اروپا نگران اتحاد روسیه و چین

رهبران روسیه و چین برای نخستین بار پس از حمله روسیه به اوکراین قرار است در روزهای آینده در حاشیه نشست «سازمان همکاری شانگهای» در ازبکستان دیدار کنند. دیدار شی جین‌‌پینگ و ولادیمیر پوتین، رؤسای جمهوری چین و روسیه این سؤال را برای غرب به وجود آورده که آیا چین با آنها در تحریم‌های شدیدتر علیه روسیه همکاری خواهد کرد یا خیر. کمتر از یک سال پیش و قبل از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، کرملین و پکن دوستی نامحدود خود را اعلام کردند.

اگرچه چین از نقض تحریم‌ها علیه روسیه اجتناب کرده است، اما خرید نفت و گاز این کشور از روسیه در ماه آگوست نسبت به سال گذشته تقریبا ۶۰ درصد افزایش یافته و به ۱۱.۲ میلیارد دلار رسیده و این موضوع به قدرت مالی در روسیه کمک کرده است. این در‌حالی است که ایالات متحده، اروپا و ژاپن خرید خود را از روسیه کاهش داده و دسترسی این کشور را از سیستم بانکی جهانی بسیار محدود کردند. واشنگتن و دیگر متحدانش در گروه هفت در تلاش هستند تا با اعمال محدودیت برای حداکثر میزان مبلغ پرداختی در ازای نفت به روسیه، برای این کشور محدودیت ایجاد کنند. این موضوع نیازمند همکاری چین، هند و دیگر اقتصادهای نیازمند به انرژی آسیایی است که همچنان از جانبداری اجتناب کرده و به خرید نفت از روسیه ادامه می‌دهند.

سرگئی واکولنکو، مدیر استراتژی پیشین گازپروم، غول انرژی روسیه، در گزارشی برای بنیاد کارنگی برای صلح جهانی می‌نویسد: «اگر روسیه در برابر فشار مقاومت کند و عرضه خود به بازار جهانی را کاهش دهد، ممکن است هند و چین تصمیم به دوری از این معارضه گرفته، قراردادهای جداگانه‌ای با روسیه امضا کنند و همچنین پیشنهاد بیمه محموله‌های نفتی را به روسیه بدهند».

نقش بالقوه چین به‌عنوان از‌بین‌برنده نتایج تحریم‌ها نشان‌دهنده قدرت این کشور به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان و عدم تمایل برای ضربه‌زدن به روسیه است. اگرچه روابط چین و روسیه در دوران شوروی به سردی گرایید، اما دو طرف از دهه ۹۰ به دلیل انزجار و نگرانی مشترک در ‌مورد تسلط آمریکا بر امور بین‌المللی هم‌پیمان شدند.

الکساندر گابوئف، متخصص روابط چین و روسیه معتقد است روسیه به دنبال حمایت چین است. او در گفت‌وگو با یورو‌نیوز به این نکته اشاره می‌کند که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری و اقتصادی روسیه خارج از ائتلاف تحریم‌هاست و حدود ۱۸ درصد در تجارت خارجی این کشور مشارکت دارد. از آنجایی که روسیه از یوان چین به‌عنوان ارز اصلی خود استفاده می‌کند و به دنبال جایگزینی فناوری‌هایی که نمی‌تواند از غرب بخرد با نمونه چینی است. میزان مشارکت چین در اقتصاد روسیه در آینده افزایش بیشتری خواهد یافت. گوبیف می‌گوید: «چین در پایان سال بزرگ‌ترین شریک روسیه خواهد بود؛ به‌ویژه در سال آینده وقتی تحریم‌های نفتی عملی شوند و صادرات گاز به اروپا به صفر برسد. البته جریان گاز روسیه به اروپا از طریق ترکیه احتمالا همچنان برقرار است».

به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، پکن سال گذشته ۲۰ درصد از صادرات نفت خام مسکو را خریداری کرد. این خریدها در سال جاری افزایش یافته که به افزایش جریان نقدی روسیه در مواجهه با تحریم‌های غرب کمک کرده است. بر اساس داده‌های گمرک چین، این کشور در ماه آگوست ۶۰ درصد بیشتر از سال قبل برای نفت و گاز روسیه هزینه کرده است.

