سرانجام پروژه ایمن‌سازی جاده عباس‌آباد به کجا رسید؟
جاده‌ای که یوز می‌بلعد
آمارها می‌گوید نزدیک به ۱۰ یوز در ۱۳ سال در یک جاده در ایران تلف شده‌اند؛ در‌حالی‌که به نظر برخی کارشناسان این عدد را باید در ضرایبی ضرب کرد؛ چراکه ممکن است لاشه بسیاری از یوزها را پیدا نکرده باشند یا رانندگان لاشه یوز را با خود برده باشند.
آمارها می‌گوید نزدیک به ۱۰ یوز در ۱۳ سال در یک جاده در ایران تلف شده‌اند؛ در‌حالی‌که به نظر برخی کارشناسان این عدد را باید در ضرایبی ضرب کرد؛ چراکه ممکن است لاشه بسیاری از یوزها را پیدا نکرده باشند یا رانندگان لاشه یوز را با خود برده باشند. در حال حاضر این جاده مهم‌ترین عامل کشتار یوزهایی است که تعداد انگشت‌شماری از آنها در ایران باقی مانده‌اند. با وجود تأکید چندساله فعالان حیات وحش مبنی بر لزوم ایمن‌سازی این جاده، هنوز طرح جامعی در این زمینه اجرا نشده است. تلف‌شدن یوزپلنگ «ماجراد» و سه توله‌اش در روزهای ابتدایی امسال بار دیگر پرخطر‌بودن این جاده را نمایان کرد.
نخستین بار سال ۱۳۹۴ در قالب پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی بین وزارت راه و شهرسازی و سازمان محیط زیست توافقاتی برای ایمن‌سازی این جاده صورت گرفت که اجرائی نشد. بعد از آن هم در مرداد ۱۴۰۱ مذاکراتی برای ایمن‌سازی این محور انجام شد، اما مناقصه طرح تأمین روشنایی چهار کیلومتر این مسیر نیز تاکنون برگزار نشده است. ششم فروردین امسال علی سلاجقه از شروع این طرح خبر داد، اما جزئیات آن باز هم روشن نیست.
اکنون بار دیگر معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سمنان بر لزوم تجهیز محدوده تردد یوزپلنگ آسیایی به دوربین‌های کنترل سرعت و اعمال قانون برای رانندگان متخلف در این محدوده پرتردد تأکید کرد. محمد حمیدی، ۲۱ فروردین در جلسه بررسی وضعیت جاده میامی _ عباس‌آباد و چگونگی اجرای ادامه طرح فنس‌کشی به‌منظور حمایت از یوزپلنگ آسیایی بر لزوم حفاظت از حیات وحش تأکید کرد: «حیات وحش خارج از اختیار انسان‌هاست و برنامه‌ریزی‌ها باید به‌گونه‌ای صورت گیرد که خطری حیوانات و حیات وحش را تهدید نکند».
معاون استاندار سمنان گفت: عدم ارائه برنامه جامع و کامل در موضوع مهم حفاظت از حیات وحش موجب تحمیل هزینه فراوان برای کشور است. او با اشاره به تلف‌شدن برخی از حیات وحش در تصادفات جاده‌ای افزود: لزوم اتخاذ تصمیم کارشناسی در بحث حفاظت از یوزپلنگ آسیایی امری ضروری و لازم است. این تصمیمات باید بر مبنای نظرات کارشناسی انجام شود.
حمیدی در حالی بر لزوم «تشکیل ستاد ساماندهی دام در ذخیره‌گاه‌های محیطزیستی» تأکید کرده است که پیش از این، تمدید مدت حضور دام اهلی در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران از سوی شورای عشایری استان سمنان، با انتقاد رئیس این ذخیره‌گاه زیست‌کره همراه بود. سگ‌های گله یکی از تهدیدهای یوزپلنگ‌ها به شمار می‌روند.
به گفته حمیدی ارائه طرح جامع و تخصصی با دیدگاه محیطزیستی و با محوریت حفظ حیات وحش موجب تعیین تکلیف تمام دستگاه‌ها و مراجع مؤثر خواهد بود.
معاون استاندار سمنان با اشاره به تلف‌شدن یک یوز در حوالی عباس‌آباد در هفته گذشته افزود: به‌منظور ادامه امکان تردد حیات وحش در محور اصلی میامی-عباس‌آباد، نیازمند ارائه طرح جامع و تخصصی از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست هستیم که ضمن تعیین اولویت‌بخشی اعتبارات مورد نیاز، تمامی دستگاه‌ها نیز بر اساس آن اقدام کنند.
