هدف اصلی ما ایجاد یک اکوسیستم لجستیکی است

لجستیک، زنجیره جدانشدنی تجارت الکترونیک است. بدون داشتن سیستم لجستیک قوی چرخه رشد تجارت الکترونیک نخواهد چرخید. در ایران سیستم لجستیک آن‌طور که باید توسعه پیدا نکرده و نتوانسته به شرکت‌های فعال در حوزه خرید و فروش آنلاین کمک شایانی کند. در سال‌های گذشته تنها پست بازیگر اصلی این بازار بوده که آن هم به خاطر سیستم سنتی، مشکلات نیروی انسانی، تعرفه و... نتوانسته ارزش افزوده‌ای به این بازار اضافه کند. هرچند از سال‌ها پیش شرکت پست با اعطای پروانه پیتی به شرکت‌های پستی زمینه رقابت در این بازار را فراهم کرد، اما همچنان داشتن یک سیستم لجستیک قوی پاشنه آشیل توسعه تجارت الکترونیک در کشور است.   در مورد جزئیات فعالیت این هلدینگ و وضعیت لجستیک ایران با رضا سمیع‌زاده، مدیرعامل هلدینگ فاخر گفت‌وگویی انجام شده که در ادامه می‌خوانید.

‌‌ درباره رشد فروشگاه‌های اینترنتی و تأثیر آن در رشد لجستیک بگویید.

جایگاه لجستیک از ابتدایی که بشر نقش اجتماعی خود را شروع کرد، موضوع قابل توجهی بوده است. ابتدا جابه‌جایی در همه دنیا از طریق خشکی و بعد دریا توسعه پیدا کرد و لجستیک ساختاریافته‌تر شده تا به مفهوم صنعتی خود رسیده است. در مفهوم صنعتی هم زنجیره تأمین مطرح است که می‌دانیم نقش بسیار گسترده‌ای در توسعه اقتصاد فعلی «پیشادیجیتال» دارد. اگر بخواهیم در این زمینه تقسیم‌بندی داشته باشیم باید گفت لجستیک تا مرحله پیشادیجیتال یک نقش روشن و شفاف و رو به توسعه داشته است.

‌درمورد راه‌های خلاقانه لجستیک در عصر حاضر چه نظری دارید؟

مرحله‌ای که اکنون در آن هستیم و بشر وارد آن شده، دوران گذار به تحول دیجیتال است. در این دوران گذار، تجارت الکترونیک مانند آمازون و در کشور ما و جاهای مختلف دنیا مشابه آن به وجود آمدند. در واقع فروش اینترنتی و اینکه مردم خریدهایشان را در زمان‌های گوناگون و به تعداد و برای جاهای مختلف دنیا داشته باشند، مدل جدیدی ایجاد کرد که به آن تجارت الکترونیکی می‌گوییم. وقتی تجارت الکترونیک آمد، عملا مفهوم لجستیک را که افراد از فروشگاه‌ها خریداری کنند یا خودشان محصول را ببینند، دستخوش تغییر کرد و از طریق جست‌وجو و مقایسه پیش رفت. قسمتی که لجستیک تغییر کرد، این بود که مفاهیم قدری جابه‌جا شد. سیستم و نوع سفارش‌ها و زنجیره‌های تأمین و انبارداری همه بسته به نیازهای مشتری تغییر کرد. اگر در زمان پیشادیجیتال، فشاری وجود داشت، یعنی فشار تولید و محصول بود و مردم با میزان کمی حق انتخاب داشتند، به اینجا رسید که در این دوران فاز مرحله دیجیتال، سیستم کششی شد و مردم می‌توانستند هر چیزی را در هر زمانی با قیمت‌های مختلف بخرند. اینجا بود که نقش تجارت الکترونیک گسترش پیدا کرد و محصولات و همه تولیدکنندگان به ویترین تجارت الکترونیک رفت. در آمازون یا ای‌بی به دنبال هر چیزی بگردید می‌توانید آن را پیدا کنید و از سراسر دنیا برای شما آن محصول را خواهند فرستاد. پس عملا تجارت الکترونیک، لجستیک را تغییر داد و اکنون با سازوکار جدیدی از لجستیک مواجهیم که پیچیده‌تر شده است. مفاهیم just in time که در دنیای پیشادیجیتال خیلی ساده در خودروسازی انجام می‌شد، حالا تقریبا در همه صنایع انجام می‌شود. 

