ایران – کانادا؛ پشت‌ پرده جنجال‌های پیش‌رو در «ونکوور»

تیم ملی ایران برای آمادگی در مسیر جام جهانی به سختی موفق شده تا به الان یک دیدار دوستانه فراهم کند؛ بازی با کانادا در «ونکوور» که قرار شده بامداد 16 خرداد برگزار شود. این تنها دیداری است که مسئولان فدراسیون فوتبال ایران تاکنون موفق به نهایی‌کردن آن شده‌اند، ولی دست بر قضا همین یک بازی به اندازه بیش از 30 بازی حرف‌وحدیث دارد و هر روز اخبار ضدونقیضی مبنی بر برگزار‌شدن یا برگزارنشدن این دیدار در رسانه‌ها مطرح می‌شود. ظاهر این رقابت، یک مسابقه فوتبال است که بین دو تیم صعود‌کرده به جام جهانی برگزار می‌شود، اما پشت پرده، جنجال‌های سیاسی و اجتماعی زیادی نهفته که این بازی را دربر گرفته است. در واقع با مرور اتفاقاتی که از روز نخست، یعنی از روزی که مشخص شده این دو تیم قرار است به مصاف هم بروند تا به الان رخ داده، مشخص می‌شود بیش از مباحث فنی، موضوعات غیر‌‌فوتبالی بر این دیدار سایه افکنده است. 

ایران – کانادا در حالی به مصاف هم می‌روند (شاید) که این بازی از حالت فوتبال خارج شده و پای سیاست‌مداران دو طرف را به میان کشیده است؛ جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، در یک سو و سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در سوی دیگر؛ یکی تلاش می‌کند این بازی فوتبالی را تعطیل کند و دیگری می‌گوید هرگونه عواقب احتمالی متوجه دولت کاناداست.

مشکل چیست؟

اینکه چرا بازی تدارکاتی تیم ملی ایران با کانادا این همه دردسر‌ساز شده است، چندین دلیل دارد که می‌‌توان به صورت کلی به تعدادی از آنها اشاره کرد؛ هرچند بیان جزئیات این موضوع در رسانه‌های ایرانی شاید شدنی نباشد! به هر روی برای شروع باید به دل نه‌چندان خوش سیاست‌مداران دو طرف از یکدیگر اشاره کرد. کانادا و ایران رابطه دیپلماتیک حسنه‌ای ندارند و این مورد می‌تواند سرآغاز اصلی بحث باشد. کانادا از سال 1391 ارتباط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرده و حتی زمان‌هایی که آمریکا بر سر شل‌کردن تعدادی از تحریم‌های اعمال‌شده، کوتاه آمده، کانادا حاضر به نرمش نشده است. این موضوع دلیل اصلی جنجال پیش‌آمده برای این مسابقه فوتبالی نیست؛ چون ساقط‌شدن هواپیمای اوکراینی در ایران، آن‌هم در شرایطی که نزدیک به 60 شهروند کانادایی در آن هواپیما حضور داشتند، باعث شد مسئولان دولتی کانادا مانع از حضور تیم ملی ایران در این کشور شوند یا حداقل تلاش کنند تا مانع شوند. 

جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، به صورت رسمی در گفت‌وگو با رسانه‌های این کشور از مسئولان فدراسیون فوتبال کانادا انتقاد کرده و گفته که انجام این بازی در کانادا ایده خوبی نیست؛ «واقعیت این است که برگزاری این دیدار در کانادا اصلا ایده خوبی نبود. افرادی در فدراسیون فوتبال کانادا که ایران را به این کشور دعوت کرده‌اند، باید پاسخ‌گو باشند. دولت کانادا هیچ نقشی در این تصمیم نداشته و فدراسیون فوتبال به‌عنوان نهادی مستقل، تصمیم گرفته تیم ملی ایران را دعوت کند». این صحبت‌ها با واکنش فدراسیون فوتبال کانادا مواجه شده است؛ آنها با صدور بیانیه‌ای، فوتبال را فراتر از مسائل سیاسی توصیف کرده و گفته‌اند بازی با ایران به‌عنوان یکی از تیم‌های حاضر در جام جهانی، می‌تواند برای تیم ملی کانادا مفید باشد. مسئله اما خانواده قربانیان سانحه هواپیمای اوکراینی است که با تشکیل کمپینی خواسته‌اند دولت کانادا مانع از حضور تیم ملی ایران در خاک این کشور شود. آنها بی‌اطلاعی ترودو از حضور ایران در کانادا را باور ندارند و می‌گویند محال است نخست‌وزیری بی‌اطلاع باشد و همه‌چیز روی دوش فدراسیون فوتبال بیفتد. 

