ریسک قالیباف و امیدواری ذوالنوری

حسین معین‌آبادی

با برگزاری انتخابات دور دوم مجلس شورای اسلامی رایزنی‌ها برای انتخاب رئیس و اعضای هیئت‌رئیسه مجلس دوازدهم در روزهای آینده تشدید خواهد شد. در واقع با مرور ائتلاف‌هایی که در جریان رقابت‌های انتخاباتی شکل گرفت و با توجه به نتایج انتخابات و برداشت‌های اولیه از گرایش سیاسی منتخبان می‌توان چنین استنباط کرد که هیچ‌کدام از طیف‌های سیاسی نتوانسته‌اند اکثریت کرسی‌های مجلس را به دست آورند، ازاین‌رو مدعیان ریاست بر مجلس دوازدهم چاره‌ای جز ائتلاف با برخی طیف‌ها یا فراکسیون‌های احتمالی نخواهند داشت و این در حالی است که با توجه به رویکرد متغیر برخی از منتخبان و تأثیرپذیری آنان از محافل مختلف حفظ رأی مثبت آنان کاری بس دشوار است. با توجه به رایزنی‌های هفته‌های اخیر و با فرض اینکه رقابت اصلی برای ریاست بر مجلس میان قالیباف، ذوالنوری و نیکزاد است، نگارنده در این یادداشت به بررسی موقعیت، ظرفیت و احتمال موفقیت هرکدام با درنظرگرفتن ائتلاف‌های احتمالی و ملاحظات بیرونی پرداخته است:

۱- محمدباقر قالیباف؛ ائتلاف با نزدیکان لاریجانی یا تمکین به واگذاری بخشی از اختیارات:

قالیباف در روزهای اخیر نگران از مواضع و تحرکات برخی از منتقدان و مخالفانش در جبهه اصولگرایی تمرکز خود را روی جذب مستقل‌ها گذاشته است و با توجه به نزدیکی اغلب چهره‌های تأثیرگذار مستقل به علی لاریجانی، چاره‌ای جز ائتلاف با لاریجانی ندارد. برآوردها نشان می‌دهد که شورای ائتلاف نیروهای انقلاب ۸۰ کرسی مجلس را در اختیار دارد و در صورت ائتلاف با مستقل‌ها که تعداد آنان حدود ۷۰ نفر است، می‌تواند هیئت‌رئیسه را در اختیار بگیرد. البته قالیباف گزینه ائتلاف با طیف‌های شریان، جبهه صبح ایران و جبهه پایداری و امنا را نیز می‌تواند پیگیری کند اما به خوبی از این واقعیت مطلع است که چنین ائتلافی بدون واگذاری بخشی از اختیاراتش در مقام ریاست بر مجلس امکان تحقق ندارد. البته قالیباف برای ائتلاف با مستقل‌ها نیز با محدودیت‌هایی مواجه است. به نظر می‌رسد طیفی مایل نیستند شاهد آن باشند که قالیباف ریاستش بر مجلس مدیون لاریجانی باشد، ازاین‌رو محتمل است که در صورت اصرار قالیباف برای ائتلاف با مستقل‌ها، نمایندگان عضو جبهه پایداری که در لیست شورای ائتلاف نیروهای انقلاب حضور داشته‌اند، از رأی‌دادن به ایشان خودداری ورزند. ضمنا قالیباف متوجه این واقعیت هم هست که مابازای ائتلاف با نزدیکان لاریجانی یعنی ورود نوری‌قزلجه به هیئت‌رئیسه و قرارگرفتن تاجگردون در کلیدی‌ترین کمیسیون مجلس یعنی کمیسیون برنامه و بودجه و این اتفاقی نیست که منتقدانش به سادگی از آن عبور کنند.

علاوه بر رقبای داخل مجلس در واقع قالیباف با رقبایی در بیرون مجلس هم مواجه است که بر سر راه ریاست وی بر مجلس کارشکنی می‌کنند. ملاحظه اغلب این رقبا به انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۷ برمی‌گردد و منافع آنان در حذف یا تضعیف قالیباف است. این ملاحظه درباره مستقل‌ها و به‌ویژه لاریجانی هم وجود دارد اما نه برای سال ۱۴۰۷ بلکه ۱۴۰۴.

