به دنبال جایگزینی برای تهران

زهرا اسماعیل‌زاده: دو طرح «توسعه مکران» و «انتقال پایتخت»، ‌از طرح‌های بزرگی هستند که سال‌‌ها درباره ضرورت انجام آنها صحبت‌هایی مطرح شده ولی اقدام عملی از سوی دولت‌ها در این زمینه شاهد نبودیم. البته چندی پیش دکتر عارف، معاون اول رئیس‌جمهور، از ضرورت توسعه مکران گفت و انتقال پایتخت را هم به توسعه مکران گره زد. او گفت یکی از نقاط مطرح برای انتقال مرکزیت سیاسی، مکران است که جای مناسبی است و محدودیتی هم ندارد و به این سخنان درباره طرح توسعه مکران اکتفا نکرده و با اشاره به موضوع تغییر پایتخت و انتقال مرکزیت سیاسی ایران گفت: «قطعا در انتقال پایتخت تردید نمی‌کنیم و یکی از مناطقی که می‌تواند به صورت جدی مطرح باشد، مکران است. این منطقه جای مناسبی است و محدودیتی هم ندارد. مراکز دیگری هم برای انتقال پایتخت در گذشته مطرح بود، اما هر‌کدام محدودیت‌های خاص خود را داشتند؛ مثلا مشکل تأمین آب داشتند یا گرفتار سایر مسائل حاشیه‌ای بودند». البته این سخنان عارف با نقدهای بسیاری همراه شد و بسیاری در نسنجیده‌بودن انتخاب مکران به عنوان گزینه جابه‌جایی پایتخت سخن گفتند‌.

هرچند بسیاری از کارشناسان بر اهمیت انتقال پایتخت اذعان دارند اما یافتن‌ گزینه مناسب و مهم‌تر از آن تخصیص بودجه سنگین این جابه‌جایی کار را سخت کرده و سال‌هاست دولت‌ها در آغاز فعالیت خود وعده جابه‌جایی پایتخت را می‌دهند و در مسیر اداره کشور و با غرق‌شدن در مشکلات یومیه موضوع را فراموش می‌کنند.‌ در همین زمینه احمد حکیمی‌پور، نماینده سابق زنجان در گفت‌وگو با «شرق»‌ گفت: برای انتقال پایتخت به مناطق شرقی کشور باید جوانب زیادی را در نظر گرفت و حتما نیاز به مطالعات دقیق و جامع وجود دارد. نمی‌دانم با چه منطقی این انتقال مطرح می‌شود. قبلا هم این مسائل بحث شده‌اند، اما پیگیری زیادی درباره آنها نشده است. بشخصه این موضوع را جدی نمی‌دانم و بر این باورم که برای تعیین مکان جدید و موارد مشابه، باید از دیدگاه کارشناسانه به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی و... توجه شود. تغییر پایتخت تصمیم سنگینی است. مشکلات امنیتی در ناحیه مکران می‌تواند بر این تصمیم تأثیر بگذارد. مردم اطلاعات دقیقی در مورد جدی‌بودن این موضوع ندارند و فعلا جامعه این بحث‌ها را جدی نمی‌گیرد، مگر اینکه واقعا عملی شود.

او ادامه داد: تجربه نشان داده که معمولا انتقال پایتخت‌های سیاسی موفق بوده‌ است؛ مثل آنکارا در ترکیه که موفق بوده‌، در‌حالی‌که استانبول به خاطر اهمیت اقتصادی‌اش مطرح است. تمرکز بیشتر بر روی مراکز سیاسی است، اما اعتقاد دارم که باید قبل از صحبت درباره چنین موضوعاتی، مطالعات دقیقی انجام شود. معمولا وقتی صحبت از تغییراتی می‌شود، هیجان ایجاد می‌کند، اما بعد فراموش می‌شود. این تصمیم یک مسئله ملی است و اگر قرار بود انجام شود، باید از مدت‌ها پیش آغاز می‌شد. در کل‌ من به این صحبت‌ها به چشم جدی نگاه نمی‌کنم، اما امیدوارم‌ تحولاتی در این زمینه صورت گیرد. او اضافه کرد: بحث تغییر پایتخت موضوعی است که مدت‌ها‌ست مطرح شده است. حتی قبل از انقلاب نیز به این مسئله پرداخته شده و پس از جنگ‌ به‌طور جدی‌تر مورد توجه قرار گرفت و در دولت پزشکیان‌ این موضوع به صورت جدی مطرح شد. هزینه‌های زیادی نیز برای مطالعات مربوط به این تغییر در طول زمان صرف شده است. به نظر من، پژوهش‌های مربوط به این موضوع به اندازه کافی انجام‌ و کارشناسی شده است، اما سؤال اصلی اینجاست که آیا واقعا امکان تغییر پایتخت وجود دارد یا خیر؟ این کار بسیار بزرگ است و در تاریخ، برخی کشورها به دلیل وجود مشکلات، پایتخت خود را تغییر داده‌اند.

