اتحاد با جوانان در برابر فساد

امروز دوشنبه 19 آذر 1403‌/ 9 دسامبر 2024، «روز جهانی مبارزه با فساد» نام‌گذاری شده است. دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد، «اتحاد با جوانان در برابر فساد» را به‌عنوان شعار امسال این سازمان انتخاب کرده است. این دفتر با هدف ارتقای آموزش و توانمندسازی جوانان در پیشگیری و مقابله با فساد، «مرکز جهانی آموزش مبارزه با فساد و توانمندسازی جوانان» (GRACE) را راه‌اندازی کرده است. ابتکار این سازمان، اشاعه دانش و تجربه کار با رسانه‌ها، مربیان، دانشگاهیان، شخصیت‌ها و جوانان برای مبارزه بی‌امان با فساد و ترویج فرهنگ ضد‌فساد در سطح بین‌المللی است.

فساد، ساختار اخلاقی جامعه را فرسایش می‌دهد و پیشرفت را به چالش می‌کشد. کشور، زندگی و آینده مردم را ویران می‌کند. فشار زیادی بر سیستم قضائی وارد می‌کند و گاهی قضات را مجبور می‌کند تا در محیط پیچیده‌ای که هم مداخله سیاسی و هم رشوه وجود دارد، قضاوت کنند. به‌ویژه وکلای جوان را از منظر اخلاقی به چالش‌ کشیده و موجب تضعیف اعتماد عمومی به نهادهای مستقل شده است. جوانان بیش از همه قربانی  فساد هستند. 