دولت‌های گروه ۷ در دوم سپتامبر اعلام کردند که با وضع محدودیت‌هایی برای شرکت‌های کشتیرانی و بیمه، سقف قیمت پرداختی برای نفت روسیه را محدود خواهند کرد. البته تاریخ عملی‌شدن این دستور هنوز مشخص نیست. واشنگتن، اروپا و ژاپن هم با وضع تحریم‌هایی علیه روسیه، کشورهای دیگر را به ازدست‌دادن بازار کشورهای غربی و اتصال به سیستم بانکی جهانی درصورت نقض این تحریم‌ها تهدید کردند. چین، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان است. این کشور یکی از بزرگ‌ترین ناوگان نفتکش‌ها و شرکت‌های بیمه خود را دارد که به پکن اجازه فعالیت خارج از چارچوب گروه هفت را می‌دهد. واکولنکو در گزارش خود برای بنیاد کارنگی اضافه می‌کند که اگر چین، هند و دولت‌های آسیایی از شرکت در تصمیم گروه هفت خودداری کنند. این گروه باید برای تحریم بزرگ‌ترین شرکای تجاری خود و خطر شروع جنگی اقتصادی در جبهه‌های مختلف تصمیم بگیرد. در این میان روسیه هم تهدید کرده است فروش خود را به هر کشوری که از تصمیم گروه هفت پیروی کند، قطع خواهد کرد.

حکومت چین همچنین نفت و گاز روسیه را راهی برای ایجاد تنوع در عرضه و کاهش خطرات استراتژیک ناشی از اختلالات بالقوه می‌داند. بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، چین در سال گذشته ۲۰ درصد از صادرات نفت خام روسیه را خریداری کرده است.

چین در‌حال‌حاضر تحریم‌های موجود را به این دلیل که از طریق شورای امنیت سازمان ملل اعمال نشده‌اند، رد کرده و نادرست می‌داند. پکن و مسکو به‌عنوان اعضای دائمی شورای امنیت دارای حق وتو هستند. با‌این‌حال بانک‌ها و شرکت‌های چینی به دلیل هراس از‌دست‌دادن دسترسی به بازارهای پررونق غربی و سیستم مالی جهانی، موضوع تحریم‌ها را رعایت کرده‌اند. اگرچه چین یا سایر کشورها از خرید انرژی روسیه منع نشده‌اند، اما جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده به همتای چینی خود در مورد عواقب نامشخص کمک پکن به مسکو در دور‌زدن تحریم‌ها هشدار داده است. در‌حال‌حاضر برخی از شرکت‌های چینی در‌حال خروج از روسیه هستند‌ اما به نظر می‌رسد پکن به دنبال راه‌هایی برای سود‌بردن از انزوای مسکو است.

گازپروم هفته گذشته به شرکت ملی نفت چین اجازه داد بهای خرید خود را به‌جای دلار، به روبل روسیه یا یوان چین پرداخت کند. این موضوع به نفع چین است؛ زیرا‌ تعداد کمی از صادرکنندگان دیگر یوان را می‌پذیرند. این امر باعث می‌شود روسیه تمایل بیشتری به خرید کالاهای چینی داشته باشد. دسترسی به نفت و گاز ارزان‌قیمت روسیه به چین کمک می‌کند تا از بروز تورمی که اقتصادهای غربی درگیر آن هستند، جلوگیری کند. در‌حالی‌که تورم در ۱۷ کشوری که از واحد یورو استفاده می‌کنند به ۹.۱ درصد رسیده است، مصرف‌کنندگان چینی تنها ۲.۵ درصد افزایش قیمت را احساس می‌کنند. این مقدار تورم نسبت به ماه قبل 

۲.۷ درصد کاهش داشته است.

به غیر از وارداتی که در داده‌های رسمی ثبت شده، چین همچنین ممکن است در کنار نفت روسیه نفت خام را از ایران و ونزوئلا خریداری کند.

وال‌استریت ژورنال در ۲۹ آگوست به نقل از بازرگانان ناشناس گزارش داد که بازرگانانی در فجیره، بندری در امارات متحده عربی، محموله‌های تأمین‌کنندگانی را که تحت تحریم هستند، با دیگر محموله‌ها مخلوط کرده و برای پنهان‌کردن مبدأ، آنها را بین نفتکش‌ها در دریا جابه‌جا می‌کنند. بر اساس گزارش بلومبرگ، واردات نفت چین از مالزی که خود تولید‌کننده نفت است، یک‌سوم بیشتر از مجموع تولید این کشور جنوب شرقی آسیا‌ست و این مسئله نشان‌دهنده استفاده از این کانال برای خرید از توزیع‌کنندگان دیگر است.

چین پس از وضع تحریم‌هایی علیه روسیه به خاطر اشغال کریمه در سال ۲۰۱۴، با امضای قراردادی ۳۰‌ساله برای خرید گاز از روسیه به ارزش ۴۰۰ میلیارد دلار به اقتصاد این کشور جانی دوباره بخشید.

در چهارم فوریه، سه هفته پیش از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، پکن و مسکو عقد قرارداد ۳۰‌ساله را اعلام کردند. طبق اعلام روزنامه گلوبال تایمز این قرارداد باعث افزایش ۲۵‌درصدی واردات سالانه چین از روسیه می‌شود.