او خاطرنشان کرد: تجهیز محدوده تردد یوزپلنگ آسیایی به دوربین کنترل سرعت و اعمال قانون برای رانندگان متخلف که سرعت تعیین‌شده در این محدوده را رعایت نکنند، موجب دقت نظر و جلوگیری از تصادف یوزها با وسایل نقلیه می‌شود. حمیدی اضافه کرد: توجیه و اطلاع‌رسانی مناسب به دامداران و عشایر محلی درباره چگونگی چرای دام و برخورد با حیات وحش امری لازم و ضروری است که باید با جدیت پیگیری شود. او با بیان اینکه انسان عامل اصلی تخریب محیط زیست است و خطرات و تهدیدهای انسانی به مراتب بیش از آسیب‌های دام و احشام به محیط زیست است، گفت: فاز‌بندی طرح کارشناسی حفاظت از یوزپلنگ، جذب اعتبارات مورد نیاز و تدابیر حفاظتی درباره خودروهای عبوری باید با اولویت پیگیری شود. معاون استاندار سمنان افزود: لازم است تا ستاد ساماندهی دام در ذخیره‌گاه‌های محیطزیستی با محوریت اداره کل حفاظت از محیط زیست تشکیل و ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری، امور عشایری، فرمانداری و... ضمن تعامل مناسب با اداره کل محیط زیست، نسبت به تشکیل جلسات ماهانه با هدف بررسی مسائل ذخیره‌گاه‌ها تشکیل شود.
حمیدی در حالی بر لزوم «تشکیل ستاد ساماندهی دام در ذخیره‌گاه‌های محیطزیستی» تأکید کرده است که پیش از این تمدید مدت حضور دام اهلی در ذخیره‌گاه زیست‌کره توران از سوی شورای عشایری استان سمنان، با انتقاد رئیس این ذخیره‌گاه زیست‌کره همراه بود. سگ‌های گله یکی از تهدیدهای یوزپلنگ‌ها به شمار می‌روند.
احمد رادمان، رئیس پارک ملی توران، دراین‌باره به «زیست‌بوم» گفته است: «هر سالی که میزان بارندگی و پوشش گیاهی مقداری افزایش پیدا می‌کند، شورای عشایری استان که در آن نمایندگان عشایری، منابع طبیعی، محیط زیست، دامپزشکی، نماینده دامدارها و استانداری حضور دارند، تشکیل جلسه می‌دهد و در راستای حمایت از تولید (به قول خودشان) معمولا به دامدارها برای حضور در عرصه‌ها مهلت می‌دهند». به گفته او در سال جاری به دامدارانی که در محدوده پارک ملی و مناطق امن حضور دارند، مانند سابق تا ۱۵ فروردین مهلت داده شده است، اما دامداران حاضر در سایر مناطق فرصت یافته‌اند تا پایان فروردین یعنی ۱۵ روز دیرتر از موعد همیشگی محل را ترک کنند. این موضوع مخالفت سازمان حفاظت محیط زیست را برانگیخته است. اکنون با اظهارنظر معاون استاندار امید می‌رود در این مصوبه تجدیدنظر شود.
از سوی دیگر معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست آخرین وضعیت ایمن‌سازی جاده عباس‌آباد را برای یوزپلنگ آسیایی تشریح کرد و گفت: این بار وزارت راه و شهرسازی قصد جدی برای ایمن‌سازی جاده‌ها دارد. زمان آغاز و انجام عملیات از موضوعات مربوط به وزارت راه و شهرسازی است.
مرضیه موسوی، کارشناس پستانداران گوشتخوار دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست، با اشاره به گزارش تهیه‌شده در سال ۹۵ درباره تلفات جاده‌ای عباس‌آباد که متعلق به مطالعاتی در یک بازه ۱۰ساله از سال ۸۴ تا ۹۴ بوده است، به ایسنا می‌گوید: از ۱۹ فرد یوز که بر اثر تصادفات جاده‌ای تلف شدند، تنها هشت فرد آن مربوط به جاده عباس‌آباد است. اولین آمار ثبت‌شده در جاده عباس‌آباد به سال ۸۹ باز‌می‌گردد که یک فرد یوز ماده و دو توله نابالغ تلف شدند. به عبارتی بیشترین تلفات جاده‌ای یوز در جاده عباس‌آباد گزارش شده است؛ چراکه توران یک منطقه زادآور و زیستگاهی مهم برای یوزپلنگ است، به همین دلیل بیشترین تلفات در این جاده رخ داده است. حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در واکنش به تلف‌شدن یک یوزپلنگ ماده در نوروز در جاده عباس‌آباد و لزوم ایمن‌سازی این جاده مرگبار برای یوزپلنگ آسیایی اظهار کرد: شهریور سال گذشته بود که در قالب یک طرح، فاز اول ایمن‌سازی را به مجموعه وزارت راه و شهرسازی ارسال و ابلاغ کردیم. پس از آن نیز جلسه و مکاتباتی را با مسئولان وزارت راه و شهرسازی داشتیم که در نهایت در سال جاری پس از تصادف رخ‌داده در ششم فروردین، خود پای کار آمدند و اعلام کردند قصد ایمن‌سازی جاده را دارند. قرار است جلسه‌ای با مدیران وزارتخانه داشته باشیم تا کار اجرائی را آغاز کنند.
