اهمیت آمادگی در برابر زلزله برای توان‌یابان
امسال در هفتم آذر ۱۴۰۳ همکارانم در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله مانور آمادگی در برابر زلزله را در بعضی مدارس خاص کودکان کم‌توان ذهنی و جسمی برگزار می‌کنند تا دانش‌آموزان این مدارس نیز تمرین کنند که چگونه در هنگام زلزله رفتار کنند تا کمتر آسیب ببینند.
امسال در هفتم آذر ۱۴۰۳ همکارانم در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله مانور آمادگی در برابر زلزله را در بعضی مدارس خاص کودکان کم‌توان ذهنی و جسمی برگزار می‌کنند تا دانش‌آموزان این مدارس نیز تمرین کنند که چگونه در هنگام زلزله رفتار کنند تا کمتر آسیب ببینند. آمادگی دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان برای مواجهه با زلزله، هدف این مانور در بیست‌و‌ششمین دوره آن است. برنامه با پخش آژیر زلزله از رادیو سراسری و خطاب به همه دانش‌آموزان در همه مدارس کشور شروع می‌شود. ارتقای آمادگی دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه (دارای محدودیت‌های جسمی و حرکتی) برای اولین بار مورد توجه قرار گرفته و آموزش‌های مرتبط ارائه شده است.
برگزاری مانور برای کودکان توان‌یاب جسمی و ذهنی مقدمه‌ای بر آمادگی در برابر زلزله برای «همه» دانش‌آموزان است.
در محیط‌های مدرسه کودکان کم‌توان نیاز به حمایت بیشتری دارند. اجرای مانورهای زلزله که به طور خاص برای دانش‌آموزان دارای کم‌توانی ذهنی و جسمی طراحی شده، برای اطمینان از ایمنی و آمادگی آنها در چنین شرایط اضطراری بسیار مهم است. این تمرین‌ها نه‌تنها دانش‌آموزان را با روش‌های اضطراری آشنا می‌کند، بلکه به مربیان کمک می‌کند تا نیازهای منحصربه‌فرد این افراد را شناسایی و برطرف کنند.
دانش‌آموزان کم‌توان در هنگام وقوع زلزله با چالش‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند. در ادامه به برخی موارد می‌پردازم:
*اختلالات حرکتی برای دانش‌آموزانی که از ویلچر استفاده می‌کنند یا تحرک محدودی دارند و ممکن است برای تخلیه سریع دچار مشکل شوند.
*همچنین افرادی با «اختلالات پردازش حسی» یعنی دانش‌آموزانی که ممکن است به صداهای بلند یا محیط‌های پر هرج‌ومرج حساس باشند. اضطراب آنان در مواقع اضطراری تشدید می‌شود.
*گاهی کودکان مبتلا به اختلالات شناختی ممکن است به طور کامل فوریت یک موقعیت یا نحوه واکنش مناسب را درک نکنند.
شناخت این چالش‌ها در توسعه و طراحی مانورهای مؤثر زلزله که به همه دانش‌آموزان پاسخ می‌دهد، ضروری است. تمرین‌های برنامه‌ریزی‌شده منظم به همه دانش‌آموزان، ازجمله افراد توان‌یاب کمک می‌کند تا با مسیرهای تخلیه، مناطق امن و طرح کلی واکنش اضطراری آشنا شوند. این آشنایی وحشت و سردرگمی را در هنگام یک زلزله واقعی کاهش می‌دهد.
مدارس باید برنامه‌های تخلیه خاصی را که نیازهای متنوع دانش‌آموزان توان‌یاب را در نظر می‌گیرد، تهیه کنند و کارکنانی برای کمک به افرادی که به کمک در حرکت یا درک دستورالعمل‌ها در طول تمرین نیاز دارند، تعیین شوند.
ایجاد اعتمادبه‌نفس و کاهش اضطراب با تمرین مکرر از طریق تمرینات در بین دانش‌آموزان توان‌یاب با ارائه درک روشنی از آنچه در مواقع اضطراری انتظار دارند کمک می‌کند. این آمادگی به میزان قابل توجهی سطح اضطراب را در مواجهه با موقعیت‌های واقعی کاهش می‌دهد. تمرین‌ها فرصت‌هایی را برای معلمان و کارکنان فراهم می‌کند تا در صورت لزوم با استفاده از زبانی واضح و کمک‌های بصری با دانش‌آموزان توان‌یاب درمورد آنچه در طول زلزله اتفاق می‌افتد، ارتباط مؤثر برقرار کنند. اجرای مانورهای فراگیر پیامی قوی درمورد اهمیت ایمنی برای همه دانش‌آموزان می‌فرستد و فرهنگ فراگیر را در مدرسه پرورش می‌دهد. پس از هر تمرین، مدارس باید بازخوردهایی را از دانش‌آموزان و کارکنان درمورد اینکه چه چیزی خوب کار کرده و چه چیزی می‌تواند بهبود یابد، جمع‌آوری کند. این فرایند تکراری تضمین می‌کند که برنامه‌ها مؤثر و مرتبط با نیازهای همه باقی می‌مانند. مشارکت‌دادن والدین کودکان توان‌یاب در فرایند برنامه‌ریزی به مدارس این امکان را می‌دهد که نیازهای خاص را بهتر درک کنند و استراتژی‌هایی را که در خانه کار می‌کنند در شیوه‌های مدرسه بگنجانند.
