ایده‌های پزشکیان و کامیابی‌های صد روز اول
مسعود پزشکیان در 7 و 9 مرداد سال جاری با تنفیذ رهبری و تحلیف در مجلس، رسما دوره ریاست‌جمهوری‌اش را آغاز کرد. اما در‌واقع شروع دولت او را باید در اولین روز پس از تشکیل کامل دولت یعنی فردای رأی اعتماد در 31 مرداد به وزرا دید. برنامه صد‌روزه یا دستاوردهای صد‌روزه یکی از ترم‌های بررسی عملکرد دولت‌ها در جهان امروز است.
پیام برازجانی
مسعود پزشکیان در 7 و 9 مرداد سال جاری با تنفیذ رهبری و تحلیف در مجلس، رسما دوره ریاست‌جمهوری‌اش را آغاز کرد. اما در‌واقع شروع دولت او را باید در اولین روز پس از تشکیل کامل دولت یعنی فردای رأی اعتماد در 31 مرداد به وزرا دید. برنامه صد‌روزه یا دستاوردهای صد‌روزه یکی از ترم‌های بررسی عملکرد دولت‌ها در جهان امروز است. در‌واقع این موضوع بیشتر از آنکه یک امر کارشناسی و برنامه‌ای باشد، مبحثی عموما ژورنالیستی و مطرح در افکار عمومی است، چراکه هیچ دولتی قطعا و یقینا نمی‌تواند در فرصت محدود صد‌روزه آنچه را که از آن به‌عنوان برنامه‌های بلند‌مدت نام می‌برند، محقق کند. اما دستاوردهای صد‌روزه از زاویه‌ای مهم است. در فارسی ضرب‌المثلی وجود دارد که: سالی که نکوست از بهارش پیداست؛ صد روز اول همان بهار دولت‌هاست که از قضا در ایران به خاطر زمان‌بندی تشکیل دولت‌ها این صد روز در فصل پاییز محاسبه می‌شود که با ضرب‌المثلی دیگر در فارسی نیز قابل بیان است که: جوجه را آخر پاییز می‌شمارند. موضوع دستاوردهای صد‌روزه از آن نظر بسیار مهم است که به نوعی پایان ماه‌عسل دولت‌ها نیز هست و از طرفی فرصت اولیه برای تثبیت مدیریت دولت‌ها و انتصابات آنها و از طرف دیگر یک فرصت برای روشن‌کردن موتور دولت و تغییرات مدنظر آن و سوخت آن برای نگه‌داشتن تداوم شیرینی پیروزی کمپین انتخاباتی کاندیدای پیروز است. مسعود پزشکیان البته درباره برنامه صد‌روزه هیچ وقت نه در کمپین انتخاباتی‌اش و نه در نطق پیروزی‌اش و نه در هیچ‌کدام از سخنرانی‌هایش در مجلس و در بین حامیانش پس از پیروزی حرفی نزد. از این نظر شاید بررسی دستاوردهای صد‌روزه درباره دولت او نوعی بی‌انصافی هم باشد، چراکه او برنامه‌ریزی قبلی برای این کار نداشته است. اما در‌واقع می‌توان درباره او یک بررسی اجمالی از عملکرد خودش و دولتش داشت، چراکه مشت می‌تواند نمونه خروار باشد. قبل از بررسی دستاوردهای صد‌روزه بد نسیت نگاهی اجمالی به چارچوب‌های فکری رئیس‌جمهور درباره اداره دولت داشته باشیم. آنچه من از او و فکر او دریافتم، این است که می‌خواهد دولت را با سه ویژگی اداره کند. در‌واقع این سه ویژگی نوعی نگاه انتقادی او به اداره کشور در گذشته و رویه دولت‌های پیش از خودش هم هست. پزشکیان معتقد است می‌خواهد یک وفاق به وجود بیاورد. این وفاق شاید همان اجماع ملی ناطق‌نوری یا آشتی ملی خاتمی یا وحدت مدنظر مقام معظم رهبری هم باشد. در آموزه‌های دینی هم به این امر توصیه شده است که «کلهم ید واحده». پزشکیان چند بار تأکید کرده است که ما در کشور مشکلاتی داریم که اصلاح آن اجتناب‌ناپذیر است و اصلاحات محقق نمی‌شود، مگر با وفاق و اجماع. این وفاق شاید همان ائتلاف‌های پروژه‌محور یا حرکت به سوی توافقات تا چالش بر سر اختلافات نیز باشد. برای ایجاد این اجماع سه نظر را مطرح کرده است:
