فرصتی از‌دست‌رفته در برابر همسایگان
ایران یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری و کشوری با تنوع بی‌نظیر طبیعی، تاریخی و فرهنگی، پتانسیل عظیمی برای جذب گردشگران بین‌المللی دارد. بااینحال، در مقایسه با کشورهای همسایه مانند ترکیه، حضور گردشگران خارجی در ایران بسیار کمتر بوده است.
پوران پرواز-راهنمای گردشگری: ایران یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری و کشوری با تنوع بی‌نظیر طبیعی، تاریخی و فرهنگی، پتانسیل عظیمی برای جذب گردشگران بین‌المللی دارد. بااینحال، در مقایسه با کشورهای همسایه مانند ترکیه، حضور گردشگران خارجی در ایران بسیار کمتر بوده است. این موضوع را می‌توان به عواملی همچون تحریم‌های اقتصادی، تصویرسازی‌های منفی در رسانه‌های بین‌المللی و مسائل مرتبط با امنیت و زیرساخت‌های گردشگری نسبت داد. در این مقاله به بررسی برخی از اماکن مهم گردشگری ایران و ظرفیت‌های بالقوه آنها در مقایسه با کشورهای همسایه می‌پردازیم.
ایران با بیش از ۱.۶ میلیون کیلومتر مربع وسعت و تنوع جغرافیایی بی‌نظیر، از کوه‌های زاگرس و البرز تا جنگل‌های هیرکانی، کویرهای وسیع و سواحل خلیج فارس و دریای عمان، پتانسیل زیادی برای جذب گردشگران طبیعت‌دوست دارد. جزایری مانند کیش، قشم و هرمز به عنوان نمونه‌هایی از ظرفیت‌های گردشگری ساحلی ایران، نه‌تنها زیبایی‌های طبیعی منحصربه‌فردی دارند، بلکه از نظر فرهنگی و تاریخی نیز دارای جذابیت‌های فراوانی هستند.
جزیره کیش با بیش از دو میلیون بازدیدکننده داخلی و خارجی در سال، یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران است. این جزیره با امکاناتی نظیر هتل‌های لوکس، مراکز خرید مدرن و تفریحات آبی، می‌تواند رقیبی جدی برای مقاصدی مانند آنتالیا در ترکیه باشد. بااینحال، آمارها نشان می‌دهد که تعداد گردشگران خارجی کیش در مقایسه با آنتالیا بسیار کمتر است. براساس گزارش‌های سال ۲۰۱۹، آنتالیا میزبان بیش از ۱۵ میلیون گردشگر خارجی بوده است، در‌حالی‌که تعداد گردشگران خارجی کیش به کمتر از ۱۰۰ هزار نفر می‌رسید. یکی از دلایل اصلی این تفاوت، دسترسی محدود و مشکلات ویزا برای گردشگران خارجی است. ترکیه با سیاست ویزای آسان و پروازهای متعدد بین‌المللی، توانسته بازار گردشگری خود را به‌شدت گسترش دهد، در‌حالی‌که ایران هنوز نتوانسته این موانع را به طور کامل برطرف کند.
جزیره قشم، با موقعیت جغرافیایی استراتژیک در تنگه هرمز و جاذبه‌های طبیعی منحصربه‌فرد مانند جنگل‌های حرا، دره ستارگان و غارهای نمکی، یکی دیگر از نقاط بالقوه برای گردشگری بین‌المللی است. قشم به عنوان بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس، از تنوع زیستی و فرهنگی خاصی برخوردار است، اما آمارها نشان می‌دهد که این جزیره هنوز نتوانسته سهم قابل توجهی از گردشگران خارجی را جذب کند. در‌حالی‌که کشورهای همسایه، مانند امارات متحده عربی، با توسعه زیرساخت‌های گردشگری در مناطقی مانند دبی و ابوظبی، به قطب‌های گردشگری تبدیل شده‌اند، قشم همچنان از مشکلاتی مانند محدودیت حمل‌ونقل هوایی، نبود هتل‌های استاندارد بین‌المللی و تبلیغات ناکافی رنج می‌برد.
جزیره هرمز نیز با خاک‌های رنگارنگ و مناظر بی‌نظیر، یکی از شگفتی‌های طبیعی ایران است که می‌تواند گردشگران زیادی را جذب کند، بااینحال، هرمز هنوز از نظر زیرساخت‌های گردشگری در سطح بسیار پایینی قرار دارد. نبود امکانات اقامتی مناسب، دسترسی محدود به خدمات رفاهی و تبلیغات کم در سطح بین‌المللی، از جمله موانع اصلی در توسعه گردشگری این منطقه به شمار می‌رود. این در حالی است که افزایش آگاهی جهانی نسبت به این جزیره می‌تواند تأثیر مثبتی در جلب توجه گردشگران داشته باشد. ارائه تورهای طبیعت‌گردی و فعالیت‌های اکوتوریسم نیز می‌تواند جذابیت این جزیره را افزایش دهد.
