سرقت فرهنگی از موزه انگلیس

با منتشرشدن خبر به‌سرقت‌رفتن حدود دو هزار اثر از مجموعه ارزشمند آثار باستانی و تاریخی از انبار موزه ‌انگلیس، این موزه در مرکز یک رسوایی بزرگ قرار گرفته است. با استعفای «هارتویگ فیشر»، مدیر این موزه، این موضوع بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های اروپا داشت. همچنین «پیتر هیگز»، متصدی ارشد این موزه که ۳۰ سال در این مؤسسه کار می‌کرد، اوایل سال جاری پس از مفقودشدن این اشیا از کار برکنار شد. موزه انگلیس بعد از گذشت دو سال از اینکه مسئولان موزه برای نخستین‌بار از فروش غیرقانونی برخی از آثار موزه مطلع شدند، بازرسی‌ها را شروع کرد. گفته می‌شود حدود هشت میلیون شیء در انبار این موزه نگهداری می‌شود.

سرقت از یک موزه بزرگ در جهان

تعداد اشیای ناپدیدشده آن‌چنان زیاد است که هیچ متخصصی انتظار نداشته چنین اتفاقی در یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان رخ دهد و اعتبار این موزه خدشه‌دار شود. به‌ دنبال این سرقت، بار دیگر کشمکش‌ها درباره بازگرداندن اشیای تاریخی مانند مرمرهای پارتنون متعلق به یونان و لوح‌های اتیوپیایی به خانه‌های اصلی‌شان جان تازه‌ای داده است. اگرچه موضوع سرقت‌های فرهنگی از موزه‌ها، مؤسسات فرهنگی مختلف و کلیساهای سراسر جهان یکی از مشکلات مراکز فرهنگی در جهان است اما سرقت از «موزه بریتانیا»، به‌عنوان‌ یکی از مهم‌ترین‌ و امنیتی‌ترین موزه‌های جهان ابهامات و پرسش‌های زیادی را به‌همراه داشته است. به‌تازگی تبلیغ بعضی از این آثار در یک وب‌سایت بین‌المللی به نمایش گذاشته شد که در آن یک شیء رومی به ارزش ۵۰ هزار پوند، تنها با قیمت 

۴۰ پوند عرضه شد! موزه انگلیس بعد از گذشت دو سال از اینکه مسئولان موزه برای نخستین‌بار از فروش غیرقانونی برخی از آثار موزه مطلع شدند، بازرسی‌ها را شروع کرده و پلیس نیز تحقیقاتی را آغاز کرده است. مدیر «انجمن باستان‌شناسان یونان» ‌نیز پس از این سرقت اعلام کرد: «می‌خواهیم به موزه بریتانیا اعلام کنیم که دیگر نمی‌تواند بگوید میراث فرهنگی یونان در موزه بریتانیا امنیت بیشتری دارد. از این پس چگونگی کشف و بازگرداندن این اشیای تاریخی موضوع دولت‌های ذی‌ربط و موزه‌ها خواهد بود. یک وکیل آمریکایی، در طول این سال‌ها به نمایندگی از موزه‌ها، مجموعه‌داران، ‌دلالان، ‌هنرمندان، دولت‌ها، مؤسسات فرهنگی و مذهبی و شرکت‌های بیمه سراسر جهان، مسئولیت بازیابی آثار هنری به ارزش کلی ۴۷۵ میلیون پوند را بر عهده داشته است. با توجه به پیچیدگی‌های قانونی ردیابی این اشیا که به‌ نظر می‌رسد بسیاری از آنها به‌درستی فهرست‌بندی نشده‌اند، بازیابی آنها چندین دهه طول می‌کشد. بازیابی اشیای مسروقه متکی به شواهد دقیق درباره محل نگهداری آنها و سرعت عمل است که به‌ نظر می‌رسد هر دو گزینه در پرونده آثار مسروقه «موزه بریتانیا» وجود نداشته باشد.

انتقاد وزیر فرهنگ یونان از موزه انگلیس

خانم مندونی، وزیر فرهنگ یونان، در مقاله‌ای سرقت صدها اشیای ارزنده از موزه بریتانیا را اتفاقی بی‌سابقه توصیف کرد و نوشت: «جدا از مسئولیت کیفری و اخلاقی، وقوع این حوادث موضوع اعتبار موزه بریتانیا را مطرح می‌کند. این اتفاق آخرین استدلال انگلیسی‌ها را مبنی بر اینکه مجسمه‌های پارتنون آکروپلیس یونان در این موزه امن‌تر از آتن است، فروریخته است. رؤسای موزه انگلیس و برخی از سیاست‌مداران این کشور ارزش آثار «عصر طلایی» تمدن غرب و جهان معاصر را نمی‌شناسند؛ در غیر این صورت با درک بیشتر و گستاخی کمتر با آنها برخورد می‌کردند. نگهداری مجسمه‌ها در موزه انگلیس مخرب و خطرناک است. عدالت، نیاز فوری جهت بازگرداندن آنها به یونان را ایجاب می‌کند».

