گسترش ردپای اسرائیل در غزه

شرق: اسرائیل از زمان از سرگیری جنگ علیه حماس در ماه مارس، به طرز چشمگیری حضور خود را در نوار غزه گسترش داده است. اکنون بیش از ۵۰ درصد این سرزمین تحت کنترل اسرائیل است و فلسطینیان در مناطق کوچک‌تر و محدودتری سکونت دارند. بزرگ‌ترین منطقه پیوسته‌ای که ارتش اسرائیل در اختیار دارد، حوالی مرز غزه است؛ جایی که به گفته سربازان اسرائیلی و گروه‌های حقوق بشری، ارتش اسرائیل، خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی و زیرساخت‌های فلسطینیان را تا مرز غیرقابل سکونت‌ شدن، با خاک یکسان کرده است. مساحت این منطقه حائل نظامی در هفته‌های اخیر دو برابر شده است. اسرائیل این تشدید کنترل را یک «ضرورت موقت» برای تحت فشار قراردادن حماس برای آزادی گروگان‌های باقی‌مانده از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که آغازگر جنگ بود، توصیف کرده است.

اما گروه‌های حقوق بشری و کارشناسان مسائل غزه می‌گویند زمینی که اسرائیل در اختیار گرفته، از جمله کریدوری که شمال و جنوب این منطقه را از هم جدا می‌کند، می‌تواند برای اعمال کنترل بلندمدت مورد استفاده قرار گیرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هفته گذشته گفت حتی پس از شکست حماس، اسرائیل کنترل امنیتی غزه را حفظ کرده و فلسطینیان را به ترک آنجا ترغیب خواهد کرد. در این میان، پنج سرباز اسرائیلی به آسوشیتدپرس گفتند تخریب‌ها در نزدیکی مرز اسرائیل و گسترش سیستماتیک منطقه حائل از زمان آغاز جنگ در ۱۸ ماه پیش ادامه داشته است.

یکی از سربازان که با یک جوخه تانک مسئول حفاظت از تیم‌های تخریب مستقر بود، گفت: «آنها هر چیزی را که می‌توانستند نابود کردند، به هر چیزی که به نظر سالم می‌رسید شلیک کردند... (فلسطینی‌ها) چیزی برای بازگشت نخواهند داشت، آنها هرگز باز نخواهند گشت». او و چهار سرباز دیگر به شرط ناشناس‌ماندن و از ترس اقدامات تنبیهی با آسوشیتدپرس صحبت کردند. روز دوشنبه، گروه «شکستن سکوت» (Breaking The Silence)، یک گروه «کهنه‌سربازان مخالف اشغالگری»، گزارشی را منتشر کرد که شامل روایت سربازانی بود که در منطقه حائل حضور داشتند. تعدادی از سربازان -از جمله برخی که با آسوشیتدپرس نیز صحبت کردند- توضیح دادند که چگونه شاهد تبدیل این منطقه به یک ویرانه وسیع توسط ارتش اسرائیل بوده‌اند. این گروه اعلام کرد: «ارتش از طریق تخریب گسترده و عمدی، زمینه را برای کنترل آتی اسرائیل بر این منطقه فراهم کرد». ارتش اسرائیل در پاسخ به سؤالی درباره اظهارات سربازان گفت: «برای حفاظت از کشور و به‌ویژه بهبود امنیت در جوامع جنوبی که در حمله ۷ اکتبر ویران شدند (حمله‌ای که در آن حدود هزارو 200 نفر کشته و ۲۵۱ نفر گروگان گرفته شدند)، اقدام می‌کند». ارتش اسرائیل همچنین اعلام کرد که به دنبال آسیب‌رساندن به غیرنظامیان در غزه نیست و به قوانین بین‌المللی پایبند است.