در مقایسه با ایران، ترکیه توانسته با استفاده از استراتژی‌های تبلیغاتی گسترده، سیاست‌های حمایتی دولت و توسعه زیرساخت‌های مدرن، به یکی از موفق‌ترین کشورهای منطقه در حوزه گردشگری تبدیل شود. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال ۲۰۱۹، ترکیه با بیش از ۵۲ میلیون گردشگر بین‌المللی، ششمین مقصد گردشگری جهان بوده است.
درآمد ترکیه از صنعت گردشگری در همان سال بیش از ۳۴ میلیارد دلار بوده است. در مقابل، ایران با وجود پتانسیل‌های عظیم خود، فقط میزبان هشت میلیون گردشگر خارجی بوده و درآمد آن از این بخش کمتر از دو میلیارد دلار تخمین زده شده است. این تفاوت چشمگیر، نشان‌دهنده لزوم بازنگری جدی در سیاست‌ها و برنامه‌های گردشگری ایران است.
یکی از چالش‌های مهم ایران در جذب گردشگران خارجی، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بانکی است. این تحریم‌ها نه‌تنها باعث کاهش سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری شده‌اند، بلکه مشکلاتی مانند نبود سیستم‌های پرداخت بین‌المللی، افزایش هزینه‌های سفر و کاهش جذابیت مقصد را نیز به همراه داشته‌اند. به‌علاوه، تصویرسازی‌های منفی رسانه‌های بین‌المللی درباره ایران، باعث شده است بسیاری از گردشگران خارجی این کشور را به عنوان مقصدی ناامن تصور کنند. این در حالی است که شاخص‌های امنیت ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه، وضعیت بهتری را نشان می‌دهد. ارائه برنامه‌های تبلیغاتی هدفمند برای اصلاح تصویر جهانی ایران و شفاف‌سازی واقعیت‌های موجود می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
در کنار چالش‌ها، ایران ظرفیت‌های بالقوه‌ای دارد که در صورت بهره‌برداری صحیح، می‌تواند به بهبود وضعیت گردشگری منجر شود. یکی از این ظرفیت‌ها، میراث فرهنگی و تاریخی بی‌نظیر ایران است. بناهایی مانند تخت جمشید، میدان نقش جهان و باغ‌های ایرانی که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، می‌توانند جذابیت‌های زیادی برای گردشگران خارجی داشته باشند. همچنین تنوع قومی و فرهنگی ایران، از جمله فرهنگ کردی، لری، بلوچ و ترکمن، می‌تواند به توسعه گردشگری فرهنگی کمک کند. از سوی دیگر، توسعه گردشگری مذهبی با تکیه بر مکان‌هایی مانند مشهد و قم که هرساله میلیون‌ها زائر داخلی و خارجی را جذب می‌کنند نیز می‌تواند یکی از محورهای اصلی رشد گردشگری ایران باشد.
برای رقابت با کشورهای همسایه، ایران نیازمند برنامه‌ریزی جامع و استراتژی‌های مشخص در حوزه گردشگری است. تسهیل قوانین ویزا، توسعه زیرساخت‌های مدرن، بهبود خدمات حمل‌ونقل و اقامتی و تبلیغات هدفمند در بازارهای بین‌المللی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به بهبود جایگاه ایران در صنعت گردشگری کمک کنند. همچنین همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و استفاده از تجربیات موفق کشورهای دیگر، می‌تواند به توسعه پایدار گردشگری در ایران کمک کند. علاوه‌براین، برگزاری رویدادهای بین‌المللی فرهنگی و هنری در شهرهای مختلف ایران می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای معرفی فرهنگ ایرانی ایجاد کند.
در نهایت، ایران با تنوع طبیعی، فرهنگی و تاریخی خود، پتانسیل تبدیل‌شدن به یکی از مقاصد اصلی گردشگری جهان را دارد. اما برای دستیابی به این هدف، لازم است موانع موجود برطرف شده و سیاست‌های حمایتی مؤثری ب ه‌کار گرفته شود. مقایسه با کشورهایی مانند ترکیه نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری مناسب، می‌توان سهم ایران از بازار گردشگری بین‌المللی را به‌شدت افزایش داد و این صنعت را به یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور تبدیل کرد. همچنین توسعه پایدار گردشگری نه‌تنها به اقتصاد کشور کمک خواهد کرد، بلکه تأثیرات مثبتی بر تعاملات فرهنگی و ارتقای تصویر جهانی ایران خواهد داشت.
