آیا جنگ اوکراین بازارهای نفت را برای همیشه تغییر داده است؟
غاز جنگ اوکراین بازار انرژی را دچار چالشی جدی کرده است؛ چالشی که با توجه به طولانی‌شدن جنگ ابعاد گسترده و پیچیده‌ای به خودش گرفته است. نگرانی‌ها از کاهش عرضه و همچنین افزایش بهای نفت از زمان آغاز جنگ موجب تغییر دیدگاه‌ها نسبت به آینده بازار نفت شده است. تغییر دیدگاهی که به نوعی حذف روسیه از طریق تحریم‌های کشورهای غربی مبنی بر خرید نفت و گاز از این کشور سبب تقویت آن شده است. حتی قبل از اینکه روسیه به اوکراین حمله و نفت را دچار جهش قیمتی شدید کند، بازار نفت با یک مشکل جدی درخصوص عرضه مواجه بود
ابراهیم رضایی‌راد: آغاز جنگ اوکراین بازار انرژی را دچار چالشی جدی کرده است؛ چالشی که با توجه به طولانی‌شدن جنگ ابعاد گسترده و پیچیده‌ای به خودش گرفته است. نگرانی‌ها از کاهش عرضه و همچنین افزایش بهای نفت از زمان آغاز جنگ موجب تغییر دیدگاه‌ها نسبت به آینده بازار نفت شده است. تغییر دیدگاهی که به نوعی حذف روسیه از طریق تحریم‌های کشورهای غربی مبنی بر خرید نفت و گاز از این کشور سبب تقویت آن شده است. حتی قبل از اینکه روسیه به اوکراین حمله و نفت را دچار جهش قیمتی شدید کند، بازار نفت با یک مشکل جدی درخصوص عرضه مواجه بود. به گفته برخی از تحلیلگران، زمانی که جنگ در اوکراین به پایان برسد و عرضه به بازارها بازگردد، نفت به محدوده قیمتی مناسب‌تری بازمی‌گردد. با این حال ایالات متحده قبلا روشن کرده است که تحریم‌ها را پس از جنگ لغو نخواهد کرد و در دوران پس از جنگ کسری عرضه زیادی برای مقابله با آن وجود خواهد داشت. شکسته‌شدن زنجیره تأمین جهانی، تورم سرسام‌آور، کمبود انرژی و افزایش قیمت کالاها از‌جمله پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین به شمار می‌رود. این شرایط حتی قبل از حمله روسیه به اوکراین وجود داشت. حالا به نظر می‌رسد همه چیز یک‌دفعه به هم می‌ریزد. استراتژیست‌های ژئوپلیتیک درمورد چگونگی پایان جنگ برای اهداف تحلیل بازار نفت، فرضیه‌هایی را مطرح کرده‌اند. سؤال مهم این است که آیا زودتر به پایان می‌رسد یا نه؟ متأسفانه پاسخ به این سؤال دشوار است؛ زیرا پاسخ به عوامل متعددی بستگی دارد. با این حال یک سؤال حتی مهم‌تر از آن وجود دارد و آن این است که آیا همه چیز به حالت عادی قبل باز‌خواهد گشت؟
سناریوهای احتمالی چیست؟
به گفته برخی ناظران، روسیه و اوکراین جنگ را پایان می‌دهند. به‌عنوان مثال مایکل لینچ، تحلیلگر انرژی، در مقاله اخیر خود برای فوربس نوشت که دیر یا زود، جنگ پایان می‌یابد و بازار نفت به حالت عادی بازمی‌گردد و قیمت‌ها به سطح مطلوب‌تری کاهش می‌یابد. لینچ در میان تحولاتی که او انتظار داشت لغو تحریم‌های غرب علیه روسیه و در نتیجه، یک بازنگری تقریبا کامل از نحوه عملکرد دنیای انرژی قبل از جنگ را برشمرد. با این حال غرب اشاره کرده است که تحریم‌ها به همین سادگی لغو نخواهد شد. در واقع آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، گفت که حتی اگر روسیه تصمیم به خروج از اوکراین بگیرد، ایالات متحده تحریم‌ها را لغو نخواهد کرد. بلینکن گفت که مسکو باید تضمین دهد که دیگر هرگز به اوکراین حمله نخواهد کرد. روسیه به صراحت اعلام کرده است که در این