تعامل سازنده با جهان

این روزها عبارت تعامل سازنده با جهان «در سخنان بزرگان به شمار شنیده می‌شود و راهکار برون‌رفت از بحران‌های اقتصادی، سیاسی، بین‌المللی و انزوای تحمیلی از سوی دشمنان دین و ملت شمرده می‌شود. اوج این رویکرد با تکرار در سخن متین ریاست‌جمهوری، جناب دکتر پزشکیان هنگام تحلیف در مجلس شورا درخشید چنان‌که عنوان خبر مهم این مراسم در جراید شد. از آنجا که عبارت «تعامل سازنده با جهان» عنوان کتابی* است که من با هم‌قلمی مرحوم دکتر اکبر ترکان در سال ۱۳۹۹ منتشر کرده‌ایم البته که شنیدن مکرر عنوان کتابمان مایه شادی و شگفتی است.

گزینش این عنوان برای کتاب نام‌برده هنگام جست‌وجو برای یافتن موانع تولید و صادرات و اشتغال و رسیدن به رتبه «اقتصاد اول منطقه» به ذهن متبادر می‌شود. در بررسی‌های تاریخ یافتیم هرگاه ایران با جهان و منطقه روابط گسترده فرهنگی و بازرگانی داشته و به‌ویژه تجارت با همسایگان رونق داشته، ایران هم در توسعه اقتصادی و نیرومندی نظامی-سیاسی یکی از جایگاه‌های بزرگ جهانی را داشته است. از سوی دیگر در هر برهه تاریخی که ایران گرفتار کاهش دادوستد با جهان شده، کشور گرفتار انواع مضایق و ناتوانی‌ها شده؛ چنان‌که حاکمیت ملی و ماهیت سیاسی ایران هم به نقطه پایین خود رسیده است. در کتاب «تعامل سازنده با جهان» دریافتیم که نابسامانی روابط اقتصادی با جهان به کاهش اعتبار فرهنگی، سیاسی و نظامی کشور انجامیده و کاستی در یک زمینه به دیگر زمینه‌ها تسری یافته و در کشور، ناامیدی و نااطمینانی به همه‌چیز به گسترش فقر عمومی کشیده شده و در‌نهایت شکاف‌های طبقاتی-اجتماعی ژرف‌تر شده است. در این میان آموزه شگرفی در قرآن یافتیم که در سوره نحل آیه مبارکه 12 نشانی‌های جامعه خوشبخت را داده و می‌فرماید: جامعه مثالی جایی است که در آن امنیت، اطمینان و مبادله با هر‌جای دیگر برقرار است؛ به‌طوری‌که نیازهای آن از همه‌جا به وفور می‌رسد (یعنی با همه‌جای دنیا هم رفع نیاز می‌کند) و دادوستد آسان و فراوان با همه جهان دارد؛ وَ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلا قَریَة کَانَت ءَامِنَة مُّطمَئِنَّة یَأتِیهَا رِزقُهَا رَغَدا مِّن کُلِّ مَکَان. 

‌و در ادامه می‌فرماید این مردم به این نعمت‌ها کفران کردند و در نتیجه آن کفران، گرفتار ترس و گرسنگی و فقر شدند؛ فَکَفَرَت بِأَنعُمِ ٱللَّهِ فَأَذقَهَا ٱللَّهُ لِبَاسَ ٱلجُوعِ وَٱلخَوفِ. و در پایان آیه این ترس و گرسنگی را دست‌ساز کفران‌کنندگان نعمت‌های خدا می‌شمارد که در رأس آنها امنیت، اطمینان و روزی فراوان و مبادله با همه جهان دنیا معرفی شده‌اند. خداوند در این آیه مبارک، مبادله با کل جهان را نشانه امنیت و راحتی مردم می‌داند. پس کوشندگان جنگ و دعوا، تحریم و تعمیم مبارزه، آورندگان ترس و گرسنگی برای جامعه هستند. این پیام‌آوران فقر و ترس که در کاهش روابط دادوستد با جهان می‌کوشند، همان‌هایی هستند که در سایه، دست به هر کاری می‌زنند تا برای مردم ترس و فقر بیافرینند و در این گرداب فقر و محدودیت است که دوستان خود را به تجارت محدودیت و ترس و تحریم می‌گمارند و شیره جان ملتی را می‌مکند. می‌بینیم که یاران همین پیامبران فقر با رانت‌خواران و قاچاقچیان هم‌پیاله‌اند. از یک سو به صادرات قاچاق سوخت مشغول‌اند که در مقابل آن کالای مصرفی قاچاق وارد می‌کنند که موجب ورشکستگی تولیدکنندگان داخلی و در نتیجه بی‌کارشدن و گسترش سیل عظیم فقر در داخل کشور می‌شود، فقری که برخی از کارشناسان دامنه درافتادن مردمان به زیر خط فقر را تا 49 درصد خانوارهای ایرانی برآورد می‌کنند. پس مبارک پیامی است که تعامل سازنده با جهان داشته باشیم. باشد که عقب‌ماندگی‌های منطقه‌ای و جهانی به تدریج جبران و ایران اقتصاد اول منطقه شود. آمین یا رب‌العالمین.

* «تعامل سازنده با جهان»، انتشارات رازمهر، تهران 1399