پیشنهاد وزرای کشور و آموزش و پرورش برای تغییر استانداردهای شاخص آلودگی به تعطیلی مدارس در روزهای آلوده پایان می‌دهد؟
مسیر دودی مدرسه
ساکنان تهران نزدیک به دو دهه پیش، یک روز حوالی میدان آزادی پرواز هواپیماهایی را دیدند که بر سر شهر آب می‌پاشید تا بلکه از شدت آلودگی هوا کم کند. از آن سال‌ها کمتر از 20 سال گذشته، چهار دولت و سه رئیس‌جمهور بر سر کار آمده‌اند و نتیجه نهایی این شد که تصمیم بگیرند این بار با تغییر شاخص‌های آلودگی هوا مشکل آلودگی را حل کنند. در روزهای خاکستری ممتد پایتخت تنها این باد و باران بود که چند روزی به داد شهروندان رسید تا بتوانند نفس بکشند.
ساکنان تهران نزدیک به دو دهه پیش، یک روز حوالی میدان آزادی پرواز هواپیماهایی را دیدند که بر سر شهر آب می‌پاشید تا بلکه از شدت آلودگی هوا کم کند. از آن سال‌ها کمتر از 20 سال گذشته، چهار دولت و سه رئیس‌جمهور بر سر کار آمده‌اند و نتیجه نهایی این شد که تصمیم بگیرند این بار با تغییر شاخص‌های آلودگی هوا مشکل آلودگی را حل کنند. در روزهای خاکستری ممتد پایتخت تنها این باد و باران بود که چند روزی به داد شهروندان رسید تا بتوانند نفس بکشند. مدارس بیش از نیمی از مدت فعالیتشان را تعطیل بودند و شاخص‌ها مدام در مسیر صعودی در حرکت بودند. رئیس شورای شهر تهران بالاخره تسلیم شد و دست‌ها را بالا برد که «رویمان نمی‌شود از آلودگی هوا حرف بزنیم». شهردار تهران که از دیدگاه اصولگرایان تانک این جناح در عرصه اجراست در روزهای آلوده تهران ترجیح می‌دهد از قیمت دلار صحبت کند تا آلودگی هوا. آنچه اما واقعیت دارید آلودگی شدید تهران و بسیاری از کلان‌شهرهاست که زندگی را بر شهروندان سخت‌تر کرده است. سختی زندگی در این شرایط یک سو و رنج درک اشتباه مسئولان از این پدیدها سوی دیگر ماجراست.
مگر تعطیلی برای کاهش آلودگی هواست؟
علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست چند روز پیش و در ادامه تداوم آلودگی هوا به تعطیلی مداوم مدرسه‌ها اشاره کرد و گفت: «تعطیلی مدارس کمکی به آلودگی هوا نمی‌کند و این تصمیم در این مدت در بهبود شاخص‌ها اثری نگذاشته است. چراکه در شرایط تعطیلی، رفت‌وآمدها قطع نمی‌شود و ممکن است خانواده‌ها باز هم با استفاده از وسایل نقلیه شخصی در خیابان‌ها رفت‌و‌آمد داشته باشند». حرف‌های سلاجقه در حالی است که هدف از تعطیلی مدارس نه تلاش برای کاهش آلودگی که اقدامی برای حفاظت از گروه‌های حساس، اینجا کودکان، در برابر حجم آلودگی‌هاست. بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا در رابطه با این اظهار نظر به «شرق» می‌گوید: تصمیماتی که در کمیته اضطرار گرفته می‌شود در درجه اول برای حفظ سلامتی شهروندان است. در درجه بعدی این کمیته به سمت کاهش انتشار آنی آلودگی هوا می‌رود. طبیعتا در موضوع تعطیلی مدارس بیشتر سلامت دانش‌آموزان به عنوان گروه‌های حساس مد نظر بوده است.