همین روز گذشته، یکی از نمایندگان محافظه‌کار مجلس کانادا نیز وارد کارزار شده و با انتقاد از حضور تیم ملی ایران در کانادا، با صدور بیانیه‌ای نوشته است: «حضور تیم ملی ایران در کانادا، تشدید درد و رنج خانواده‌هایی است که بستگانشان را در آن سانحه هوایی از دست داده‌اند». او همچنین به مسائلی غیرفوتبالی اشاره کرده و بدون درنظر‌گرفتن بحث بازی تدارکاتی، این بازی را اعتبار‌‌دادن به ایران در عرصه بین‌المللی دانسته است.

مخالفت  با  حضور  فوتبالیست‌های  ایرانی  در  کانادا؟

اینجا همان بحثی است که شاید نتوان با جزئیات بیانش کرد؛ مسئولان دولتی و نهادهای معترض به حضور تیم ملی ایران در کانادا، مشکلی با بازیکنان تیم ملی ایران ندارند. مسئله، حضور همراهان تیم ملی در این سفر است. کمپین‌های معترضان اعتقاد دارند طبق عرف، برای سفرهای برون‌مرزی، همیشه تعدادی به‌عنوان «همراه» تیم‌های ملی ایران را همراهی می‌کنند که آنها به نهادهای خاصی در ایران مرتبط هستند؛ نهادهایی که به زعم معترضان کانادایی و البته جاستین ترودو، نقش اصلی را در ساقط‌کردن هواپیمای اوکراینی داشته‌اند. معترضان کانادایی مدعی هستند ورود و حضور آزادانه آنها در کانادا، دغدغه اصلی خانواده‌های داغ‌دیده است و آنها نمی‌خواهند شاهد چنین اتفاقی باشند. در این زمینه، جاستین ترودو دوباره وارد میدان شده و روز گذشته صحبت‌های خبرسازی کرده است. 

او با اشاره به نگرانی در همین مورد، به موضوع صدور روادید برای اعضای تیم ملی ایران جهت حضور در کانادا پرداخته و گفته نهادی مستقل مسئولیت این پرونده را بر عهده دارد. ترودو می‌گوید: «در مورد افراد و تیم‌هایی که قرار است به کانادا بیایند، آژانس سرویس مرزی به‌طور مستقل و حرفه‌ای عمل می‌کند و وجاهت افرادی را که قرار است به کانادا بیایند، خواهند سنجید». از این صحبت‌ها می‌شود پی برد که ممکن است در روزهای آتی، ویزای تعدادی از همراهان تیم ملی برای حضور در کانادا صادر نشود.

 حالا مسئله اینجاست که اگر چنین شود، آیا باز هم تیم ملی راهی کانادا می‌شود یا خیر؟ پیش‌تر دولت آمریکا مشابه چنین رفتاری را با تیم ملی کشتی ایران کرد و روادید عده‌ای از‌ جمله علیرضا دبیر را به دلیل صحبت‌های ضدآمریکایی صادر نکرد. فدراسیون کشتی هم قید سفر به آمریکا را زد و بازی دوستانه دو تیم لغو شد.