آنها رؤیاها و آرزوهایی دارند، اما فساد، آنان را از فرصت‌های برابر تحصیلی، مشارکت‌های اجتماعی، موفقیت‌های ورزشی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و سایر خدمات اساسی محروم می‌کند. این هیولا، کیفیت زندگی را بدتر و شرایط یافتن شغل مناسب، تهیه مسکن، تشکیل خانواده و... ‌را برای آنها دشوارتر کرده است. در چنین شرایطی، مطالبه‌گری و مبارزه سرسختانه دو میلیارد جوان (نزدیک یک‌چهارم جمعیت جهان) با فساد بسیار حیاتی است. جوانان این ظرفیت و قدرت تغییر را دارند تا جامعه‌ای شکل دهند که در آن صداقت و امید بیش از هر تاریکی بدرخشد. آموزش و ترویج ارزش‌های اخلاقی مانند صداقت، پاکدستی، عدالت‌خواهی، کنشگری و مسئولیت‌پذیری، فرهنگ ایستادگی در مبارزه با فساد را در میان جوانان تقویت می‌کند. توانمندسازی جوانان با ابزارهایی که فناوری بلاک‌چین، پلتفرم‌های آنلاین، رسانه‌های اجتماعی، برنامه‌های نوآورانه و هوش مصنوعی برای گردآوری داده‌های مربوط به فساد دارد، این امکان را فراهم می‌کند تا با افزایش سطح دسترسی به اطلاعات، فساد نهادها و افراد به‌صورت ناشناس افشا شود. بر اساس گزارش سال 2021 بانک جهانی، هوش مصنوعی به‌کاررفته در این پلتفرم‌ها، کارایی طبقه‌بندی پرونده‌ها را به‌طور در توجهی بهبود داد و از هویت افشاگران بیشتر محافظت کرد؛ برنامه‌ای که می‌تواند در ارتباط با سازمان‌های غیردولتی توسعه یابد. علاوه بر این، ربات‌های گفت‌وگو و دستیاران مجازی هم می‌توانند ابزارهای مناسبی برای آموزش جوانان در نحوه مواجهه با فساد و افشاگری باشند. مجمع جهانی اقتصاد تأکید می‌کند که این چت‌بات‌ها می‌توانند در وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی در دسترس جوانان باشند. شبکه‌های اجتماعی بستر جذاب و مؤثری برای جوانان در مبارزه با فساد هستند. آنها قدرت زیادی در رسانه‌های اجتماعی دارند و از نظر تعداد کاربر، سرعت و قدرت انتشار، بسیار گسترده‌اند. علاوه بر این، چون کنترل رسانه‌های اجتماعی و شناسایی کاربران‌ چندان آسان نیست، جوانان در این رسانه‌ها قدرت بیشتری برای تشویق دولت به نبرد با مفسدان دارند. آنها همچنین منابع عظیمی برای ارائه و بررسی اطلاعات به یکدیگر دارند و می‌توانند آن را به‌طور گسترده نشر دهند. با وجود این، ریشه‌کنی فساد تنها با کنشگری جوانان در رسانه‌های اجتماعی امکان‌پذیر نیست و نیازمند همکاری نهادهای رسمی دولت است. این فرایند مشارکت‌جو و شفاف در برچیدن ساختارهای نهادینه فسادزا بسیار مؤثر است و علاوه بر نقش‌آفرینی در ایجاد سازمان‌های پاسخ‌گو و مقاوم، موجب تقویت اعتماد در نهادهای مدنی و الهام‌بخش نسل‌های آتی برای نبرد با فساد می‌شود. برچیدن فساد، جامعه‌ عادلانه‌تر، شفاف و امن‌تری را به‌ دنبال خواهد داشت؛ جامعه‌ای که در آن همگان به‌ویژه جوانان فرصت‌های مساوی برای رسیدن به رؤیاهای خود دارند. جوانان، چشم‌انداز روشن و ایده‌های بدیعی برای آینده‌ بدون فساد دارند. باید به صدای آنها گوش داد و آنها را در این نهضت بیش از پیش یاری کرد. کمپین روز جهانی مبارزه با فساد 2024-2025 سازمان ملل متحد، بر نقش مراقبتی جوانان صادق و درستکاری متمرکز است که با مشارکت فعالانه، تجارب خود را به اشتراک‌ گذاشته و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای برای مبارزه با فساد در سراسر جهان پیشنهاد می‌دهند. این کمپین، صدای رهبران یکپارچگی فردا را تقویت می‌کند و به آنها امکان می‌دهد نگرانی‌ها و آرزوهای خود را ابراز کنند، با این امید که درخواست‌های آنها شنیده و عمل شود. بسیاری از ما‌ همواره از خود می‌پرسیم چگونه می‌توان با فساد مبارزه کرد؟ مطالعات درباره فساد از دهه ۱۹۹۰ توسط اقتصاددانان و با استفاده از «نظریه انتخاب عقلانی» (نظریه‌ای در حوزه جامعه‌شناختی و روان‌شناسی اجتماعی) و مدل موسوم به «جرم عقلانی» رابرت کلیتگارد آغاز شد. فساد، سوءاستفاده از قدرت برای منافع شخصی است و امروزه به اشکال مختلفی از رشوه تا اختلاس، اخاذی، کلاهبرداری، پول‌شویی و... رواج دارد. مبارزه با فساد نه‌تنها نبردی برای امروز، بلکه میراثی برای فرداست. بهبود کیفیت حکومت و تقویت جامعه مدنی، کلید مبارزه با فساد است. بدون مبارزه همه‌جانبه و فراگیر‌ نمی‌توان فسادزدایی کرد؛ باید همه را پاسخ‌گو کرد. توانمندسازی نهادهای مدنی و رسانه‌ای در پاسخ‌گوکردن مقامات دولتی نقش بسزایی دارد. طبق گزارش سازمان شفافیت بین‌الملل از وضعیت ادراک از فساد کشورهای جهان در سال ۲۰۲۳، ایران با دو پله سقوط در رتبه ۱۴۹ از ۱۸۰ کشور قرار دارد. نمره ایران در این شاخص ۲۴ بوده که نسبت به سال قبل یک امتیاز کاهش‌ یافته است. نمره ایران در این شاخص، ضعیف‌ترین نمره از سال ۲۰۰۹ تاکنون است. شاخص ادراک از فساد (CPI) در سال ۱۹۹۵ به‌عنوان شاخص ترکیبی برای سنجش ادراک فساد در بخش دولتی در کشورهای مختلف جهان توسط سازمان شفافیت بین‌الملل منتشر شد. شاخص CPI فساد را اندازه نمی‌گیرد؛ چراکه فساد پدیده‌ای پنهان است و وقوع آن به سادگی قابل شمارش یا سنجش نیست. شاخص CPI فقط ادراک عمومی از فساد را اندازه‌گیری می‌کند. دانمارک با نمره 90 برای ششمین سال متوالی به‌عنوان پاک‌ترین کشور جهان از فساد شناخته شده است؛ فنلاند، نیوزیلند، نروژ و سنگاپور نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این کشورها همچنین به دلیل عملکرد عالی در سیستم قضائی، در میان بالاترین نمرات شاخص حاکمیت قانون نیز قرار دارند. به‌ گفته رئیس سازمان شفافیت بین‌الملل، تا وقتی‌ نظام‌‌های قضائی نتوانند مفسدان را مجازات کنند و دولت‌‌ها را تحت نظارت داشته باشند، فساد به رونق خود ادامه خواهد داد.