باید تجربیات و دیدگاه‌هایی را بررسی کنیم که با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ما سازگار باشد. هرچند ضرورت این تغییر بارها مورد بحث قرار گرفته، اما بعید می‌دانم که این مسئله به مرحله اجرا برسد. در این بین، طبق گفته عده‌ای از کارشناسان اقتصادی، اخبار انتقال پایتخت اقتصادی به مکران عملا زمینه اجرائی ندارد و فقط موجب گران‌شدن زمین و خانه‌های این منطقه شده است. درباره انتقال پایتخت به مکران، معین‌الدین سعدی، نماینده پیشین چابهار در مجلس نیز گفت: خبرهای انتقال پایتخت به مکران فقط باعث گران‌شدن زمین و اجاره در این منطقه شده و بدون هیچ تغییری در زندگی مردم، هزینه‌ها را برای آنان افزایش داده است. او ادامه داد: منطقه مکران پایین‌ترین شاخص‌های توسعه را دارد و هنوز درصد بزرگی از مردم آب لوله‌کشی ندارند. ظرفیت‌های بی‌بدیل در مکران وجود دارد اما عقب‌ماندگی‌ها به قدری زیاد است که دولت ابتدا باید در حوزه توسعه زیرساخت‌ها کاری انجام دهد و بعد مسائلی نظیر انتقال پایتخت را مطرح کند. ولی‌الله بیاتی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس‌ نیز در این زمینه گفت: دیدگاه‌ها در مورد انتقال پایتخت متفاوت است و بحث‌هایی که در‌حال‌حاضر مطرح شده‌، صرفا گمانه‌زنی است. او افزود: تا در کمیسیون تمام جوانب کار در نظر گرفته نشود و قطعی نباشد، نمی‌توانیم بگوییم که حتما گزینه مد‌نظر سواحل مکران است.

موسی‌الرضا حاجی‌بگلو، رئیس شورای‌ عالی استان‌ها‌ هم اظهار کرد: انتقال پایتخت ممکن نیست و می‌توانیم پایتخت اقتصادی را تغییر دهیم، اما انتقال پایتخت به مکران امکان‌پذیر نیست. او همچنین به مشکلات ناترازی انرژی و نیاز به برنامه‌ریزی بهتر در این زمینه اشاره کرد.

لازم به ذکر است که سخنگوی دولت در شامگاه چهارشنبه ‌۱۹ دی‌ طی سفری به جزیره کیش از سخنان خود مبنی‌ بر اینکه «مکران به‌عنوان یکی از گزینه‌ها برای انتقال پایتخت مطرح است»، عقب‌نشینی و اعلام کرد دو شورا یکی برای احصای مشکلات پایتخت فعلی (تهران) و دیگری برای ظرفیت‌هایی که در اقتصاد دریا‌محور وجود دارد، تشکیل شده است و این به معنای انتقال پایتخت به مکران نیست.

انتقال پایتخت هر چند سال یک ‌بار مطرح می‌شود

عقب‌نشینی کابینه دولت چهاردهم از گفته‌های خود‌ فقط موجب افزایش قیمت زمین، ملک و رشد قیمتی در منطقه مکران شده است. البته لازم به اشاره است که هر چند سال یک‌ بار موضوع انتقال پایتخت مطرح می‌شود و طی این سال‌ها نام شهرهایی از‌جمله قزوین و سمنان نیز به‌‌عنوان جایگزین تهران مطرح شده، اما هر بار پس‌ از مدتی بحث انتقال پایتخت در رأس دولت به فراموشی سپرده می‌شود. با توجه به اینکه عده‌ای از کارشناسان اعلام کرده‌اند ‌موضوع انتقال پایتخت فقط موجب گرانی ملک و املاک در منطقه ذکر‌شده می‌شود، در همین زمینه مهر در گزارشی نوشته است: مشاوران املاک اعلام کردند‌ قیمت مسکن در این منطقه پس‌ از اعلام خبر انتقال پایتخت، میانگین ۱۰ میلیون تومان افزایش یافته است.

یکی از مشاورین املاک در محله بنیاد علوی چابهار به خبرنگار مهر گفت آخرین معامله یک ساختمان شش‌طبقه‌ پیش‌ از اعلام خبر انتقال پایتخت به مکران، متری ۵۰ میلیون تومان قیمت‌گذاری شد، اما پس‌ از اعلام این خبر قیمت یکی از طبقات همان ساختمان متری ۶۰ میلیون تومان برای معامله نرخ‌گذاری شد. همچنین یکی دیگر از مشاورین املاک واقع‌ در بلوار شهید ریگی چابهار به خبرنگار مهر اعلام کرد: پس‌ از اعلام خبر انتقال پایتخت به منطقه مکران، میانگین پنج میلیون تومان هر متر واحدها افزایش داشته است، اما فروشندگان پای معامله تخفیف هم می‌دهند.