پای چند  هزار دلار  در  میان است؟

در بالا به یکی، دو موضوع اصلی و جنجالی که مانع از برگزاری معمول این دیدار می‌شود، اشاره شده است، ولی فارغ از مسائل سیاسی و اجتماعی، پای پول هم در میان است. طبق صحبت‌هایی که مدیران فدراسیون فوتبال ایران داشته‌اند، ایران در سفر به کانادا، چهار روز هتل رایگان دارد و همچنین از فدراسیون رقیب هم رقمی قریب به 400 هزار دلار برای انجام این بازی دوستانه دریافت خواهد کرد. این صحبت‌ها به صورت رسمی رونمایی شده و حالا محل جدیدی برای دعوا در کانادا شده است. مخالفان برگزاری این بازی با متهم‌کردن ترودو، گفته‌اند این رقم هرگز نباید در اختیار طرف ایرانی قرار بگیرد؛ بااین‌حال، ترودو می‌گوید دولتش قرار نیست پولی به ایران بدهد؛ «سازمان ورزش کانادا کوچک‌ترین هزینه مالی برای این بازی نخواهد کرد». این به آن معناست که رقم توافق‌شده قرار است از محل بودجه فدراسیون فوتبال کانادا که یک نهاد مستقل است، پرداخت شود.

 حالا پرسش اصلی این است که آیا ایران باید بابت دریافت 400 هزار دلار خوشحال باشد؟ در شرایطی کنونی که آنها آهی در بساط ندارند بله، ولی ظاهرا این رقم در مقایسه با پولی که کانادا از محل این بازی به جیب می‌زند، اصلا رقمی نیست. فدراسیون فوتبال کانادا با هوشیاری کامل از تعداد زیاد ایرانی‌های حاضر در کانادا بهره برده و در عرض چند دقیقه بلیت‌های این بازی را فروخته و از تبلیغات محیطی و پخش تلویزیونی این بازی هم درآمدزایی می‌کند که در مقایسه با 400 هزار دلاری که قرار است به تیم ملی ایران بدهد، رقمی چند‌ده‌برابری می‌شود.

ایران نگران چیست؟

در روزهای گذشته، مباحث مطرح‌شده درباره دیدار ایران و کانادا به مسئولان وزارت امور خارجه ایران هم کشیده و آنها به اظهارات جاستین ترودو واکنش نشان داده‌اند. ایران می‌گوید کانادا مسائل سیاسی را با ورزش قاتی کرده و این با ادعای اولیه آنها در تضاد است.

 سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، درباره جنجال رخ‌داده می‌گوید: «‌هماهنگی این دیدار مستقلا از سوی فدراسیون‌های فوتبال دو کشور، در چارچوب دیدار‌های معمول تدارکاتی فوتبال صورت گرفته و فدراسیون فوتبال کانادا در این خصوص اعلام کرده مصمم است با جلوگیری از هرگونه سوء‌استفاده سیاسی گروه‌های شناخته‌شده ضد ایران، این رویداد صرفا ورزشی را میزبانی کند. متأسفانه به نظر می‌رسد برخلاف ادعا‌های نمایشی، ورزشی‌ترین امور هم بازیچه جهت‌گیری‌های حزبی و جبهه‌بندی‌های سیاسی در داخل کانادا شده است. موضع‌گیری‌ها و اظهارنظر‌های منفی نخست‌وزیر کانادا و برخی افراد دیگر، حاکی از تفوق نگاه صرف سیاسی و حزبی بر همه وجوه حکمرانی در کانادا بوده و به همین دلیل رفتار مقامات این کشور به‌راحتی بازیچه گروه‌های مخالف و ایران‌ستیز می‌شود. از دولت و فدراسیون کانادا انتظار می‌رود فارغ از جوسازی‌ها، در اساس منشور حرفه‌ای ورزش و اصول شناخته‌شده فیفا، برگزاری این دیدار تدارکاتی و دوستانه را به دور از شائبه‌ها و انگیزه‌های سیاسی و نیز شانتاژ‌های تبلیغاتی مخالفان تعاملات غیرسیاسی میان مردم کشورها تسهیل کند. فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران به ما اطمینان داده است همه توافقات لازم را با فدراسیون فوتبال کانادا در همین چارچوب انجام دهد و در صورت نقض توافقات، مسئولیت تمامی عواقب آن بر دوش طرف کانادایی خواهد بود».