شاخص آلودگی هوا قابل دستکاری است؟
وزیر آموزش و پرورش در روزهای اخیر یکی از بزرگ‌ترین منتقدان تعطیلی مدارس بوده. تعداد روزهایی که دانش‌آموزان در سال تحصیلی جدید به مدرسه رفته‌اند کمتر از نصف روزهای فعال بوده و او برای اینکه جلوی این روند را بگیرد، دست به دامن وزیر کشور شده است. احمد وحیدی هم در اظهارنظری عجیب از احتمال تغییر در استانداردهای شاخص آلودگی هوا برای جلوگیری از تعطیلی مدارس خبر داد. او در همین راستا روز دوشنبه گفت: «در هر حال این موضوع موجب شد تا با کمک سازمان محیط زیست پیشنهاد جدیدی را برای دولت تعیین کنیم تا این استانداردها را کمی تغییر دهیم تا لازم نباشد در این شرایط مدارس‌مان را تعطیل کنیم». بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا هم در واکنش به این اظهار نظر به «شرق» می‌گوید: «به نظر این ادعا همان پاک‌کردن صورت‌مسئله است. یعنی ما به جای اینکه مسئله آلودگی هوا را حل کنیم می‌گوییم حالا که آلودگی هوا هست استانداردها را تغییر دهیم تا مدارس تعطیل نشود. ما در پایش کیفیت هوا آن را در جاهای مختلف شهر اندازه‌گیری می‌کنیم و بر اساس یک‌سری فرمول‌ها این داده‌ها تبدیل می‌شوند به یک شاخص کیفیت هوا که شاخصی بی‌بعد است. این همان شاخصی است که به صورت رنگ‌بندی‌های مختلف اعلام می‌شود. همچنین ذیل آیین‌نامه شرایط اضطرار آلودگی هوا یک آیین‌نامه داریم که در آن آمده بر اساس شاخص‌های مختلف کیفیت هوا یک‌سری اقدامات باید انجام شود که در کمیته اضطرار درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود. از جمله این تصمیمات تعطیلی مدارس است. طبق آن دستور‌العمل اگر شاخص کیفیت هوا بالای ۱۵۰ باشد، یعنی روی رنگ‌بندی قرمز، مدارس باید تعطیل شوند. این از جمله دستورالعمل‌هایی است که غالب اوقات اجرا می‌شود. حالا ادعای وزیر کشور این است که تعطیلی مدارس را به جای اینکه در رنگ قرمز اعلام کنیم در شاخص‌های بالاتر مثلا در «بنفش» یا «قهوه‌ای» اجرا کنیم. همان‌طور که گفتم این کار همان پاک‌کردن صورت‌مسئله است چون این شاخص‌ها و نحوه محاسبه آنها براساس استانداردها و بررسی‌های علمی و بهداشتی انجام شده است. حالا به جای اینکه برویم اقدامات لازم برای کاهش آلودگی هوا را انجام دهیم سراغ این برویم که دستورالعمل‌ها را تغییر دهیم، مسئله آلودگی هوا حل نخواهد شد».
مخالفت صریح وزارت بهداشت با ایده وزرای کشور و آموزش و پرورش
ایده عجیب دو وزیر کشور و آموزش و پرورش برای تغییر شاخص‌های آلودگی هوا که موجب نگرانی مردم شده بود با واکنش صریح وزارت بهداشت همراه شد. عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در واکنش به اظهارات دو وزیر کشور و آموزش و پرورش برای بازگشایی مدارس کشور گفت: ای کاش وزیر محترم آموزش و پرورش پیشنهاد می‌دادند که اقداماتی نظیر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، از رده خارج‌کردن خودروهای فرسوده، بهبود کیفیت سوخت و بهبود کیفیت خودروهای تولید داخلی و... برای کاهش غلظت آلاینده‌های هوا صورت گیرد. ما هم در وزارت بهداشت تعطیلی مدارس را راهکار اصلی نمی‌دانیم، اما چاره دیگری جز این نداریم که با این کار مواجهه کودکان با آلودگی هوا را کاهش دهیم.
او همچنین در واکنش به اظهارات یوسف نوری که گفته بود در چین با شاخص ۳۰۰ هم مدارس تعطیل نمی‌شوند گفت: مقایسه کشور ما با سایر کشورها که وضعیت آلودگی هوای بدتری از ما دارند مانند چین، هند و... نمی‌تواند راهکار باشد. ما باید خود را با کشورهایی مقایسه کنیم که آلودگی هوا ندارند یا میزان غلظت آلاینده‌های هوای آنها کنترل شده است. باید ببینیم چه استانداردهایی دارند و چه کار کرده‌اند که به آن شرایط رسیده‌اند. استاندارد سالانه ذرات معلق ما در کشور شش برابر راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و این یعنی مواجهه مردم با آلودگی هوا بالاست؛ پس باید به جای تغییر شاخص‌ها، رویکرد خود را بر کاهش آلاینده‌ها و کنترل منابع انتشار بگذاریم.
