست که انتظار می‌رود کرامت آن را به رسمیت شناخت. او همچنین‌ به شعار وفاق ملی دولت چهاردهم گریزی زد و گفت: این شعاری است که از آن به‌خوبی استقبال شد و در این دوره با رویکردهای متفاوت سیاسی این توافق و وفاق حاصل شده است. هرچند با وجود اختلاف‌نظرها معتقدم باید توافق و تفاهم کرد و این بدان معناست که دوقطبی‌های خودساخته و تصنعی را باید به خاطر منافع ملی کنار گذاشت. سیمایی‌صراف، سواد گفت‌وگو را یکی از شاخص‌های انسان مدرن برشمرد و از تلاش برای محقق‌کردن شعار وفاق ملی در دانشگاه‌ها گفت. همچنین یادآور شد شرط تداوم و انتخاب مدیران جدید این است که قدرت اجماع‌سازی و گفت‌وگو با سلایق و علایق مختلف را داشته باشند. او تأکید کرد: دانشگاه، باشگاه احزاب نیست که بخواهیم با سلایق حزبی به آن نگاه کنیم، بلکه باید تلاش کرد‌ دانشگاه را به دور از نگاه‌های حزبی با شورونشاط و توافق و وفاق ملی آغاز و اداره کرد. ما در این دوره امیدواریم علاوه‌بر تحقق وفاق ملی به احساس مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها دست یابیم.