‌‌لجستیک هوشمند در ایران چه جایگاهی دارد؟

ما اکنون داریم وارد دنیای جدیدی می‌شویم که لجستیک تغییر جدی‌تری خواهد کرد. به صورت خیلی خلاصه در دنیای پیشادیجیتال لجستیک عاملی بود که معمولا خود شرکت‌ها انجام می‌دادند. از طریق Out source هم حمل‌ونقل و جابه‌جایی و انبارداری در آن رخ می‌داد؛ یعنی تولید می‌کردید و انبار و جابه‌جایی و حمل‌ونقل را به دیگری می‌دادید. در مرحله شروع دیجیتال، لجستیک با تجارت الکترونیک ترکیب شدند و خیلی‌ها فقط به سراغ این رفتند که لجستیک را انجام دهند، ولی تجارت الکترونیک بزرگ شد. الان می‌بینیم که مثلا آمازون شاید بزرگ‌ترین لجستیک دنیا را دارا باشد. شرکت‌های بزرگ دنیا مانند فدکس یا DHL یا TNT خیلی اوقات تبدیل به پیمانکاران لجستیکی آمازون شده‌اند. اما عصری که واردش شده‌ایم چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ پلتفرم‌هایی مانند اوبر و نمونه‌های مشابه آن، پلتفرم‌هایی مانند Airbnb که جایگزین هتل‌ها شدند، همگی نشان می‌دهند که دنیا به سمت پلتفرم‌ها پیش می‌رود. هنوز بسیاری از پلتفرم‌ها از لجستیک به عنوان ابزار استفاده می‌کنند، ولی به نظر ما تغییرات جدی در بخش‌هایی از صنعت رخ خواهد داد که با عنوان D2C (direct to consumer) دسته‌بندی می‌شود. رو واقع بسیاری از شرکت‌هایی که کالاهای خود را مثلا به آمازون می‌دادند و آمازون می‌فروخت، به علت حجم رقابت که مارجین بسیار کم می‌شود، خودشان ترجیح می‌دهند کالاها را مستقیم به مشتریانشان بفروشند. این کار یک ایراد دارد؛ باید انبار داشته باشند یا از انبار و حمل‌ونقل دیگران استفاده کنند؛ درحقیقیت یک تخصص لجستیکی و خیلی آنلاین نیاز است، چون سیستم کششی است و به پیشادیجیتال برنمی‌گردد.

بنابراین D2C اگر بخواهد وارد صحنه شود (که الان هم وارد صحنه شده است)، می‌گوید فرض کنید چیزی مانند اینترنت باشد که یک packet می‌فرستید و از جایی دیگر بر می‌دارید یا از جایی جست‌وجو می‌کنید و از جای دیگر اطلاعات می‌گیرید. اگر چیزی مانند فیزیکال اینترنت باشد شاید بتواند به ما کمک کند. 

‌آینده لجستیک در ایران توسط بخش خصوصی چگونه خواهد بود؟

اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، دنیای دیگری ایجاد خواهد شد با مفهوم جدیدی به نام پلتفرم‌های لجستیکی، اینکه همه به آمازون و ای‌بی و مشابه آنها خدمات بدهند، اتفاق نمی‌افتد. چون در شرایط فعلی خیلی از برندها در حال ازبین‌رفتن هستند و عملا رئیس کل این بازی، آمازون و ای‌بی هستند، ولی همه می‌خواهند برندهای خود را داشته باشند و سرویس‌های خود را بدهند.

فروشگاه اینترنتی در ابتدای تحول لجستیک ایجاد شد، ولی خیلی‌هایشان چون مفهوم لجستیک را ندارند، جذب بزرگ‌تر‌ها می‌شوند و آنهایی که می‌مانند مشکل اصلی‌شان لجستیک است. لجستیک هوشمند در ایران چه جایگاهی دارد؟ مفهوم هوشمندی در مبنای رشد و توسعه ایجاد می‌شود. لجستیک ما در مرحله ابتدایی است، شاید یک مقدار آنالیز و دیتا ماینینگ و خوشه‌بندی انجام می‌شود که مفهوم لجستیک را ندارند.

‌دولت در زمینه رشد لجستیک در ایران چه کمکی می‌تواند بکند؟

درمورد آینده لجستیک همه حرف‌هایی که زدم، توسط بخش خصوصی رخ خواهد داد. اصولا دولت و سیستم‌های دولتی و شبه‌دولتی در این قضیه نقشی ندارند. عدم کارایی‌شان آن‌قدر هست که نتوانند کاری کنند. پست هم خیلی نمی‌تواند این کار را انجام دهد چون درگیر کارهای دیگری است. پس آینده لجستیک هم در دنیا و هم ایران در دست بخش خصوصی خواهد بود. دولت باید فقط نقش رگولاتوری انجام دهد و خودش ورود نکند. متأسفانه دولت در حمل‌ونقل و سیستم‌های انبارداری بزرگ ورود کرده و گمرک می‌تواند نقش مهمی در این چرخه داشته باشد. اینکه دولت موضوع پیمینت و تحریم را حل کند، به خود لجستیک نمی‌تواند کمک کند ولی می‌تواند زیرساخت‌هایی را ایجاد کند و نقش‌هایی را انجام ندهد، که در حال حاضر در حال انجام آنها است.

‌ آیا حضور بازیگران خارجی در ایران در این صنعت لجستیک تأثیرگذار است؟

سؤال اینکه آیا حضور بازیگران خارجی به این صنعت کمک می‌کند؛ باید بگویم صددرصد. بالاخره ما هم مانند همه دنیا نیاز داریم که تکنولوژی‌های جدید یاد بگیریم و با دنیا کار کنیم و اصولا مانند ظروف مرتبطه است. معتقدم بازیگران خارجی قطعا کمک خواهند کرد و نبودشان باعث عقب‌افتادن ما شده است.

‌ربات‌ها و لجستیک؛ چه زمانی در ایران به آن می‌رسیم؟

به نظرم شروع به کار ربات‌ها و لجستیک در ایران خیلی زود نخواهد بود چون هنوز به مفاهیم اولیه آن نرسیده‌ایم.