وزارت بهداشت اعلام کرد که در روزهای آلوده، تماس با اورژانس ۲۰ درصد افزایش دارد و ۳۵ هزار مرگ‌ومیر سالانه بر اثر آلودگی هواست؛
مبتلایان شهر آلوده
آلودگی هوا در نیمه دوم سال گذشته بارها تهران را صدرنشین فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان کرد. گزارش وزارت بهداشت حاکی از آن است که در روزهای آلوده، تماس با اورژانس ۲۰ درصد افزایش داشته و سالانه ۳۵ هزار شهروند ایرانی که یک‌پنجم آن را تهرانی‌ها تشکیل می‌دهند، بر اثر عوامل منتسب به آلودگی هوا می‌میرند.
محسن زارع‌جدی-کارشناس حوزه مدیریت شهری و حملونقل: آلودگی هوا در نیمه دوم سال گذشته بارها تهران را صدرنشین فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان کرد. گزارش وزارت بهداشت حاکی از آن است که در روزهای آلوده، تماس با اورژانس ۲۰ درصد افزایش داشته و سالانه ۳۵ هزار شهروند ایرانی که یک‌پنجم آن را تهرانی‌ها تشکیل می‌دهند، بر اثر عوامل منتسب به آلودگی هوا می‌میرند.
تهران صدرنشین فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان
تهران در پاییز و زمستان سال گذشته بارها رکورددار آلودگی هوا در جهان شد. بر اساس گزارش سایت رسمی «IQAIR» تهران در آبان سال ۱۴۰۳ چهارمین شهر آلوده جهان شناخته شد و در آذرماه همان سال رکورد نخستین شهر آلوده جهان را به دست آورد. در دی‌ماه تهران پس از دهلی هند و آکرا در غنا عنوان سومین شهر آلوده جهان را به دست آورد.
پلیس راهور تهران بزرگ اعلام کرده است که ۱۶ درصد خودروهای پلاک‌شده در کشور مربوط به تهران است. همچنین بر اساس این گزارش تقریبا حدود چهارمیلیون خودرو در تهران به‌طور ثابت وجود دارد که این عدد تخمینی است. یک تا دو میلیون خودرو هم به نوعی غیرتهرانی هستند که در تهران کارهای خدماتی مثل مسافرکشی انجام می‌دهند یا برای کار از اطراف تهران وارد شهر می‌شوند. همچنین سالانه شمار بین دو تا هفت درصد به تعداد خودروهای شهر افزوده می‌شود در عین اینکه خروج خودروهای فرسوده و اسقاطی نیز به‌کندی انجام می‌شود. این گزارش حاکی از آن است که در تهران ۱۰۷۰ کیلومتر بزرگراه، ۱۵۵۹ کیلومتر معابر و ۵۸۹۰ تقاطع در شهر تهران وجود دارد و درمجموع به صورت روزانه ۲۱ میلیون سفر در این کلان‌شهر انجام می‌شود. گذشته از این، بخش قابل توجهی از عمر شهروندان در ترافیک می‌گذرد. با فرض اینکه یک شهروند تهرانی به طور میانگین روزانه دو ساعت از وقت خود را صرف رفت‌وآمد کند، در یک سال حدود ۷۳۰ ساعت از وقت یک شهروند تهرانی در ترافیک می‌گذرد. این عدد به معنی آن است که سالانه چیزی نزدیک به یک ماه کامل از زندگی یک شهروند تهرانی در ترافیک تلف می‌شود.
رویگردانی از حملونقل عمومی
مروری بر وضعیت تردد مردم پایتخت با انواع مدل‌های حملونقل حاکی از آن است که خودروی شخصی با فاصله زیاد از سایر روش‌های حملونقل انتخاب اول شهروندان تهرانی است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که در پایتخت سهم سفر با سواری شخصی و موتور ۵۶ درصد، تاکسی و ون حدود ۱۷ درصد و اتوبوس و مینی‌بوس حدود ۲۲ درصد است.
البته باید تأکید کرد که در تهران برخلاف بسیاری از کشورهای جهان، حملونقل ترکیبی و یکپارچه وجود ندارد. به این معنی که در سایر کشورهای جهان در تمام مسیرهای شهری حداقل یکی از انواع مدل‌های حملونقل عمومی وجود دارد و ایستگاه‌های حملونقل عمومی به یکدیگر متصل و یکپارچه است. به عنوان مثال ایستگاه مترو به ایستگاه اتوبوس یا تراموا متصل می‌شود و ایستگاه اتوبوس و تراموا در مسیرهایی به ایستگاه‌های دوچرخه متصل می‌شود و شهروندان در تمام طول مسیر رفت‌وبرگشت خود به وسایل حملونقل عمومی دسترسی دارند.
