پیروز بود

 از صبح روز سه‌شنبه که خبر جان‌دادن پیروز منتشر شده تا این لحظه که نیمه‌های شب سه‌شنبه نهم اسفندماه ۱۴۰۱ است، هر جا که رفته‌ام، در کوچه‌ و خیابان، در اداره، مدرسه یا فروشگاه، همه جا با موجی نسبی از غم و اندوه روبه‌رو بوده‌ام. تقریبا همه کمابیش درباره مرگ نابهنگام و ناگهانی پیروز گفت‌وشنود داشته‌اند؛ البته، هر کس با لحن و زبان و تفسیری متفاوت. گویی تأثیر این خبر بر جامعه آن‌چنان عمیق بوده که تقریبا همه را غم‌زده کرده و در ماتم فرو برده است.     

در اینجا کاری با علت مرگ پیروز ندارم و نیز نمی‌خواهم درباره او آه و ناله و زاری به راه بیندازم، یا در مقام قضاوت قرار گیرم و کسی یا گروهی را مقصر یا فرد یا گروهی دیگر را بی‌گناه اعلام کنم؛ بلکه آنچه در اینجا با آن کار دارم، تأثیر زندگی کوتاه این گربه‌سان بر آموزش شهروندان است. به یاد دارم حدود 15 سال پیش که برای تألیف کتابی درباره حیات وحش مهره‌داران ایران نیازسنجی می‌کردیم، متوجه شدیم که آگاهی بسیاری از مردم درباره گربه‌سانان از جمله یوز آسیایی که پیروز به آن گونه تعلق داشت، بسیار اندک است، تا اندازه‌ای که بسیاری حتی چندان تفاوتی بین یوز، پلنگ و حتی ببر قائل نمی‌شوند. با توجه به اینکه مؤثرترین راه مبارزه با مشکلات و حل مسائل بزرگ جامعه، از جمله موضوع‌های بزرگ و کوچک محیط‌زیستی آموزش است، می‌توان ادعا کرد که در سال‌های گذشته دانش و آگاهی شهروندان ما درباره محیط زیست افزایشِ بسیار داشته و به همین دلیل حساسیت عمومی درباره‌ آن نیز بیشتر شده و با مرگ پیروز به حداکثر رسیده است. بی‌گمان تبلیغات گسترده‌ای که درباره این گربه‌سان استثنائی ایران روی داد، باعث شد پیروز در عمر 10ماهه‌ خود حساسیت مردم را به محیط زیست و لزوم پاسداری از آن برانگیزد و به حداکثر برساند. این بزرگ‌ترین خدمتی است که از موجودی زنده برمی‌آید. پیروز همچنین به ما یادآور شد که محیط زیست موضوعی علمی است و اگر می‌خواهیم محیط زیست را نجات دهیم، مثلا جانوری را از انقراض نجات دهیم، باید از تجربه‌های علمی جهانی استفاده کنیم و چاره‌ای نداریم جز آنکه به راه علم برویم. حتی با جست‌وجویی اندک در شبکه‌ جهان‌گستر اینترنت نیز به آسانی خواهیم توانست نخست از کارهای موفقیت‌آمیزی که برای نجات جانداران از پرتگاه انقراض انجام شده، آگاه شویم و سپس با تکیه بر تجربه‌های جهانی، در این راه گام برداریم. فراموش نکنیم که احیای حیات وحش موضوعی علمی است که در بسیاری از نقاط جهان، هم در کشورهای پیشرفته و هم در بقیه جهان در حال اجراست و نتایج خوب و موفقیت‌آمیزی هم به بار آورده است، حتی درباره یوزپلنگ آسیایی! بیایید چرخ را دوباره اختراع نکنیم و درباره موضوع‌های علمی جهانی بیندیشیم، چراکه اساسا علم کوششی جهانی است. بی‌گمان هرگز هیچ گربه‌سانی تاکنون به اندازه‌ پیروز محبوب و مورد توجه نبوده است. این گربه‌سانِ دست‌آموز جای خود را در دل ایرانیان باز کرد و با مرگ خود بسیاری را غمگین کرد. فراموش نکنیم بسیاری از کسانی که امروز در سوگ پیروز اشک می‌ریزند، تا چندی پیش پتوهایی را که تصویر ببر بر آن نقش بسته، پتوی پلنگی می‌نامیدند. آری، پیروز عزیز در آموزش شهروندان و برانگیختن حساسیت آنها نسبت به محیط زیست، پیروز بود.