کنترل نیروگاه اتمی زاپاروژیا به کدام طرف می‌رسد؟
مذاکرات روسیه و آمریکا برای رسیدن به صلح در اوکراین همچنان در جریان است و یکی از موضوعات مورد اختلاف طرفین، کنترل وضعیت نیروگاه اتمی زاپاروژیا‌ست. در سفری که دو هفته پیش برای بازدید از این نیروگاه ،که بزرگ‌ترین نیروگاه اتمی اروپا و نهمین نیروگاه اتمی جهان است به شهر انرگودار داشتم، حملات گسترده پهپادی اوکراین به این شهر نشان می‌داد که کی‌یف به‌هیچ‌وجه با واگذاری کنترل نیروگاه زاپاروژیا به روسیه سر سازش ندارد.
احمد وخشیته-استاد دانشگاه دوستی ملل روسیه: مذاکرات روسیه و آمریکا برای رسیدن به صلح در اوکراین همچنان در جریان است و یکی از موضوعات مورد اختلاف طرفین، کنترل وضعیت نیروگاه اتمی زاپاروژیا‌ست. در سفری که دو هفته پیش برای بازدید از این نیروگاه ،که بزرگ‌ترین نیروگاه اتمی اروپا و نهمین نیروگاه اتمی جهان است به شهر انرگودار داشتم، حملات گسترده پهپادی اوکراین به این شهر نشان می‌داد که کی‌یف به‌هیچ‌وجه با واگذاری کنترل نیروگاه زاپاروژیا به روسیه سر سازش ندارد. با وجود این، توافقی میان روسیه و آمریکا در جریان است که روسیه متعهد شده به حملات اوکراین پاسخ ندهد و منطقه انرگودار را نظامی نکند و امید دارد که ذیل این سیاست که متعهد به تأمین امنیت نیروگاه اتمی زاپاروژیا مبتنی بر سیاست صرفا تدافعی است بتواند مالکیت آن را برای همیشه در اختیار خود نگه دارد.
انرگودار شهری میان دو خط مقدم روسیه و اوکراین است که از چهارم مارس ۲۰۲۲ در خوانش روسیه به این کشور الحاق شده است و البته قرارگرفتنش در دوکیلومتری خط مقدم اوکراین سبب شده از حملات پهپادی گسترده نیروهای اوکراین در امان نباشد. این شهر که در کنار رود دنیپرو در ساحل سد کاخوفکا از سوی منطقه زاپاروژیا واقع شده است، تا پیش از درگیری‌ها حدود 50 هزار سکنه داشت که اکنون ۱۵ هزار نفر در آنجا زندگی می‌کنند.
تقریبا می‌توان گفت آرایش شهر همچون گذشته باقی مانده است؛ بخش قابل توجهی از ساکنان کارکنان نیروگاه اتمی زاپاروژیا هستند که اکنون در ساختار روسیه زیر نظر سازمان روس‌اتم فعالیت می‌کنند. البته روسیه با محدودیت‌هایی برای تغییر ساختار مدیریتی این نیروگاه نیز روبه‌رو است؛ از جمله اینکه مطابق قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ریاست نیروگاه‌ها را فردی می‌تواند برعهده داشته باشد که طی پنج سال گذشته سابقه مدیریتی در همان نیروگاه داشته است. از این رو ریاست این نیروگاه همچنان بر عهده یوری چرنیچوک است که از سوی دولت اوکراین سال‌ها پیش منصوب شده است.
هم‌زمان که در دفتر چرنیچوک مشغول گفت‌وگو درباره وضعیت نیروگاه بودیم، چندین بار صدای انفجار توجهم را جلب کرد که دفعه اول با لبخند اشاره کرد که نترسید، تقریبا هفته‌ای ۲۰۰ حمله پهپادی از سوی اوکراین به نیروگاه وجود دارد که از سوی پدافند رهگیری می‌شود. از سفر ماه گذشته رافائل گروسی به نیروگاه پرسیدم که آیا با توجه به اینکه آخرین بازدید گروسی از نیروگاه اتمی زاپاروژیا با هماهنگی روسیه انجام شد، به این معنا بود که آژانس کنترل روسیه بر نیروگاه زاپاروژیا را به رسمیت شناخته است؟
چرنیچوک گفت که ملاقات‌های من با آقای گروسی همواره درباره مسائل فنی نیروگاه است و درمورد موضوعات سیاسی نیست، اما من چنین تصوری نداشتم. اگرچه برای او نیز بسیار مهم است که روسیه امنیت نیروگاه را حفظ کند و از نظامی‌کردن آن پرهیز کند. در عین حال چرنیچوک گفت که من به عنوان یک اوکراینی درک نمی‌کنم که چطور کی‌یف می‌تواند برای تحریک روسیه به پاسخ نظامی و شکسته‌شدن توافق میان مسکو و واشنگتن این‌چنین حملات گسترده پهپادی را در محدوده بزرگ‌ترین نیروگاه اتمی اروپا انجام دهد و به عواقبی که می‌توانند برای ساکنان اینجا که تا دو سال پیش شهروندان اوکراین بودند نیندیشد که اگر این حملات پهپادی مهار نشود، می‌تواند فاجعه بزرگی را رقم بزند.
با وجود این به نظر می‌رسد آمریکا پس از گفت‌وگوهای اخیر خود با هیئت اوکراینی در ریاض، سیاست خود در قبال نیروگاه اتمی زاپاروژیا را تغییر داده است و می‌گوید کنترل این نیروگاه باید در اختیار نیروهای آمریکایی باشد؛ موضوعی که واکنش تند رئیس روس‌اتم را نیز به دنبال داشت که در دیدار چند روز پیش خود با رافائل گروسی این موضوع را غیر‌قابل قبول و تخیلی خواند و گفت این نیروگاه در خاک روسیه قرار دارد و اکنون شهروندان روسیه در آنجا کار می‌کنند، چگونه امکان دارد که آن توسط نمایندگان یک کشور دیگر مدیریت شود؟
به نظر می‌رسد وضعیت مدیریت و کنترل نیروگاه زاپاروژیا یکی از آخرین پیچ‌های روسیه و آمریکا برای رسیدن به صلح در اوکراین است که با تعیین وضعیت آن، جنگ اوکراین به آتش‌بس می‌رسد.
در این میان پرسش‌های مهم دیگری فردای آتش‌بس شکل می‌گیرد؛ از جمله اینکه اگر صلح مبتنی بر همین خط تماس کنونی در جبهه‌های جنگ شکل بگیرد و انرگودار تحت کنترل روسیه باقی بماند، چه سیاستی نسبت به ۳۵ هزار شهروند این شهر که با آغاز درگیری‌ها خانه‌هایشان را رها کردند وجود دارد. وقتی این سؤال را از «ماکسیم پوخوف»، که اکنون چند ماهی است که از سوی روسیه شهردار انرگودار شده است، پرسیدم، او گفت: «همه آنها که رفته‌اند می‌توانند بازگردند». با وجود این، شرایط پیچیده هویتی و شهروندی را می‌توان در این شهر که اکنون در نقطه صفر میان روسیه و اوکراین قرار گرفته است، ملاحظه کرد که در شماره‌های بعدی در حوالی میدان سرخ به آن بیشتر خواهم پرداخت.