نزدیکان لاریجانی در روزهای باقی‌مانده تا انتخابات هیئت‌رئیسه احتمالا این سؤال به ذهنشان متبادر شود که تقویت قالیباف چه منافعی برای آنان دارد؟ و اصولا چه تضمینی وجود دارد که در نتیجه ائتلافی پرهزینه، نوری‌قزلجه و تاجگردون به مناصب مورد نظر برسند؟

۲-مجتبی ذوالنوری؛ ائتلافی سلبی و ریاستی محتمل:

در واقع بیش از آنکه اراده ذوالنوری و رایزنی‌های ایشان برای قرارگرفتن در رأی مجلس دوازدهم مؤثر واقع شود، این اراده افراد ذی‌نفوذ جبهه امنا، جریان شریان، جبهه صبح ایران و طیفی در جبهه پایداری است که عاملی تعیین‌کننده در داخل مجلس محسوب می‌شوند. این ائتلاف در جریان رقابت‌های انتخاباتی توانسته است اکثریت کرسی‌های شهرهای مشهد، تبریز، اصفهان، شیراز، قم، کرج و به‌ویژه تهران را در مجلس به خود اختصاص دهند و با استناد به این نتایج است که برخی چهره‌های این جریان مدعی آن هستند که این نتایج پیامش تغییر در هیئت‌رئیسه مجلس است؛ بنابراین با ریاست قالیباف بر مجلس دوازدهم مخالف هستند. ازاین‌رو یکی از گزینه‌های این جریان برای اداره مجلس دوازدهم ذوالنوری نماینده اول قم است. اگر ذوالنوری حمایت این جریان را حفظ کند، احتمالا قادر خواهد بود با استفاده از نفوذی که طیف شریان بر نمایندگان مستقل دارد، برخی از نمایندگان این طیف بالاخص زاگرس‌نشینان را جذب کند در این صورت احتمال اینکه ذوالنوری بر جایگاه ریاست مجلس تکیه بزند دور از ذهن نیست. با توجه به ملاحظاتی که برخی از مدعیان ریاست‌جمهوری در ارتباط با انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس دارند، ذوالنوری بر قالیباف ترجیح دارد، چراکه سودای ریاست‌جمهوری در سر ندارد. به نظر می‌رسد ترجیح دولت رئیسی هم انتخاب ذوالنوری است نه قالیباف.

۳- نیکزاد؛ مردد در رایزنی‌ها و ابهام در ایجاد ائتلاف:

نیکزاد یکی از منتخبان است که با اتکا به تجربه وزارت و نایب‌رئیسی مجلس یازدهم مدعی ریاست بر مجلس دوازدهم است و در هفته‌های اخیر رایزنی‌هایی انجام داده است؛ اما هنوز نشانه‌ای از اینکه مورد حمایت یکی از طیف‌های مجلس قرار بگیرد، بروز نکرده است و تا امروز به نظر نمی‌رسد اراده‌ای در طیف‌های نزدیک به دولت برای کمک به ایشان جهت ریاست بر مجلس وجود داشته باشد. البته نیکزاد در صورت ماندن در صحنه و اصرار بر ادامه رقابت خواهد توانست آرای قابل توجهی از نمایندگان مناطق شمال غرب کشور را به دست آورد، اما احتمال قرارگرفتن ایشان در رأی مجلس دور از ذهن است.

در پایان بیان این نکته لازم است که آرایشی که توصیف شد، تحت تأثیر عواملی تعیین‌کننده در بیرون از مجلس است، چنان که برخی از صاحب‌نظران سیاسی نیز به اشاراتی که از بیرون می‌شود، توجه می‌کنند. در این رابطه برخی از حامیان کاندیداهای ریاست بی‌میل نیستند که چنین القا کنند که نگاه عوامل بیرونی به آنهاست و ریاست خود را تقریبا قطعی می‌دادند. اما به نظر نمی‌رسد چنین برداشت‌هایی با واقعیت منطبق باشند، زیرا برخی رویکردهایی که در دو سه سال اخیر در فضای سیاسی وجود داشته این بوده که به حاشیه‌هایی که پیرامون برخی مسئولان عالی‌رتبه ایجاد شده و در افکار عمومی هرازچندگاهی ظهور و بروز یافته و هزینه‌هایی برای نظام به دنبال داشته بی‌توجهی نشود. لذا این موضع‌گیری که «انتخاب هیئت‌رئیسه مجلس دوازدهم در انحصار نمایندگان تهرانی نخواهد بود» جای بسی تأمل دارد!