مردی که زندگی‌اش را وقف تئاتر کرد

 بهناز شیربانی: احمد دامود مدرس، پژوهشگر، کارگردان و بازیگر پیشگام تئاتر کشورمان پنجشنبه 25 اسفند در ۸۴سالگی دار فانی را وداع گفت. دامود متولد ۱۳۱۸ در شهر تهران بود. این استاد و مدرس دانشگاه پس از گذراندن اولین دوره آموزشی هنرهای دراماتیک به سرپرستی مهدی فروغ، کارشناسی روان‌شناسی خود از دانشگاه تبریز را در سال ۱۳۴۸ دریافت کرد.

او قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز سابقه فعالیت اجرائی داشت. او دانش‌آموخته کارشناسی روان‌شناسی از دانشگاه تبریز، دارای مدرک کارشناسی ارشد ارتباطات جمعی سینما و تلویزیون از دانشگاه کلمبیای آمریکا و کارشناسی ارشد آموزش تئاتر از دانشگاه لوبولا آمریکا، شرکت در دوره‌های آموزشی کلاس‌های اسکویی (1337 تا ۱۳۴۱)، سرپرستی و اداره کلاس‌های گروه آناهیتا، عضو انجمن درام واشنگتن (۱۹۸۳)، فعالیت در مؤسسه تئاتری آرنا استیج (Arena Stage)، مهم‌ترین مؤسسه تئاتری شرق آمریکا بعد از برادوی، عضو هیئت داوران اولین دوره فستیوال بین‌المللی فیلم رزباد واشنگتن (۱۹۹۱)، مدرس کالج (atrayer) در واشنگتن را در کارنامه هنری خود دارد.

او همچنین عضو هیئت علمی دانشگاه فارابی قبل از انقلاب و معاون دانشگاه فارابی بعد از انقلاب، عضو سابق هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، انتخاب‌شده به عنوان بهترین پژوهشگر و مؤلف از سوی کانون ملی منتقدان تئاتر ایران (۱۳۸۳)، استاد برگزیده از سوی گروه‌های تئاتر دانشگاه‌های تهران در روز جهانی تئاتر (۱۳۸۵)، نویسنده کتاب‌های «بازیگری و پرفورمنس آرت»، «اصول کارگردانی تئاتر»، «بازیگری متد» و مترجم کتاب‌های «تکنیک بازیگری»، «بازیگر حرفه‌ای»، «کار عملی بازیگر»، «درباره کارگردانی فیلم» بوده است.

احمد دامود اوایل دهه ۷۰ به ایران بازگشت و در کنار تدریس مشغول کار بازیگری شد. همچنین در تعدادی نمایش تلویزیونی و سینمایی به ایفای نقش پرداخت. درباره کارگردانی، بازیگری و پرفورمنس‌آرت، بازیگری حرفه‌ای، اصول کارگردانی در تئاتر، ‌ بازیگری متد، تکنیک بازیگری، تنها بخشی از کتاب‌هایی هستند که توسط این استاد تئاتر به نگارش درآمدند. احمد دامود چندین نمایش روی صحنه برد و تجربه بازیگری در تئاتر و تله‌تئاتر را هم در کارنامه خود داشت.

دامود تجربه کارگردانی نمایش‌های صحنه‌ای در واشنگتن به نام‌های «در ساحل»، «چهارمی»، «انکار»، «کلاف سردرگم»، «گمشدگان»، «آدم‌ها و چیز»، «چهار صندوق»، «گیدوکلونا»، «باغ وحش شیشه‌ای» را داشته و همچنین بازیگر نمایش‌های «هیاهوی بسیار برای هیچ»، «تراموایی به نام هوس»، «خانه عروسک»، «روباه‌های کوچک»، «طبقه ششم»، «کالسکه زرین و اینس مندو» و بازیگر مجموعه‌های تلویزیونی «معمای یک قتل»، و «با من بمان»، بازیگر فیلم‌های سینمایی «باد و شقایق»، «تنگنا»، «سینما سینما است» و «لژیون»، کارگردان فیلم‌های مستند «تولدی دیگر» و «به صلیب کشیدن» بازیگر نمایش تلویزیونی «استنطاق» بوده است.

