مبانی درز اطلاعات

 انواع خرابکاری‌ها در مراکز مهم دفاعی و ترور برخی شخصیت‌های مؤثر علمی و نظامی در سال‌های اخیر، عموما به اسرائیل نسبت داده شده است. ‌بعد از هر خرابکاری یا ترور، بحث نفوذ و درز اطلاعات حساس، داغ و برجسته می‌شود، اما بعد از مدت کوتاهی ‌بحث نفوذ و درز اطلاعات، به اعماق ناخودآگاه افراد سقوط می‌کند‌. بدون تردید، اینکه در محافل روشنفکری و عمومی(دلسوز و مهین‌دوست) کمتر به موضوع و مبانی نفوذ و درز اطلاعات حساس کشور به دست بیگانگان،‌ پژوهش و ریشه‌یابی می‌شود، یک نقص و کاستی در حوزه امنیت کشور است. بنابراین در راستای «تقویت امنیت ملی»، خنثی‌کردن عوامل نفوذی و بستن راه‌های درز اطلاعات حساس به بیگانگان و بدخواهان کشور، نه‌تنها لازم بلکه ضروری است تا کارشناسان و دانشگاهیان مهین‌دوست و دلسوزِ بیرون از نهادهای امنیتی به ریشه‌یابی، آشکارکردن مبانی و سازوکار درز اطلاعات حساس و نفوذ عوامل بیگانه، به یاری نهاد‌های متولی «امنیت ملی» بیایند. در جای‌جای جهان و به طور روزانه وقایع دردناک و غیرانسانی بی‌شمار رخ می‌دهد. اما نگارنده دغدغه تورقوزآباد، نطنز، ترور دانشمندان هسته‌ای و... و نه چالش «پیجرها» را دارد. به دلایل گوناگون، از جمله به دلیل اینکه نگارنده، تنها یک مشاهده‌گر وقایع است، پرداختن به سرچشمه‌های درز اطلاعات حساس کشور به دست بیگانگان، اگر نگویم ناممکن، اما بسیار دشوار است. با وجود این و به منظور جلب توجه متولیان دلسوز و مهین‌دوست «امنیت ملی»، نکاتی کلی و مختصر درباره مبانی و ریشه‌های احتمالی درز اطلاعات حساس کشور به دست بیگانگان، دشمنان و بدخواهان، ارائه می‌شود. یکی از عوامل مهم استحکام اجسام، میزان انسجام و جنس عناصر تشکیل‌دهنده اجسام، اشیا و پدیده‌هاست.

 بنابراین، «نفوذپذیری و میزان شکنندگی انواع اجسام، تابع و برایند میزان انسجام درونی عناصر تشکیل‌دهنده اجسام است». اجازه دهید این تعریف کلی، مختصر و کاربردی از منطق انسجام درونی، استحکام بیرونی و نفوذناپدیری اجسام را درباره رفتار سازمانی افراد در برخی نهادهای مهم امنیتی، نطامی، اطلاعاتی و سیاسی، به کار ببریم. ازاین‌رو به منظور درک رابطه «استحکام (اجسام، نهادها، پدیده‌ها و...) و انسجام عناصر تشکیل‌دهنده، تبیین کلی و مختصری از مفاهیم نفوذ و درز اطلاعات، ارائه می‌شود.

نفوذ؟ معطوف به ورود‌ ناخواسته، ناهماهنگ و مخفیانه یک عنصر مضر و آسیب‌زا به یک ساختار (نهاد امنیتی، اطلاعاتی و حاکمیتی) از هر نوعی است.

درز اطلاعات؟ معطوف به خروج ناخواسته اطلاعات مهم از یک نهاد (اقتصادی، امنیتی، اطلاعاتی، سیاسی و...) به دست عوامل بیرون (رقیب، بدخواه، دشمن) از نهاد است. معمولا درز (سرقت) اطلاعات از یک نهاد امنیتی، اطلاعاتی، اقتصادی و... با نیت آسیب‌زدن، سوءاستفاده، کنترل و... یک نهاد است.