مدارس باید کیت‌های اورژانسی را که شامل مواردی است که مخصوصا برای کودکان توان‌یاب مفید است، مانند داروها، وسایل ارتباطی (مانند تابلوهای تصویر)، یا ابزارهای حسی که به مدیریت اضطراب کمک می‌کنند، در نظر بگیرند. مربیان باید درمورد بهترین نحوه کمک به کودکان توان‌یاب در مواقع اضطراری، ازجمله تشخیص علائم پریشانی یا سردرگمی در بین این دانش‌آموزان، آموزش ببینند.
با تغییر جمعیت دانش‌آموزان یا با در دسترس قرارگرفتن اطلاعات جدید درمورد بهترین شیوه‌های آمادگی در شرایط اضطراری، مدارس باید به طور منظم برنامه‌های واکنش در برابر زلزله خود را بررسی کنند تا مطمئن شوند که برای همه دانش‌آموزان مؤثر باقی می‌مانند. مانور زلزله در مدارس به کودکان کم‌توان ذهنی و جسمی در هنگام زلزله کمک می‌کند رویکردی سامان‌مند بر منابع معتبر و استدلال منطقی برای این قابلیت باید طراحی شود.
با درک اهمیت آمادگی در برابر زلزله در مدارس، طراحی برنامه به‌ویژه برای دانش‌آموزان توان‌یاب را شروع می‌کنیم. این زمینه بسیار مهم است زیرا این دانش‌آموزان ممکن است در مواقع اضطراری با چالش‌های منحصربه‌فردی روبه‌رو شوند.
سپس چالش‌های خاصی را شناسایی می‌کنیم که دانش‌آموزان توان‌یاب ممکن است در هنگام زلزله با آنها مواجه شوند، مانند اختلالات حرکتی، اختلالات پردازش حسی و ناتوانی‌های شناختی. درک این چالش‌ها برای انجام مؤثر تمرین‌های اضطراری ضروری است.
برنامه مانور را با چند مورد اساسی طراحی می‌کنیم: آشنایی با روش‌های اضطراری با تمرین‌های منظم به همه دانش‌آموزان کمک می‌کند تا بفهمند در مواقع اضطراری چه کاری باید انجام دهند. طرح‌های تخلیه مناسب در مدارس نیازهای دانش‌آموزان توان‌یاب را تا حدی تأمین می‌کند. ایجاد اعتمادبه‌نفس و کاهش اضطراب با تمرین مکرر امکان‌پذیر است. تمرین‌ها فرصت‌هایی را برای ارتباط مؤثر در هنگام بحران درمورد رویه‌ها فراهم می‌کنند. تمرین‌های فراگیر، فرهنگ ایمنی را برای همه دانش‌آموزان پرورش می‌دهد. گردآوری و تدوین بازخورد به اصلاح مداوم برنامه‌های اضطراری کمک می‌کند. همکاری با والدین و متخصصان برای اطمینان از جامع و مؤثربودن برنامه‌های اضطراری مبنای تضمین موفقیت است. علاوه‌بر‌این، آموزش کارکنان در زمینه آگاهی از اختلالات حرکتی یا ذهنی برای ارائه حمایت مناسب در مواقع اضطراری حیاتی است.
ناکارآمدترین برخورد با مانور آمادگی برای زلزله، نادیده‌گرفتن آن در مدارس، برگزاری آن به صورت تفریحی یا جدی‌نگرفتن موضوع است. بعضی از مدیران به کل و به تشخیص شخصی خود موضوع را غیرلازم و غیرضروری تشخیص می‌دهند! شخصا حدود ۱۸ سال قبل -در نیمه دهه 80- که فرزندانم در سال‌های ابتدایی دبستان مشغول تحصیل بودند برخی از این برخوردهای سلیقه‌ای مدیران و اولیای مدارس فرزندانم را دیده‌ام که گاه شخصا با بحث و گفت‌وگو با مدیران مزبور سعی در تغییر ذهنیت آنها کردم و به‌همین‌دلیل به اجرای نمادین مانور در بعضی از همین مدارس یا مدارسی که دانشجویانم در آنها درس می‌دادند، کمک کرده‌ام.
