سنگ‌بنای توسعه
مسئله داریوش آشوری به‌عنوان متفکری معاصر که بر مدرنیت جامعه ایرانی تمرکز داشته است، شکاف بین ما و مدرنیته است. بخش عمده آثار آشوری در حوزه زبان، مدرنیت و فرهنگ از زوایای مختلف به واکاوی این مسئله پرداخته است.
شرق: مسئله داریوش آشوری به‌عنوان متفکری معاصر که بر مدرنیت جامعه ایرانی تمرکز داشته است، شکاف بین ما و مدرنیته است. بخش عمده آثار آشوری در حوزه زبان، مدرنیت و فرهنگ از زوایای مختلف به واکاوی این مسئله پرداخته است. کتاب «روایت داریوش آشوری از مسئله توسعه در ایران» با تکیه بر آرای آشوری در مسئله توسعه تدوین شده است. داریوش آشوری، روشنفکر برجسته معاصر، در زمینه‌های متعددی به تألیف و ترجمه پرداخته است. از آشوری در زمینه‌های سیاست، جامعه‌شناسی، فلسفه، ادبیات، فرهنگ‌شناسی و زبان‌شناسی مقالات و کتاب‌هایی منتشر شده که هریک از اهمیتی ویژه برخوردارند. آشوری اگرچه به‌طور مستقیم به موضوع توسعه در ایران نپرداخته، اما کتاب «روایت داریوش» نشان می‌دهد که در آرا و آثار آشوری رگه‌هایی پررنگ از تفکر توسعه وجود دارد. محسن رنانی در پیشگفتار این اثر، آشوری را پژوهشگر پویشگری دانسته است که با خود زندگی رشد کرده و در هر مرحله از رشد فردی‌اش، به حوزه‌ای تازه رفته و با مسئله و پرسش‌های تازه‌ای درگیر شده و با آن حوزه و مسئله و پرسش‌ها زندگی کرده است. او همچنین درباره ارتباط آشوری و مسئله توسعه نوشته است: «گرچه آشوری حرفی نظری درباره ریشه‌های زبانی توسعه‌نیافتگی ما ایرانیان نگفته است، اما به گمان من او به ساحت ارائه تحلیل جامعه‌شناختی از نسبت به میان زبان و توسعه نزدیک شده است. درواقع او لوازم فکری شکل‌دادن به چنین نظریه‌ای را فراهم کرده است. و این وظیفه پژوهشگران و اندیشمندان نسل بعد است که در این مسابقه دویِ امدادیِ اندیشگی، مأموریت را از داریوش آشوری تحویل بگیرند و در این حوزه کار تازه‌ای را آغاز کنند». کتاب «روایت داریوش» در چهار بخش نوشته و تدوین شده است. بخش اول با عنوان «متن روایت»، به‌جز مقدمه و نتیجه‌گیری شامل این قسمت‌ها است: «زندگی‌نامه داریوش آشوری»، «مفاهیم کلیدی در منظومه فکری داریوش آشوری»، «مسئله کلیدی در منظومه فکری داریوش آشوری: چالش سنت و مدرنیته»، «وجوه زبانی و فرهنگی توسعه در اندیشه داریوش آشوری»، «تحلیل دلایل و ریشه‌های توسعه‌نیافتگی ایرانیان در اندیشه آشوری» و «گفتمان علمی داریوش آشوری». دیگر بخش‌های کتاب هم عبارت‌اند از: «گفت‌وگوهای روایت»، «نقشه ذهنی صاحب‌نظر» و «دیدگاه یا نقد نویسنده راجع به روایت». کتاب «روایت داریوش» بر پایه بازخوانی نظرات آشوری و گفت‌وگوهایی با خود او شکل گرفته است. نویسنده این اثر تأکید دارد که الگوی مورد نظر آشوری در حوزه توسعه را می‌توان «زبان به‌مثابه سنگ‌بنای توسعه» نامید و در این الگوی فکری او قصد دارد نقش زبان در ترقی و پیشرفت را نشان دهد. آن‌طورکه در این کتاب نشان داده شده، آشوری در الگوی فکری‌اش قصد دارد تمام جنبه‌های زندگی مدرن را به مقوله زبان پیوند دهد و معتقد است که از راه گشت‌و‌گذار و بررسی در فضای زبانی است که می‌توان تفاوت‌های بنیادی میان ذهنیت مدرن و سنتی و جهان‌های توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته را در بیخ و بن ماجرا درک کرد. «مسئله اصلی آشوری فهم توسعه و پیشرفت در جهان غرب و درک عقب‌ماندگی ما ایرانیان است و او برای درک شکاف میان ما و جهان مدرن غرب بر ابعاد زبانی و فرهنگی توسعه تمرکز کرده است. اگرچه آشوری کل مسئله توسعه و پیشرفت را به مقوله زبانی فرونمی‌کاهد، اما اهمیت آن را گریزناپذیر می‌داند».