این سرقت فرهنگی موجب شد انتقادهای کارشناسان یونانی به سیستم سست فهرست‌بندی «موزه بریتانیا» افزایش یابد. آنها مدعی‌اند هیچ بهانه‌ای در عصر دیجیتال وجود ندارد. هدف اولیه هر موزه‌ای باید ثبت اطلاعات اشیا بلافاصله پس از دراختیارگرفتن آنها باشد. بحران کنونی فرصتی را برای این موزه فراهم می‌کند تا وجهه بین‌المللی خود را از منظر دیگری بهبود ببخشد. لازم نیست که حتما یک کارشناس باشید تا به این نتیجه برسید که اشیایی مانند مرمرهای پارتنون یونان به کشور اصلی تعلق دارند. این اشیا بدون اجازه کشور مبدأ از آنها خارج شده‌اند».

پاسخ منفی انگلیس به بازگرندان مجسمه‌های سرقت‌شده

در سال‌های اخیر شخصیت‌های مهم سیاسی و فرهنگی انگلیس بارها موضوع بازگرداندن مجسمه‌های یونان از موزه انگلیس را رد کرده و مدعی‌اند «مرمرهای پارتنون با توجه به قوانین اجرائی آن دوره به‌صورت قانونی تحت مالکیت «لرد الگین» درآمده‌اند. این مجسمه‌های دوهزارو 500 ساله که به‌طور معمول با نام «مرمرهای الگین» شناخته می‌شوند، به‌ شکل قانونی در مجموعه موزه انگلیس قرار گرفته‌اند. با اینکه احساسات قوی مردم و نخست‌وزیر یونان را نسبت به این مرمرها درک می‌کنند اما این آثار بازگردانده نمی‌شوند. صاحب قانونی آنها از زمان ورود مجسمه‌ها موزه انگلیس است». یونان در دهه‌های گذشته علاوه بر تلاش خود برای بازگرداندن این مجسمه‌ها بعضا از طریق شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و هنری نیز این خواسته خود را مطرح کرده است.

موزه بریتانیا در سال ۲۰۰۷ اعلام کرده تمایل دارد مجسمه‌های پارتنون را به‌طور موقت به یونان قرض دهد، مشروط بر اینکه طرف یونانی مالکیت موزه بر این مجسمه‌ها را به ‌رسمیت بشناسد که با پاسخ منفی یونان روبه‌رو بوده است.

ادامه کشمکش‌های فرهنگی میان انگلیس و یونان

این مجسمه‌ها موضوع کشمکش طولانی بین یونان و انگلیس در دهه‌های اخیر بوده است. این مجسمه‌های مرمر حدود سال 1800 توسط «توماس بروس» اشراف‌زاده‌ اسکاتلندی که به نام «لرد الگین» شناخته می‌شود از معبد «پارتنون» از مجموعه تاریخی آکروپولیس جدا و به انگلیس منتقل شد. الگین این مرمرها را به دولت انگلیس فروخت و دولت در سال 1817 این آثار را به موزه انگلیس سپرد. لندن سال‌هاست که مدعی است این مرمرها توسط «لرد الگین» با مجوزی از سوی ترک‌های عثمانی حاکم بر یونان از کشور خارج شده اما یونان بر دزدیده‌شدن مرمرها تأکید دارد.

استرداد مجسمه‌های مرمرین «پارتنون» از موزه انگلیس به یونان، به یکی از موارد مورد بحث میان دو کشور در چند دهه اخیر تبدیل شده است. این مجموعه آثار هنر یونان باستان که بخش اصلی معبد پارتنون و ساختمان‌های دیگر آکروپولیس آتن را تشکیل می‌دادند، در قرن نوزدهم میلادی از این کشور خارج شدند و از موزه لندن سر درآوردند. هم‌اکنون بخش اندکی از این کتیبه در معبد پارتنون باقی است. به قول یونانی‌ها این مجسمه «قطع عضو» شده باید به مبدأ اصلی خود پیوند زده شود. از نگاه آتن، آکروپولیس تنها به یونان تعلق ندارد، بلکه یک میراث فرهنگی جهانی است.