اول عدم انقطاع مدیریتی در کشور: پزشکیان بارها تأکید کرده که تغییرات گسترده مدیریتی در کشور یکی از رویه‌هایی است که باعث انقطاع فکر مدیریتی می‌شود و خیلی دوست ندارد تغییرات مدیریتی گسترده باشد. حتی عده‌ای معتقدند او حاضر بود با کابینه شهید رئیسی هم کار را ادامه دهد، ولی ضرورت‌های فعل سیاسی او را به تغییرات وزیران کشاند. دومین ایده او برای اداره دولت ایجاد اجماع در نظریات مدیریتی و همراهی جناحین سیاسی نظام است که راهکار آن را در تقسیم مدیریت کشور بین این دو جناح دیده است. تعداد زیاد استانداران از کمپین رقیب یا انتصاب تعداد درخورتوجه از مدیران دولت‌های اصولگرای سابق یا انتخاب وزیر کشور اصولگرا نیز از همین زمینه فکری نشئت گرفته است.
سومین مسئله مدنظر پزشکیان جلوگیری از تنش و ورق‌زدن گذشته است. خیلی تمایلی ندارد درباره گذشته و مدیران پیش از خود حرف بزند. با همه دیدار می‌کند و سعی دارد در همه مجامع شخصا شرکت کند، اما درباره گذشته انتقاد نمی‌کند و اگر انتقاد هم می‌کند، سویه‌های انتقادی او تند و تیز نیست و به کلیات بسنده می‌کند. این رویه او باعث شده همراهی محمدباقر قالیباف، رقیب او در انتخابات و رئیس مجلس، و همراهی محسنی‌اژه‌ای را جلب کند. این همراهی را می‌توان در تصویب بعضی قوانین یا جلوگیری از تنش و چالش در مجلس، چه در رأی اعتماد وزرا و چه حتی درباره بعضی قوانین چالش‌برانگیز مثل صیانت و حجاب و موضوع دوتابعیتی‌ها، دید یا همراهی رئیس دستگاه قضا را می‌توان در کم‌تنش اداره‌کردن پرونده‌های سیاسی و حل مسئله‌های مهم حوزه قضائی مانند بازداشت خبرنگاران و آزادی چند فعال سیاسی متمایل به اصلاح‌طلبان یا گذارطلبان دید.
به شکل کلی شاید کمپین انتخاباتی پزشکیان به‌ویژه در بین جوان‌ترهای‌شان مقداری از روند کُند تغییرات مدیریتی ناراضی باشند اما نمی‌توان کتمان کرد که این رویه دستاوردهای مهمی هم داشته، ازجمله آرام‌شدن فضای سیاسی و دور‌شدن فضای عمومی جامعه از تنش‌های سیاسی. ولی آیا دستاوردهای او فقط به همین کلیات محدود شده است. طبیعتا خیر.
به نظر نگارنده مهم‌ترین دستاورد پزشکیان دورکردن کشور از جنگ بود. جنگ تا پشت مرزهای کشور آمده بود اما با تدبیر دولت و تعامل با حاکمیت از مسیر سخت به‌نوعی عبور کردیم، ازجمله اینکه هیجانات فضای مجازی و تفکرات تنش‌آلود بر کشور مستولی نشد. این اداره کشور به دور از تنش باعث شد فضای اقتصادی کشور آسیب زیادی نبیند، هرچند در کنترل نرخ ارز و تورم کالاهای عمومی با مشکل مواجه شد. در حوزه اقتصادی ناترازی‌های باقی‌مانده از گذشته می‌تواند نارضایتی عمومی بسیار بالایی ایجاد کند ولی تدبیر در این حوزه و تقسیم عادلانه و برنامه‌ریزی‌شده کمبود، مانند خاموشی برق هرچند باعث رنجش شد اما موجب احساس تبعیض نشد.