اگر تبیین بسیار کلی، مختصر و کاربردی مفاهیم نفوذ و درز اطلاعات منطقی تلقی شود، آن‌گاه، باید پرسش شود، «سازوکار و دلایل درز اطلاعات و رخنه عوامل بدخیم (نفوذی) به دستگاهای اطلاعاتی، دفاعی و حاکمیتی چیست؟» در پاسخ کلی به پرسش فوق، می‌توان سه دلیل احتمالی برای درز اطلاعات و نفوذ، متصور شد.

یک، منفعت‌طلبی؛ به عبارتی، برخی افراد حاضرند در ازای دریافت منافع و سود مالی، اطلاعات نهادی که در آن اشتغال دارند را به عناصر و عوامل بیرون از نهاد (یا کشورهای بیگانه) بدهند. دو، نارضایتی و خصومت. برخی افراد به دلایل نارضایتی شدید و به قصد آسیب‌زدن به نهادی که در آن اشتغال دارند، اطلاعات نهاد را به افراد بیرون از نهاد یا کشورهای بدخواه و دشمن می‌دهند.

سه، ضعف شدید هویت (ملی). هویت به بیانی کاربردی معطوف به حس تعلق به یک جمع (کشور، نهاد و...) است. حس تعلق را می‌تواند با عبارت «باهم برای هم»، درک کرد. حضور در یک جمع بدون حس تعلق به آن جمع، بستر انواع احساسات، اندیشه‌ها و اهداف مغایر با اهداف جمع می‌شود. در برخی شرایط نیرو‌های شاغل در یک نهاد (به ویژه امنیتی، اطلاعاتی و حاکمیتی) «حس تعلق نسبت به وجود و اهداف جمع ندارند». به عبارتی، هویت مشترک میان فرد و جمع وجود ندارد. عدم حس تعلق و بی‌هویتی بستر بی‌اهمیتی نسبت به سرنوشت جمع و اصلی‌ترین دلیل اتخاذ رفتار و تصمیم‌هایی است که نه‌تنها مغایر با اهداف است بلکه برای جمع آسیب‌زاست. کاربردی‌ترین نتیجه‌گیری از بحث هویت جمعی این است که «عدم حس تعلق افراد به یک جمع (دفاعی، اطلاعاتی، امنیتی و حاکمیتی) بستر بی‌هویتی و در نتیجه اتخاذ تصمیم‌ها و رفتارهای آسیب‌زا (درز اطلاعات به بیگانگان) و مغایر اهداف جمع می‌شود. به گواه شواهد و تجربیات بی‌شمار از سراسر تاریخ جوامع، یک وطن‌پرست، نه به‌خاطر منفعت شخصی و نه به‌خاطر نارضایتی یا ضدیت با حاکمیت، حاضر است اطلاعات حساس کشور در عرصه‌های گوناگون را در اختیار بیگانگان قرار دهد یا به عنوان عامل بیگانه در نهادهای حساس فعالیت کند. تنها دلیل عامل بیگانه‌شدن و درز اطلاعات حساس کشور به بیگانگان، «حس عدم تعلق و بی‌هویتی» افراد نسبت به جمعی که در آن حضور دارند، است. بنابراین «تقویت هویت ملی»، کاربردی‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راهکار برای مقابله با درز اطلاعات حساس به بیگانگان، دشمنان کشور و نظام و پیشگیری و خنثی‌کردن عوامل نفوذ در دستگاهای اطلاعاتی، دفاعی و... است. متولیان «مهین‌دوست» در دستگاه‌های اطلاعاتی، دفاعی، حاکمیتی و... باید به این «واقعیت کاربردی» که تداوم یک جمع (دفاعی، اطلاعاتی، فرهنگی، سیاسی و...) بی‌آنکه اعضا «حس تعلق و هویت مشترک» داشته باشند مغایر با همه اصول و قواعد ایجاد و بقای یک جمع است، توجه کنند.