در ایران نه‌تنها ساختار حملونقل ترکیبی و یکپارچه وجود ندارد که بسیاری از ناوگان حملونقل عمومی با حجم خارج از توان استاندارد فعالیت می‌کنند و این ناوگان بسیار فرسوده هستند. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان فرسودگی اتوبوسرانی در شهرهای کرج، اصفهان، قم و تبریز بالاتر از ۶۰ درصد است. همچنین طبق ادعای رئیس کمیسیون حملونقل شورای شهر تهران، شهرداری طی دو سال منتهی به ۱۴۰۳ فقط حدود ۳۲۰ اتوبوس به مجموعه اتوبوس‌های شهر تهران اضافه کرده که قابل قبول نیست. همچنین بالاترین سهم سفر با مترو متعلق به شهر تهران و کمتر از 10 درصد سفر‌های روزانه است.
درواقع سهم حملونقل عمومی که در مقایسه با حملونقل خصوصی تا حدود زیادی اهداف پایدار حملونقل را تأمین می‌کند، در شهرهای کشور پایین است. گذشته از وضعیت وخیم ناوگان و کیفیت حملونقل عمومی در تهران، سوخت ارزان عامل گسترش استفاده از خودروهای شخصی بوده است. این حجم بالای استفاده از خودروی شخصی در شهرهای کشور بخش بزرگی از سرمایه ملی را اتلاف می‌کند. بر اساس داده‌های آماری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، ایران روزانه ۲۶۳ میلیون لیتر سوخت مصرف می‌کند که ارزشی معادل ۶۷ میلیارددلار و دو برابر بودجه سالانه کشور دارد. ۴۰ میلیون لیتر بنزین و ۶۰ میلیون لیتر گازوئیل به طور روزانه هدر می‌رود و طبق داده‌های غیررسمی حدود ۱۲ میلیون لیتر از این عدد می‌تواند مرتبط با ترافیک تهران باشد، عددی که احتمالا معادل مصرف روزانه بنزین برخی کشورهای کم‌مصرف است.
۳۵ هزار مرگ‌ومیر سال در اثر آلودگی هوا
مجموع این مشکلات به علاوه ناترازی انرژی سبب شده که سوخت بسیار آلاینده مازوت در نیروگاه‌های برق و صنایع استفاده‌شده و دامنه آلودگی آن به شهرها و بافت‌های جمعیتی برسد. در نهایت اینکه آلودگی هوا در شهرهای کشور سبب افزایش مرگ‌ومیر شهروندان شده است. به گزارش همشهری در آذر سال گذشته علیرضا رئیسی، معاون وزارت بهداشت در نشست بررسی وضعیت آلودگی هوا اعلام کرد: «طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، استاندارد آلاینده‌ها سالانه پنج میکروگرم بر مترمکعب است درحالی‌که این عدد در ایران بالای ۳۰ و شش برابر حد مجاز است. او در ادامه توضیح داد: «طبق آمار از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ به طور میانگین ۱۵ درصد از روزهای سال هوا در محدوده خوب یعنی هوای پاک بوده است و سالانه ۳۵ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در کشور و هفت هزار مرگ در تهران رخ می‌دهد.
به عبارت دیگر شمار مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در تهران به حدود یک‌پنجم آمار کشور می‌رسد». او افزود: «۱۴ درصد مرگ‌هایی که به علت بیماری سکته قلبی است مربوط به آلودگی هواست. یعنی از هر صد مرگ ۱۵ مرگ به علت آلودگی هواست. برای مثال، آمار آلودگی هوا در اصفهان با میانگین غلظت ۳۵ بوده و ۲۰۲۹ مرگ در پی داشته و ۲۵۶۴ هزار نفر در معرض این آلودگی هوا بوده‌اند و در روزهای آلوده تماس با اورژانس ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است. البته باید گفت که مدل آلودگی هوا در تمام شهرهای کشور یکسان نیست و بخشی از شهرهای کشور درگیر آلودگی گرد و غبار و ریزگرد ناشی از بحران آب هستند که استان‌های جنوبی و غربی کشور از آن جمله به حساب می‌آیند». او همچنین با اشاره به اینکه آلودگی هوا هزینه‌های درمانی کشور را افزایش می‌دهد، اعلام کرد که برآورد تقریبی از خسارت آلودگی هوا در کشور ۵۹۷ هزار میلیارد تومان و معادل ۱۲ میلیارد دلار در سال است.