مرحله قصد خروج یا ارائه تضمین‌های غیرتهاجمی ندارد؛ بنابراین می‌توان گفت که تحریم‌ها برای آینده قابل مشاهده باقی خواهند ماند. هرچه وضعیت کنونی بیشتر طول بکشد، احتمال اینکه منجر به تغییرات برگشت‌ناپذیری شود، بیشتر می‌شود. مانند اینکه اروپا به جای واردات خط لوله، بیشتر به LNG متکی یا روسیه برای صادرات انرژی خود به طور فزاینده‌ای به آسیا، خصوصا چین وابسته و متکی شود. این موضوع موجب می‌شود قیمت نفت و گاز برای مدت طولانی‌تری بالا بماند. به نظر می‌رسد که در سناریوی فرضی لینچ فوربس که در آن تحریم‌ها در سال جاری لغو می‌شوند، این موضوع نیز صادق است. لینچ خاطرنشان کرد که با وجود بازگشت حاصل از بشکه‌های نفت روسیه به بازارهای غربی، ذخایر نفت OECD نسبت به میانگین پنج‌ساله 300 میلیون بشکه کاهش یافته است. این موضوع به این معنی است که قیمت‌ها تا زمانی که این ذخایر دوباره تکمیل نشود، نسبتا بالا باقی خواهند ماند. با کاهش قیمت‌ها، تقاضا با وجود اینکه هنوز بسیار زیاد است، بیشتر تقویت می‌شود.
موج تقاضای خودروهای الکتریکی
در‌حال‌حاضر با وجود قیمت‌های بالاتر ناشی از کمبود مواد باتری، فروش خودروهای برقی در حال افزایش است. رویترز گزارش داد که فروش جهانی خودروهای برقی در سه‌ماهه اول نزدیک به 120 درصد افزایش یافته است. با این حال این تحولات آغاز کار است و قیمت‌ها همچنان باید افزایش یابد و ممکن است خودروهای الکتریکی کمیاب شود. موضوعی که در ابتدای جنگ اوکراین و با کاهش تولید تراشه در کشور اوکراین که یکی از تولیدکنندگان تراشه‌های ماشین است، سبب تعطیلی موقت برخی کارخانه‌ها شد. مدیرعامل Rivian در‌این‌باره گفت که در مقایسه با کمبود باتری در افق EV، کمبود تراشه مانند یک پیش‌غذای کوچک برای صنعت به نظر می‌رسد. همچنین او به وال استریت ژورنال گفت: نیمه‌هادی‌ها یک اشتهاآور کوچک برای آنچه در دو دهه آینده روی سلول‌های باتری احساس می‌کنیم، هستند. در یک سناریوی فرضی که در آن جنگ در اوکراین تا پایان سال جاری به پایان می‌رسد، احتمالا شاهد عقب‌نشینی تقاضا خواهیم بود؛ دقیقا به همان صورتی که پس از همه‌گیری کاهش یافت؛ به عبارت دقیق‌تر، به همان سرعتی که تقاضا پس از همه‌گیری رشد کرد، جهش و رشد خواهد کرد. در انتها به نظر نمی‌رسد که جنگ اوکراین تاکنون تقاضای زیادی برای نفت را از بین برده باشد، فقط الگوهای عرضه را تغییر داده است؛ بنابراین نفت، حتی با قیمت‌های بالاتر همچنان غالب خواهد بود. اگرچه می‌توان نقش کشورهایی مانند ایران را در این زمینه جدی دانست که با رفع تحریم‌ها افزایش عرضه و در نتیجه کاهش قیمت هرچند موقتی را می‌تواند به دنبال داشته باشد. البته این نکته را نیز باید در نظر گرفت که با فروکش‌کردن کرونا و کاهش قرنطینه‌ها موج افزایش تقاضای نفت در جهان در حال شکل‌گیری است و از سویی دیگر کاهش ذخایر استراتژیک نفت کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا آینده نفت را در صورت تداوم جنگ اوکراین مجهول می‌کند و در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد. از سویی جهش قیمتی نفت و گاز را می‌توانیم پیشران گذار از انرژی‌های فسیلی به تجدیدپذیر بدانیم که در راستای توسعه پایدار و امنیت انرژی برای کشورهای جهان محسوب می‌شود.