تقسیم غزه به بخش‌های مجزا

براساس گزارش گروه «شکستن سکوت»، در روزهای اولیه جنگ، نیروهای اسرائیلی، فلسطینیان را از جوامع نزدیک مرز بیرون رانده و زمین‌ها را برای ایجاد یک منطقه حائل به عمق بیش از یک کیلومتر تخریب کردند. نیروهای اسرائیلی همچنین نواری از زمین در سراسر غزه، معروف به «کریدور نتساریم» را تصرف کردند که شمال، از جمله شهر غزه را از بقیه این نوار ساحلی باریک که محل زندگی بیش از دو میلیون نفر است، جدا کرد. براساس نقشه‌ای که توسط ارتش اسرائیل منتشر شده، زمانی که اسرائیل جنگ را در ماه گذشته از سر گرفت، اندازه منطقه حائل را دو برابر کرد و در برخی نقاط آن را تا سه کیلومتر به داخل غزه گسترش داد. یاکوف گارب، استاد مطالعات محیط زیست در دانشگاه بن‌گوریون که دهه‌هاست الگوهای استفاده از زمین توسط اسرائیل و فلسطین را بررسی می‌کند، گفت منطقه حائل و کریدور نتساریم حداقل ۵۰ درصد از نوار غزه را تشکیل می‌دهند.

هفته گذشته، نتانیاهو گفت اسرائیل قصد دارد کریدور دیگری ایجاد کند که از جنوب غزه عبور کرده و شهر رفح را از بقیه این سرزمین جدا کند. با درنظرگرفتن مناطقی که اسرائیل اخیرا به غیرنظامیان دستور داده تا پیش از حملات برنامه‌ریزی‌شده تخلیه کنند، کنترل اسرائیل بر غزه حتی بیشتر هم می‌شود.

محله‌هایی که ویران شدند

صدها هزار فلسطینی در زمینی زندگی می‌کردند که اکنون منطقه حائل اسرائیل را تشکیل می‌دهد؛ منطقه‌ای که برای تولیدات کشاورزی غزه حیاتی بود. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد‌ محله‌هایی که زمانی پرجمعیت بودند، به آوار تبدیل شده‌اند و همچنین از زمان پایان آتش‌بس، نزدیک به 12 پایگاه جدید ارتش اسرائیل ایجاد شده است.

هنگامی که آتش‌بس در ماه ژانویه اعلام شد، «نضال الزعانین» به خانه خود در بیت‌حانون در شمال غزه بازگشت. ملک او در لبه منطقه حائل قرار داشت و ویران شده بود. تنها چیزی که باقی مانده، عکسی از او و همسرش در روز عروسی‌شان، نقاشی چهره پسرش روی یک بشقاب چینی و لاشه یک درخت چنار ۱۵۰‌ساله است که توسط جد پدربزرگش کاشته شده بود. گلخانه او به انبوهی از فلزات درهم‌پیچیده تبدیل شده بود. این کشاورز ۵۵‌ساله، چادری در میان آوار برپا کرد به امید آنکه زندگی‌اش را بازسازی کند. اما زمانی که اسرائیل عملیات خود را از سر گرفت و زمین او را تصرف کرد، او دوباره آواره شد. او از شهر غزه، جایی که اکنون پناه گرفته است، می‌گوید: «۲۰ سال طول کشید تا خانه‌ای بسازم و در عرض پنج دقیقه تمام رؤیاهای من و فرزندانم را نابود کردند».

بمباران‌ها و حملات زمینی اسرائیل در طول جنگ، بخش‌های وسیعی از شهرها و شهرک‌های غزه را ویران کرده است. اما به گفته سربازان، تخریب اموال در داخل منطقه حائل سیستماتیک‌تر و گسترده‌تر بوده است. پنج سربازی که با آسوشیتدپرس صحبت کردند، گفتند به نیروهای اسرائیلی دستور داده شده بود تا زمین‌های کشاورزی، لوله‌های آبیاری، محصولات زراعی و درختان و همچنین هزاران ساختمان، از جمله سازه‌های مسکونی و عمومی را نابود کنند تا اعضای حماس جایی برای پنهان‌شدن نداشته باشند. چندین سرباز گفتند واحدهای آنها ساختمان‌های بیشتری را نسبت به آنچه می‌توانستند بشمارند، از جمله مجتمع‌های بزرگ صنعتی را تخریب کردند. یک کارخانه نوشابه‌سازی با خاک یکسان شد و تکه‌های شیشه و پنل‌های خورشیدی روی زمین پراکنده بودند.

