کاهش صادرات صنایع دستی و فرش و نگرانی برای طبیعت

سپهر  سلیمی: اخبار منتشرشده در ماه‌های اخیر حاکی از کاهش صادرات فرش، صنایع دستی و محصولاتی مانند زعفران در کشور است. بر اساس آمار گمرک ارزش صادرات فرش دستباف ایران از حدود ۴۲۷ میلیون دلار در سال ‌۱۳۹۱ به ۵۰ میلیون دلار در سال ‌۱۴۰۱ رسیده‌ است. همچنین در سال ۱۳۹۲، میزان صادرات صنایع دستی ایران طبق داده‌های گمرک ایران، حدود ۴۳ میلیون دلار بوده است و این رقم در سال ۱۴۰۱ به ۴۷۰ هزار دلار کاهش یافته است. خبر دیگری حاکی از کاهش ۱۱درصدی صادرات زعفران ایران به کشور اسپانیا است. کاهش صادرات و بالطبع کاهش درآمد صنایع دستی و محصولاتی مثل زعفران چه ارتباطی با موضوع این ستون و مسئله حمایت از حیوانات در ایران دارد؟ کسب درآمد بیشتر و منافع مالی یکی از عوامل اصلی تعرض به زیستگاه‌های طبیعی و حیات‌وحش توسط جوامع محلی است. قاچاق و شکار حیات ‌وحش، دام‌پروری بیش از ظرفیت، قطع درختان و گیاهان بومی، تبدیل اراضی طبیعی به ویلا و مواردی از این دست همگی یک وجه اقتصادی دارند. بهره‌مندی پایدار جوامع محلی از مواهب طبیعی منطقه خود در کنار ایجاد درآمد بر اساس روش‌هایی که کمترین تعارض را با طبیعت داشته باشد، از جمله عواملی است که می‌تواند به کمک حفاظت از طبیعت و حیات‌وحش بیاید. تجربه ماندگار و موفق حفاظت از لاک‌پشت پوزه‌عقابی در جزیره قشم توسط بیژن فرهنگ دره‌شوری و همسرش از جمله مواردی است که نشان می‌دهد تولید صنایع دستی و اشتغال جوامع محلی می‌تواند به کمک حفاظت از حیات‌وحش بیاید. در شرایطی که بومیان روستای شیب‌دراز به دلیل بی‌اطلاعی و البته فقر اقتصادی، تخم لاک‌پشت پوزه‌عقابی را می‌خوردند و نسبت به حفاظت از این گونه بی‌تفاوت بودند، مجموعه اقدامات مهندس دره‌شوری در کنار مردم محلی درنهایت منجر به حفاظت از این گونه ارزشمند شد. یکی از کارهایی که در آن سال‌ها انجام شد، تولید محصولات دستی و گلیم با استفاده از نقش لاک‌پشت بود که باعث تشویق مردم به حفاظت از این گونه ارزشمند شد. صنایع دستی و به‌ویژه فرش همواره یکی از منابع درآمد روستاییان در سال‌های گذشته بوده است و کاهش چشمگیر این درآمد در کنار مشکلات اقتصادی، تغییر اقلیم و کاهش منابع آبی زنگ خطری است برای افزایش تعرض به طبیعت. صنایع دستی و فرش در کنار ایجاد اشتغال و درآمد، می‌توانند جاذبه‌ای برای جذب گردشگر و رونق بومگردی در مناطق روستایی باشند. بر این اساس است که یکی از بخش‌های ثابت طرح‌های محیط‌زیستی برای حمایت از محیط‌زیست و کاهش تعارضات در مناطق روستایی بر تولید صنایع دستی و محصولات پایدار روستایی شکل می‌گیرد. درباره محصولاتی مثل زعفران نیز شرایط مشابهی وجود دارد. در شرایط بحران آب، کاشت محصولاتی مثل زعفران با نیاز آبی کم می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال روستاییان به کاهش بهره‌برداری از منابع آبی کمک کند. هرجا فقر و مشکلات اقتصادی وجود داشته باشد، حمایت از حیوانات کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. کاهش صادرات صنایع دستی و محصولاتی مثل زعفران خبر خوبی برای محیط ‌زیست ایران نخواهد بود.