جولانی به تنظیمات کارخانه بازگشت

شاید کمتر کسی باور داشت تروریستی که روزگاری در رأس هیئت تحریر‌الشام بود و باورهای افراطی و ساختارشکن دینی داشت، پس از ساقط‌کردن حکومت اسد و تشکیل دولت جدید، تغییرات ظاهری پیدا کند، کت و شلوار بپوشد، کراوات بزند و از حقوق زنان و اقلیت‌ها بگوید و حتی درباره موضوعاتی مانند حجاب نیز رفتاری منطقی و آرام همراه با امر به معروف و بدون تعصب در پیش گیرد.

اما آیا به‌راستی باطن و جهان‌بینی او دستخوش تغییری ساختاری شده بود یا جزم‌اندیشی دینی بر جای خود باقی بود و تنها نقاب تغییرات ظاهری آمران را حمل می‌کرد؟

ابومحمد الجولانی یکی از چهره‌های مرموز و پرحاشیه در بحران سوریه است. نام اصلی او «احمد حسین الشرع» است و بنا بر روایتی، در سال ۱۹۸۲ در شهر دیرالزور سوریه در خانواده‌ای سنی‌مذهب متولد شد. برخلاف بسیاری از تروریست‌های شناخته‌شده، او از طبقه‌ای متوسط و تحصیل‌کرده می‌آید و حتی مدتی در دانشگاه دمشق در رشته رسانه تحصیل کرد، اما جنگ عراق و اشغال این کشور به دست آمریکا در سال ۲۰۰۳، مسیر زندگی‌اش را تغییر داد.

جولانی در همان سال برای جنگیدن در کنار القاعده راهی عراق شد و تحت فرماندهی ابومصعب الزرقاوی که به بی‌رحمی شهره بود، قرار گرفت. او در حملات متعددی علیه نیروهای آمریکایی و شیعیان عراق مشارکت داشت و پس از کشته‌شدن الزرقاوی در سال ۲۰۰۶، نقش برجسته‌تری در سازمان‌دهی شاخه عراقی القاعده ایفا کرد. با آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، القاعده تصمیم گرفت پایگاه جدیدی در این کشور ایجاد کند و جولانی را به‌عنوان مسئول شاخه سوری این گروه، یعنی «جبهه النصره»، منصوب کرد.

جبهه النصره در سال‌های اولیه جنگ سوریه، با بمب‌گذاری‌های انتحاری، قتل‌های هدفمند و اشغال شهرها، یکی از خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی منطقه بود، اما زمانی که نام آن در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار گرفت، جولانی تصمیم گرفت تاکتیک خود را تغییر دهد. او در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که از القاعده جدا شده و گروهش را به «جبهه فتح‌الشام» تغییر نام داد. این اقدام که بسیاری آن را یک نمایش برای فریب افکار عمومی می‌دانستند، باعث شد تا برخی کشورها، به‌ویژه ترکیه، درهای خود را به روی او باز کنند. در سال ۲۰۱۷، این گروه بار دیگر تغییر نام داد و به «هیئت تحریر‌الشام» تبدیل شد.

با حمایت‌های پنهان و آشکار برخی قدرت‌های منطقه‌ای، جولانی تلاش کرد خود را از یک فرمانده جهادی به یک سیاست‌مدار محلی تبدیل کند. در سال‌های اخیر، او با پوشیدن لباس‌های مدرن و کت‌ و شلوار، سعی در نشان‌دادن چهره‌ای متفاوت از خود داشت. برخی رسانه‌های غربی نیز کوشیدند او را به‌عنوان گزینه‌ای برای آینده سیاسی شمال سوریه معرفی کنند. اما حقیقت این است که این تغییر ظاهری، نه از روی تحول فکری، بلکه برای تأمین منافع بیگانگان و دریافت حمایت‌های بیشتر بود.

اکنون با شدت‌گرفتن درگیری‌ها در سوریه، جولانی بار دیگر نقاب خود را کنار زده و نشان داده که همچنان به ایدئولوژی تکفیری خود پایبند است. گزارش‌ها حاکی از آن است که نیروهای تحریر‌الشام، با دستور مستقیم او، موج جدیدی از حملات علیه علویان را آغاز کرده‌اند. قتل‌عام غیرنظامیان، تخریب روستاها و اعمال فشار بر اقلیت‌های مذهبی، همه نشان‌دهنده بازگشت جولانی به همان روش‌های گذشته است.

او که روزی برای القاعده می‌جنگید و سپس برای کسب مشروعیت جهانی، وانمود کرد تغییر کرده است، حالا به نقطه آغاز خود بازگشته است. قتل غیرنظامیان، ایجاد رعب و وحشت، و تلاش برای تغییر بافت جمعیتی مناطق تحت نفوذ، از‌جمله اهدافی است که این گروه در سایه حمایت‌های خارجی دنبال می‌کند.

در چند روز گذشته بنا بر گزارش المیادین، قریب به ۶۰۰ نفر از علویان کشته شده‌اند و البته فاکس نیوز به نقل از شاهدان عینی این عدد را نزدیک به چهار هزار نفر اعلام می‌کند. این در حالی است که نیروهای جولانی به دستور او در حال لشکرکشی مداوم از ادلب به لاذقیه هستند.

جولانی که روزگاری در صفوف القاعده می‌جنگید و اکنون در قامت یک شریک منطقه‌ای برای برخی قدرت‌ها ظاهر شده، خود را به همان تنظیمات کارخانه‌ای بازگردانده و نقاب شعارهای حقوق بشر‌ دوستانه را بر زمین انداخته است.

آنچه مسلم است، این است که هیچ کشوری پس از تغییرات ساختاری در حاکمیت، با تکیه بر نیروهای بیگانه‌ای که چشم طمع بر خاک آن کشور و تجزیه و الحاق به خود دارند یا آن سرزمین را وجه‌المصالحه برنامه‌های آتی خود می‌دانند؛ به استقلال، امنیت و آزادی دسترسی پیدا نخواهد کرد و روی آرامش نخواهد دید.

آینده سوریه در هاله‌ای از ابهام است و دخالت نیروهای خارجی در این کشور، نه‌تنها سوریه بلکه منطقه را به سوی ناامنی سوق خواهد داد.