معماران نامدار عرب

فرهنگ عربی همیشه نقش تأثیرگذاری در طراحی‌های معماری در سراسر جهان داشته است و معماران عرب برای طرح‌های خود از آن فرهنگ الهام می‌گیرند و در عین حال آن را با طبیعت اطراف ترکیب می‌کنند تا طرح‌های منحصربه‌فرد و متمایز ایجاد کنند. بسیاری از این معماران عرب اثر خود را در دنیای طراحی معماری به جا گذاشته‌اند و نام آنها همیشه با نوآوری و نوسازی همراه خواهد بود. در اینجا به معرفی مشهورترین معماران معاصر عرب پرداختیم.

زاها حدید؛ ملکه منحنی‌های معماری

نمی‌توان از معماران عرب نام برد و زاها حدید را نادیده گرفت؛ زنی که نامش برای ایرانیان بسیار آشناست. پروژه اولی که نام زاها حدید را بیش از پیش در ایران بر سر زبان‌ها انداخت، فاز دوم برج میلاد بود. براساس طرح جامع اولیه برج میلاد، سال ۹۱ مسابقه‌ای برای طراحی فاز دوم این برج برگزار شد. در این مسابقه بیش از ۳۱ معمار بزرگ ایرانی و خارجی شرکت کردند و در پایان، طرح ارائه‌شده توسط زاها حدید مورد تأیید قرار گرفت. اما مشکلاتی باعث جلوگیری از احداث این پروژه شد؛ مانند ایمن‌نبودن گودبرداری شروع پروژه و همچنین میزان ارتفاع هتل‌ها که به اعتقاد شورای شهر وقت تهران موجب به‌هم‌ریختن دید کافی به برج میلاد می‌شد. ایده زاها حدید برای این مجموعه، شامل دو سازه به شکل دو گل نیلوفر است که یکی از آنها بسته و دیگری اندکی باز شده است. گلبرگ‌های بازشده روی زمین هم، بخشی از ساختمان است که دو برج ۵۵ طبقه را شامل می‌شود.

پروژه دیگری که زاها حدید و تیمش در ایران طراح آن بودند، وضعیت بهتری نسبت به پروژه قبلی دارد و هم‌اکنون در حال احداث و ساخت است. این پروژه یک آسمان‌خراش ۴۶ طبقه در الهیه تهران است. پروژه هتل «فرشته پاسارگاد» از سال ۹۱ در حال ساخت است و همچنان با وجود مشکلاتی که در منطقه وجود دارد ساخت آن ادامه دارد.

زاها محمد حدید، معمار بریتانیایی- عراقی 31 اکتبر 1950 در بغداد به دنیا آمد و 31 مارس 2015 درگذشت. او نه‌تنها یکی از مشهورترین معماران جهان است، بلکه اولین زنی است که در سال 2004 جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرده است. زاها همچنین در سال‌های 2010 و 2011 برنده معتبرترین جایزه معماری بریتانیا یعنی جایزه استرلینگ شد.

او از سوی ملکه الیزابت دوم به دلیل خدمات برجسته‌اش در معماری، نشان Dame را دریافت کرد و اولین و تنها زنی است که مدال طلای سلطنتی را از مؤسسه سلطنتی معماران بریتانیا دریافت کرد. از زاها حدید به عنوان ملکه منحنی‌های معماری یاد شده و گفته می‌شود که معماری را از محدودیت‌هایش رها کرده و شخصیتی جدید و آزاده‌تر به آن بخشیده است. او در طول دوران فعالیت حرفه‌ای‌اش حدود ۹۵۰ پروژه را در ۴۴ کشور به اجرا درآورد. از آثار زاها می‌توان به مرکز آبی ساخته‌شده برای المپیک 2012 لندن، موزه دانشگاه میشیگان در ایالات متحده و خانه اپرای گوانگژو در چین و مرکز فرهنگی حیدر علی‌اف آذربایجان اشاره کرد.

برخی از آثار زاها حدید پس از مرگ او اجرا شدند، مانند مجسمه جوایز بریت 2017 و استادیوم الوکره قطر که برای جام جهانی 2022 ساخته شد. طرح‌های زاها به مدرن‌بودن شهرت دارند و در سرتاسر جهان پراکنده شده‌اند. این معمار فقید عراقی با طرح‌های منحنی و هندسی خود انقلابی در صنعت معماری ایجاد کرد. اغلب آثار او انعکاس آمیزه‌ای از ساختمان‌سازی، زمین‌شناسی و مناظر اطراف است.

آثار و طراحی‌های او با حرکت و جریان‌داشتن، ضمن پیروی از هندسه نااقلیدسی، نظم جدیدی را در فضا ایجاد می‌کنند. معماری زاها حدید را می‌توان تلاش برای ایجاد پلی میان مدرنیسم متقدم و عصر دیجیتال دانست. او با طراحی‌های فیگوراتیو Figurative خود که الهام‌گرفته از مجسمه‌سازی بود، توانست به‌عنوان یک معمار شرقی که در غرب حرفی برای گفتن داشت، معروف شود.

راسم بادران

معمار اردنی فلسطینی‌الاصل، راسم جمال بادران، سال 1945 در فلسطین به دنیا آمد. او اواخر دهه 1960 در آلمان در رشته معماری تحصیل کرد.

راسم بادران طرح‌های خود را بر اساس آمیزه‌ای منحصربه‌فرد از گفت‌وگو میان مدرنیته معاصر و فرهنگ و سنت موروثی می‌سازد. او به دلیل طراحی‌های آینده‌نگر خود شهرت دارد و یکی از مهم‌ترین نمادهای معماری مدرن اسلامی و یکی از مشهورترین معماران عرب به شمار می‌رود. آثار راسم بادران برنده جوایز متعددی در سراسر جهان شده است. از جمله آثار معروف او طراحی مرکز تاریخی معروف ملک عبدالعزیز در ریاض است.