مردی که همواره دغدغه تئاتر داشت

ایرج راد بازیگر تئاتر و سینما با اشاره به تأثیر زنده‌یاد احمد دامود در تئاتر ایران به «شرق» گفت: «درگذشت احمد دامود غم بسیار بزرگی است. ما عزیزی را از دست دادیم که سال‌ها در زمینه تئاتر فعال بود. تئاتر برای او همواره دغدغه مهمی بود و تمامی فعالیت‌های مربوط به این رشته هنری برای او حائز اهمیت بود. من احمد دامود را از سال‌ها پیش می‌شناسم. از زمانی که در گروه هنری آناهیتا فعال بود. او بعدها برای ادامه تحصیل از ایران رفت. اما هیچ‌وقت به خاطر ندارم که وقفه‌ای در فعالیت‌های تئاتری او ایجاد شده باشد».

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «وقتی به ایران برگشت، همچنان تدریس را دنبال می‌کرد. ترجمه‌های فراوان و ارزشمندی از او به یادگار مانده است. اغراق نیست اگر بگویم او تمام زندگی‌اش را وقف تئاتر کرد. احمد دامود مرد شریف و بسیار وارسته‌ای بود. دور از هر نوع حاشیه‌ای زندگی بسیار ساده‌ای داشت و دوست بسیار ارزشمند و گرانمایه‌ای بود. از‌جمله کسانی بود که وقتی ساعتی با او هم‌صحبت می‌شدم، تمام گفت‌وگو درباره تئاتر بود و کمتر صحبت‌های حاشیه‌ای از احمد دامود شنیدم. اما دوستی دیرینه من با او به دلیل مسئله دیگری هم بود. من سال‌ها با برادرش محمود دامود رفاقت داشتم. او هم سال‌های پیش فوت شد و در یک دانشکده درس می‌خواندیم. محمود دامود هم بسیار وارسته و فرهیخته بود. متفکر و اهل مطالعه. متأسفانه او هم خیلی زود از میان ما رفت. بی‌تردید غم این دو برادر برای خانواده محترم دامود سنگین و سخت است؛ به‌خصوص برای خواهر گرانمایه آنها که با از‌دست‌دادن این دو برادر عزیز می‌دانم روزهای سختی را تجربه کرده است. به هر حال درگذشت او را به جامعه تئاتر ایران و همین‌طور به خانواده محترم و به‌خصوص خواهر گرامی او تسلیت می‌گویم و برای این خانواده محترم آرزوی صبر دارم».

احمد دامود مدتی دچار بیماری آلزایمر شده بود و به دلیل ناراحتی قلبی تحت عمل جراحی قرار گرفته بود و بار دیگر دچار ناراحتی قلبی و در بیمارستان بستری شد و در نهایت از دنیا رفت.

ایرج راد درباره شرایط جسمانی زنده‌یاد دامود در ماه‌های اخیر گفت: «نزدیک به یک ماه پیش بود که با چند نفر از دوستان در جریان سفیر مهربانی به دیدار احمد دامود رفتیم و آخرین دیدار ما مربوط به یک ماه پیش بود. او دچار آلزایمر شدید بود. البته چند سالی بود که دچار این مسئله شده بود، ولی نه به این شدت که این اواخر شکل گرفته بود. با وجود اینکه این بیماری مانع از انجام فعالیت‌هایش شده بود، از ظاهر و سلامت جسمانی نسبتا خوبی برخوردار بود. وضعیت جسمانی او به شکلی بود که سرزندگی همیشگی را داشت. گاهی وقتی با او صحبت می‌کردم، احساس کردم چیزهایی را به خاطر می‌آورد و خنده‌های همیشگی‌اش را می‌دیدم. آخرین دیدار ما مربوط به یک ماه پیش بود اما هرگز تصور نمی‌کردم به این زودی از بین ما برود. اما به هر حال این بیماری است که به خاطر آن بسیاری از عزیزان، گرانمایگان و فرهیختگان و دوستان تئاتری‌مان را از دست دادیم. بسیاری از هنرمندان بزرگ کشورمان در سال‌های اخیر دچار این بیماری شدند.