اکبری با اشاره به مفاد طرح ارسالی از جانب سازمان محیط زیست توضیح داد: برجسته‌ترین مورد در طرح ما، نورپردازی جاده است که بالغ بر ۷۰ کیلومتر مسیر باید مجهز شود تا هر دو طرف جاده روشن شود تا هم حیوان هنگام عبور برای راننده قابل رؤیت باشد و هم بتواند مسیر بهتر و کم‌خطرتری را انتخاب کند. بر اساس نظر کارشناسان، نورپردازی از مهم‌ترین اقدامات است. معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: نکته دوم کاهش سرعت است. گرچه مصوباتی در زمینه کاهش سرعت به ۸۰ کیلومتر در ساعت در جاده عباس‌آباد وجود دارد، اما طبیعتا این موضوع به‌ویژه در شب‌ها رعایت نمی‌شود و سرعت خودروها بسیار بالاست. به این دلیل باید در مسیر به تعداد کافی دوربین کنترل سرعت نصب شود تا سرعت را کنترل کنند؛ چراکه سرعت در میزان تلفات بسیار تأثیرگذار است. وی با اشاره به فنس‌کشی، مرمت زیرگذرها، روگذرها و ایجاد برخی زیرگذرهای بزرگ تأکید کرد: در فاز اول طرح ایمن‌سازی، مساحت کمتری را برای فنس‌کشی اختصاص داده‌ایم؛ چراکه اختلاف‌نظر بین کارشناسان در زمینه فنس‌کشی وجود دارد. به این جهت ما تنها نقاط داغ مسیر را که رفت و آمد و تلفات بیشتر بوده برای فنس‌کشی در این طرح آورده‌ایم. معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به سؤال ایسنا که چه زمانی این اقدامات انجام می‌شوند و می‌توانیم بگوییم این جاده برای یوز ایمن شده است؟ توضیح داد: بر اساس قانون، سازمان محیط زیست باید نظر فنی خود را نسبت به کاهش خطرات احتمالی برای حیات وحش به دستگاه متولی اعلام کند و پیگیری‌های لازم را انجام دهد. ما این اقدام را از سال ۹۵ انجام داده‌ایم. از مرداد سال گذشته که یک قلاده توله‌یوز ماده تلف شد، به صورت جدی پیگیری‌های لازم را انجام دادیم و طرح را نیز تکمیل و بازنگری کرده‌ایم.
بر اساس مواد ۲۰ و ۲۱ آیین‌نامه اجرائی قانون شکار و صید، سازمان حفاظت محیط زیست وظیفه دارد در مواقعی که اجرای طرح‌ها و اقدامات مرتبط با وظایف آنها از لحاظ حفظ نسل جانوران وحشی در معرض خطر تهدید و زیستگاه‌های آنها زیان‌آور بوده و خطر انقراض یا کاهش جمعیت حیات وحش را در پی دارد، نظرات اصلاحی دهد و دستگاه متولی نیز باید آن نظرات را اعمال کند. ما این کار را انجام داده و تصمیم‌‌های مهمی نیز در این زمینه گرفته‌ایم. وی افزود: خوشبختانه به نظر می‌رسد این بار وزارت راه و شهرسازی قصد جدی برای پیگیری و دنبال‌کردن موضوع دارد، اما اینکه چقدر این جدیت ادامه پیدا کند، چه زمانی عملیات اجرائی آغاز شود و با چه عزمی دنبال شود، مربوط به همکاران وزارت راه و شهرسازی است و در بدنه دولت کار اجرائی مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست نیست. معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به تشکیل یک کارگروه ویژه برای ایمن‌سازی جاده‌ها در استان سمنان خاطرنشان کرد: امیدواریم آنها نیز پیگیری‌های لازم را انجام دهند. اکبری در پایان درباره انجام پیگیری‌های لازم برای ایمن‌سازی جاده‌ها از طریق پلیس راهور اظهار کرد: از ظرفیت‌های پلیس راهور برای کاهش سرعت و راهکارهای جلوگیری از آن نیز استفاده خواهیم کرد.