برنارد خوری

برنارد خوری 19 اوت 1968 در بیروت پایتخت لبنان به دنیا آمد. به دلیل طراحی ساختمان‌های جدید از مکان‌های متروکه قدیمی معروف است که به او کمک کرد بسیاری از ساختمان‌هایی را طراحی کند که در جنگ لبنان ویران شده‌اند. برنارد در رشته معماری در ایالات متحده تحصیل کرد و سال 1990 لیسانس هنرهای زیبا و لیسانس معماری را در سال 1991 از دانشکده طراحی رود آیلند و کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری را در سال 1993 از دانشگاه هاروارد دریافت کرد. خوری بلافاصله پس از اتمام تحصیلات خود در بیروت، کارش را آغاز کرد و بیشتر کار او در این زمان بر طراحی مجدد ساختمان‌های ویران‌شده در جنگ متمرکز بود. برنارد خوری در ابتدای کار به کمک خانواده‌اش که صاحب یک شرکت و کارخانه تولید مبلمان بودند، اتکا کرد که این فرصت را به او داد تا در یک کارگاه طراحی و ساخت مبلمان کاملا  مجهز کار کند.

شهرت برنارد خوری با طراحی اولین پروژه‌اش، یک کلوپ موسیقی در سال 1998 آغاز شد. اولین پروژه بین‌المللی او یک ساختمان صنعتی و یک مرکز فرهنگی در برلین در سال 2001 بود. یکی از طرح‌های معروف او کلوپ معروف B018 در بیروت است که با سبک معاصر خود در آثار معماری تلفیق شد و آن را متمایز ساخت. او پروژه‌های معماری بسیاری را در کشورهای حاشیه خلیج فارس بنا نهاد، از جمله استراحتگاه عجمان در امارات متحده عربی، باغ‌های معلق منامه و مجموعه‌ای از ساختمان‌ها در لبنان مانند هتل بزرگ بیروت. او همچنین یکی از بنیان‌گذاران مرکز معماری عرب (انجمن حفظ و انتشار میراث معماری عرب) است.

باسیل البیاتی

معمار عراقی که در سال 1946 به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در اروپا به ویژه در لندن گذراند. نیل بینگهام در کتاب خود با نام «صد سال طراحی معماری»، باسیل البیاتی را به عنوان «معماری که در طرح‌های او شرق با غرب ملاقات می‌کند و پیش‌گام طراحی معماری استعاری است، و در طراحی بر استعاره و تمثیل تکیه می‌کند.» نام می‌برد. باسیل البیاتی نیز سازوکار جدیدی در معماری ابداع و در بیشتر آثار خود از این مکانیسم استفاده کرد. البیاتی در طول 50 سالی که در زمینه طراحی و معماری فعالیت می‌کرد، با استفاده از مواد جدید مانند فلزات، سرامیک و سنگ، به طراحی آثار هنری و مبلمان نیز پرداخت و از تکنیک‌های بدیع در اجرای این طرح‌ها استفاده کرد. البیاتی همچنین 9 کتاب نوشته که بیشتر آنها در زمینه طراحی معماری است، اما تعدادی کتاب داستانی و یک زندگینامه نیز دارد. او اکنون در مالاگا، اسپانیا، شرکت طراحی معماری و مرکز فرهنگی خود را اداره می‌کند و می‌نویسد. از جمله طرح‌های البیاتی مسجد مرکزی ادینبورگ و هایدپارک گیت‌میوز لندن است. او در چندین پروژه در عربستان سعودی از جمله مرکز فرهنگی دیریه و مسجد نخیل در ریاض کار کرده است. همچنین بنیان‌گذار مدرسه بین‌المللی معماری استعاری در مالاگا، اسپانیا است.

حسن فتحی؛ معمار فقرا

حسن فتحی، معروف به «معمار فقرا»، معمار فقید مصری، در معماری سنتی عرب پیش‌گام بود و اغلب از طرح‌های معماری نوبی و مصالح محلی استفاده می‌کرد. حسن فتحی 23 مارس 1900 در اسکندریه، شمال مصر، در خانواده‌ای ثروتمند با اصالت ترک و مراکشی به دنیا آمد و در هشت‌سالگی به همراه خانواده‌اش به قاهره رفت و زندگی خود را در خانه‌ای در دارب اللبنا در منطقه ارگ گذراند. اولین کار حسن فتحی طراحی مدرسه ابتدایی تلخا در روستایی در مصر بود که سال 1928 به پایان رسید. کار خیره‌کننده او در New Gourna پایداری را با طراحی جمعی معاصر ترکیب می‌کند. این بنا بین سال‌های 1945 و 1948 در نزدیکی اقصر ساخته شد (محلی که دولت مصر نیاز داشت تا 20هزار «دزد قبر» را که بیش از یک دهه در یورش به مقبره‌های باستانی در دره پادشاهان زندگی می‌کردند، اسکان دهد. حسن فتحی یکی از نمادهای معماری عرب در قرن بیستم و یکی از خالقان معماری اصیل مصری بود که سرچشمه آن را از معماری روستایی نوبی که از آجر ساخته شده بود، گرفت. فتحی بر بسیاری از پروژه‌های معماری در مناطق مختلف مصر و چندین کشور دیگر از جمله عراق، فلسطین، الجزایر، پاکستان، نیجریه و ایالات متحده نظارت داشت و چندین سمت مشاوره در مصر و خارج از کشور داشت.