 تنها می‌توانم برای تمام استادان و دوستان بزرگوارم آرزوی سلامتی داشته باشم. امیدوارم کمتر با چنین اخباری روبه‌رو شویم که دوستانمان را به دلیل بیماری‌های این‌چنینی از دست بدهیم. عزیزانی که از نظر فرهنگی خدمتگزار و افتخار جامعه بودند و هستند. از‌دست‌دادن آنها فاجعه بزرگی است. جای خالی بسیاری از این عزیزان هرگز پر نخواهد شد یا امیدواری از این جهت که افرادی جای آنها را بگیرند قطعا زمان زیادی خواهد برد. احمد دامود از‌جمله هنرمندانی است که جایش هرگز پر نخواهد شد. او هنرمندی بی‌مانند بود. یادش گرامی و جاویدان. به یقین یادش همواره در دل همه دوستانش زنده خواهد بود و خدماتی که در زمینه فرهنگ و هنر و تئاتر کشورمان انجام داد در تاریخ تئاتر مملکت ثبت خواهد شد. کارهای او حتما ویژگی و جایگاه خاص خودش را دارد».

او درباره آثار ماندگار زنده‌یاد دامود نیز گفت: «او در طول زندگی پربارش آثار درخشانی از خود به یادگار گذاشت. زمانی که با مصطفی اسکویی کار می‌کرد، آثار درخشانی را ثبت کرد که طبیعی است که تمامی این آثار در فهرست بهترین آثار تئاتر کشور قرار می‌گیرد. از‌جمله آثار او که علاقه ویژه‌ای به آنها دارم «طبقه ششم» و «تراموایی به نام هوس» است. در بسیاری از آثار هم با زنده‌یاد استاد شیراندامی همکار بود که یاد و نام او نیز جاویدان. ما عزیز و بزرگی را از دست دادیم و فقدان او به یقین برای تمامی دوستداران و خانواده تئاتر سنگین و سخت است».

فقدان مردی که حضورش باعث غنی‌شدن ریشه تئاتر ایران شد

مدیرکل هنرهای نمایشی با انتشار پیامی، درگذشت احمد دامود، هنرمند و استاد پیش‌کسوت تئاتر را تسلیت گفت. متن این پیام تسلیت به شرح زیر است:

«رفت تا دامنش از گَردِ زمین، پاک بماند

آسمانی‌تر از آن بود که در خاک بماند

با کمال تأسف، باخبر شدیم که کارگردان، بازیگر، محقق، مدرس و مترجم نام‌آشنای کشور استاد احمد دامود، بزرگمرد جامعه هنری کشور و پیش‌کسوت بزرگوار تئاتر ایران، دعوت حق را فروتنانه پاسخ گفته‌اند.

فقدان این انسان شریف و هنرمندِ تأثیرگذار را به جامعه هنرهای نمایشی سرزمین‌مان، به‌ویژه خاندان گرامی و دانش‌آموختگان عزیزش، تسلیت و تعزیت می‌گویم. فقدان مردی که به قول دوستانش حضورش باعث غنی‌شدن ریشه تئاتر ایران شد و زندگی و هنر وارسته‌اش، مصداقِ این سخن بود که گفت:

گنجِ زری بود در این خاکدان

کو دو جهان را به جوی می‌شمرد

قالبِ خاکی سویِ خاکی فکند

جانِ خِرد سوی سماوات بُرد».