منطقه کشتار

سربازان گفتند منطقه حائل مرزهای مشخصی نداشت، اما به فلسطینیانی که وارد آن می‌شدند شلیک می‌شد. سرباز جوخه تانک گفت یک بولدوزر زرهی زمین را صاف می‌کرد و یک «منطقه کشتار» ایجاد می‌کرد و هرکسی که در فاصله ۵۰۰‌متری تانک‌ها قرار می‌گرفت، از جمله زنان و کودکان، هدف گلوله قرار می‌گرفت. او که به‌وضوح مضطرب به نظر می‌رسید، گفت بسیاری از سربازان از روی انتقام‌جویی حمله ۷ اکتبر عمل می‌کردند. او گفت: «من به آنجا آمدم چون آنها ما را می‌کشند و حالا ما قرار است آنها را بکشیم. و فهمیدم که ما فقط آنها را نمی‌کشیم. ما آنها را می‌کشیم، همسرانشان، فرزندانشان، گربه‌هایشان، سگ‌هایشان را می‌کشیم و خانه‌هایشان را ویران می‌کنیم». اما ارتش اسرائیل می‌گوید حملاتش براساس اطلاعات دقیق انجام می‌شود و «تا حد امکان از آسیب‌رساندن به غیرنظامیان اجتناب می‌کند».

کنترل بلندمدت؟

مشخص نیست اسرائیل تا چه زمانی قصد دارد منطقه حائل و سایر مناطق داخل غزه را در کنترل خود نگه دارد. نتانیاهو ضمن اعلام ایجاد کریدور جدید در جنوب غزه، گفت هدف اسرائیل، تحت فشار قراردادن حماس برای آزادی ۵۹ گروگان باقی‌مانده است که گمان می‌رود ۳۵ نفر از آنها کشته شده باشند. او همچنین گفت جنگ فقط زمانی می‌تواند پایان یابد که حماس نابود شود و رهبرانش غزه را ترک کنند. در آن صورت اسرائیل کنترل امنیتی این منطقه را به دست خواهد گرفت. سپس، به گفته نتانیاهو، اسرائیل درخواست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، برای انتقال فلسطینیان از غزه را اجرا خواهد کرد؛ چیزی که اسرائیل آن را «مهاجرت داوطلبانه» می‌نامد. برخی تحلیلگران می‌گویند هدف از ایجاد منطقه حائل، اشغال غزه نیست، بلکه تأمین امنیت آن تا زمان برچیده‌شدن حماس است. کوبی مایکل، پژوهشگر ارشد در دو اندیشکده مؤسسه مطالعات امنیت ملی و مؤسسه میسگاو، گفت: «این کاری است که هر کشور عاقلی در قبال مرزهای خود زمانی که با یک موجودیت متخاصم هم‌مرز است، انجام می‌دهد».

اما گروه‌های حقوق بشری می‌گویند جابه‌جایی اجباری مردم یک جنایت جنگی و جنایت بالقوه علیه بشریت است. نادیا هاردمن، پژوهشگر دیده‌بان حقوق بشر، گفت این اقدام، به‌ویژه در مناطق حائل غزه، به منزله «پاک‌سازی قومی» است؛ زیرا مشخص بود که به مردم هرگز اجازه بازگشت داده نخواهد شد. اسرائیل این اتهامات را بی‌اساس می‌خواند و می‌گوید‌ غیرنظامیان را برای محافظت از آنها، از مناطق درگیری تخلیه می‌کند.