معماری که قدر خود را می‌دانست

بهروز مرباغی - معمار و مدرس دانشگاه

من متأسفانه فرصت‌های اندکی داشتم تا با مهندس ایرج کلانتری هم‌کلام شوم؛ ولی وقتی که قرار شد سردر دانشگاه شریف به مسابقه گذاشته‌ شود، البته به‌صورت محدود، او یکی از داوران بود و دفتر معماری ما مجری مسابقه. و این فرصتی بود که با ایشان بیشتر آشنا شوم. دو ویژگی را با قطعیت تمام می‌گویم.

مهندس ایرج کلانتری، از دید من، جزء معدود معماران مدرن ایران بود؛ اما مدرن‌بودن از نظر او استفاده از بتون لخت و شیشه و سرامیک نبود. او از‌جمله معماران مدرنی بود که معتقد بود «معماری بدون پشتوانه نظری، معماری نیست، ساختمان است». طرفه آنکه او خودش نظریه‌پرداز هم بود. نقطه قوتش هم همین بود. او برای تک‌تک کارهایش مبانی نظری داشت. به‌ همین‌ دلیل است که همیشه می‌گفت: «اثر معماری از همان ابتدای طراحی با مصالح تعریف و طراحی می‌شود. نمی‌توانید حجمی بزنید و بعد در رندرینگ تست کنید که آیا با آجر زیباتر است یا با سنگ یا با سیمان. اثری که چنین تعیین تکلیف شود، بی‌هویت است. معماری از همان ابتدا، بر‌اساس نظریه پشت آن، با «مدول» مصالح طراحی می‌شود». ویژگی دوم و مهم دیگری که از مهندس کلانتری می‌شناسم، این بود که قدر خودش را می‌دانست. نخود هر آش نبود. در مجامع و مراسمی شرکت می‌کرد که در قواره او باشد. برخلاف بسیاری‌ افراد، این طرف و آن طرف مقاله نمی‌نوشت و سخنرانی نمی‌کرد. او هم قدر خود را می‌دانست و هم جایگاه اجتماعی و فرهنگی‌اش را. قطعا نبود او خسارتی بزرگ در عرصه معماری ایران است. علاقه‌مندم امیدوار باشم نبود او تأثیر بدی بر روند خلاقیت «باوند» نگذارد. به تجربه، شاهد بودیم که وقتی معمار مؤلف یک دفتر معماری فوت می‌کند یا از آنجا می‌رود، نبودش کاملا محسوس است.