همچنین در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی بازگشت دانشجویان اخراجی، معلمان رد گزینش شده، توقف گشت ارشاد و معلق‌شدن قانون حجاب و عفاف اثرات مثبتی در بین گروه‌های اجتماعی ازجمله زنان و دانشجویان داشت. از سوی دیگر با افزایش تعداد زنان در دولت پزشکیان رکورد همه دولت‌های پیش از خود را شکست. او همچنین با انتصاب استانداران کرد، بلوچ و عرب، انتصاب معاون اهل سنت در دولت، ایجاد آشتی در سیستان‌و‌بلوچستان و حضور مولوی عبدالحمید در جلسات دولتی و در سفر پزشکیان به سیستان‌و‌بلوچستان اقدام کم‌نظیری را در این شرایط سیاسی کشور رقم زد.
از سوی دیگر هرچند در موضوع رفع فیلترینگ که ازجمله توقعات مهم حامیان اوست، دستاورد محسوسی هنوز رقم نخورده است ولی از خبرها برمی‌آید که قطعی‌شدن رفع فیلتر پلتفرم‌ها مورد توافق قرار گرفته و فقط در روش و نوع اقدام هنوز اجماع نشده است اما با آزادسازی واردات آیفون و کاهش تعرفه تجاری آن به 15 درصد توانست سیاست‌های حوزه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را کمی جلو ببرد.
دستاورد دیگر او که از سال 1397 قفل بزرگی بر آن زده شده بود، آزادسازی واردات خودروی نو و کارکرده، حتی برای اشخاص است. آیین‌نامه واردات خودرو بالاخره در دولت تصویب و ابلاغ شد و مهم‌ترین نوآوری آن اجازه واردات از سوی اشخاص با منشأ ارز خارجی است که کاهش قیمت خودروی خارجی را تا 50 درصد در بعضی موارد شاهد بودیم. زینت‌بخش اقدامات صد‌روزه دولت وفاق ملی دیپلماسی منطقه‌ای بود. سفرهای عراقچی به منطقه به‌ویژه لبنان و سوریه و تعامل او با کشورهای منطقه نقش بسزایی در کاهش تنش علیه ایران داشت و او توانست عوارض جنگ با اسرائیل را به مقدار زیادی کنترل کند. اما شاید مهم‌ترین دستاورد حوزه دیپلماسی شروع مذاکرات رفع تحریم‌ها در ژنو باشد. اگر این مذاکرات بتواند با موفقیت آغاز شود و پالس مثبت از جلسه اول بیرون بیاید، اثرات بسیار مهمی در بازار و نرخ ارز و خروج سرمایه از کشور خواهد داشت. در کنار این دستاوردهای صد‌روزه شاید باید از ناکامی‌ها هم حرف بزنیم. نبود تغییرات به نفع جوانان که انتقادات زیادی به همراه داشته، کاهش‌نیافتن معنادار سن مدیریتی دولت و حرکت‌نکردن به سمت آن 50درصدی که در انتخابات شرکت نکردند، شاید مهم‌ترین خلأ عملکرد صد‌روزه دولت است که امید می‌رود در ماه‌های آتی مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر مدیریت شرکت‌های بزرگ و بانک‌های دولتی که بخش اعظم درآمد کشور از آن محل است، هنوز بر همان روال سابق و با افراد سابق است. طبیعتا افراد سابق با روش سابق همان نتیجه سابق را هم خواهند داشت. اگر دولت به دنبال تغییر و اصلاح است، طبیعتا این تغییر در مرحله ابتدایی تغییر مدیران این مجموعه‌هاست. حتی در مواردی بعضی از این مجموعه‌ها به‌ویژه در وزارت کار بدون مدیرعامل مانده‌اند. برای پزشکیان و دولت وفاق ملی که موفقیت او موفقیت همه ماست، آرزوی توفیق داریم، چراکه امید به آینده کیمیای امروز کشور است.
