آیادولت آمریکا دولت متخاصم است؟

پیمان حاج‌محمودعطار - وکیل دادگستری

در رسانه‌های گروهی خواندیم که یکی از اتهامات دو خبرنگار محترم روزنامه «شرق» و روزنامه هم‌میهن که موضوع درگذشت مهسا امینی را در شهریور 1401 پوشش خبری داده بودند، ارتباط با دولت متخاصم ایالات متحده آمریکاست! صرف‌نظر از تردید در عنصر قانونی چنین جرمی و اینکه کدام‌یک از مواد قانون مجازات اسلامی چنین رفتاری را جرم‌انگاری کرده است، بر فرض اینکه جرمی به نام ارتباط با دولت متخاصم در قوانین کیفری ایران پیش‌بینی شده باشد و برای آن مجازات تعیین شده باشد، باید بررسی کنیم آیا ارتباط با دولت ایالات متحده آمریکا ارتباط با دولت متخاصم محسوب می‌شود و در نتیجه قابل پیگرد کیفری و مجازات خواهد بود؟ تا آنجایی که این حقیر در متون حقوقی و سیاسی مطالعه و غور کرده‌ام، دولت متخاصم به دولتی گفته می‌شود که هیچ‌گونه ارتباط دیپلماتیک، سیاسی، بازرگانی، فرهنگی، اقتصادی و... با دولت و مردم ایران نداشته باشد و علاوه بر آن، در حالت خصمانه و جنگ نظامی با کشور، دولت و سرزمین ما قرار داشته باشد. این در حالی است که سالیان گذشته و در دوران نظام سیاسی پیشین، یک پیمان‌نامه بر اساس مقررات آمره بین‌المللی بین دولت وقت ایران و دولت آمریکا منعقد شد تحت عنوان پیمان مودت. این پیمان پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران از سوی نظام کنونی تأیید و تنفیذ شد. مستند این ادعا دادخواستی است که از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران به استناد پیمان مودت به طرفیت دولت آمریکا به دادگاه بین‌المللی لاهه هلند (که یگانه مرجع بین‌المللی حل اختلافات دو دولت با یکدیگر است) در مدتی پیش داده شد و تصمیمات ماهوی و شکلی قضائی از سوی قضات دادگاه لاهه در راستای پیمان مودت صادر و به طرفین ابلاغ شد. صرف‌نظر از اینکه دولت آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق این کشور، به صورت غیرقانونی و یک‌طرفه از این پیمان خارج شد، اما دولت ایران پایبندی خود را به پیمان مودت در دادگاه بین‌المللی لاهه اعلام کرد و کماکان این پایبندی دولت جمهوری اسلامی به پیمان یادشده به قوت خود باقی است. پس نتیجه می‌گیریم دولتی که با دولت ما پیمان مودت داشته و دولت ایران بر این پیمان پایبند است، نمی‌تواند دولت متخاصم محسوب شود.

دولت جمهوری اسلامی ایران سفارتخانه‌های رسمی با دولت آمریکا ندارد و پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران، سفارت‌های دو کشور تعطیل شدند. اما پرسش این است که آیا پس از بسته‌شدن سفارتخانه‌های دو کشور در کشور مقابل، هیچ‌گونه روابط سیاسی، دیپلماتیک و کنسولی بین دو دولت و شهروندان آنها برقرار نیست؟ پاسخ مثبت است. درحال‌حاضر روابط دیپلماتیک در سطح پایین و از طریق سفارتخانه‌های دو کشور دیگر در قالب حقوقی حافظ منافع محقق است. شهروندان ایرانی مقیم آمریکا از طریق دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن (پایتخت آمریکا) کلیه امور احوال شخصیه و نیازهای اداری و قانونی خود را با دولت آمریکا انجام می‌دهند و هیچ مانعی در این مسیر وجود ندارد. شهروندان ایرانی مقیم این کشور از این طریق به‌آسانی به میهن خود ایران رفت‌وآ‌مد می‌کنند و مسافرت‌ها بین ایران و آمریکا برقرار است. مراودات اقتصادی و بازرگانی بین دو دولت در حال انجام است و بسیاری از ایرانیان برای دیدن اقوام و بستگان یا درمان یا تحصیل یا توریست به آمریکا سفر می‌کنند و هیچ‌گونه تعرضی از ناحیه مسئولان آمریکایی به آنان نمی‌شود، چگونه یک دولت نسبت به دولت و ملت ایران می‌تواند متخاصم تلقی شود ولی شهروندان ایرانی آزادانه بتوانند به آن کشور سفر کنند؟ همه دوره‌های بین‌المللی ورزشی اعم از فوتبال، کشتی و... تحت نظارت نهادهای بین‌المللی ورزشی بین ورزشکاران ایرانی و آمریکایی برگزار می‌شود و هیچ تخاصمی بین دو طرف وجود ندارد. همه‌ساله ده‌ها مقاله علمی و پژوهشی بین دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی دو کشور تبادل می‌شود و هیچ اتهامی متوجه افراد مباشر در این امور منتسب نمی‌شود. مقر اصلی سازمان ملل متحد در شهر نیویورک (پایتخت دوم آمریکا) است و همه‌ساله چندین نشست با حضور کلیه اعضای این سازمان برگزار می‌شود. ازجمله نماینده دائم ایران در این سازمان در همه این جلسات شرکت می‌کند و دولت ایالات متحده آمریکا به‌عنوان دولت میزبان و حافظ امنیت شرکت‌کنندگان در این نشست‌های بین‌المللی، نسبت به صدور روادید به دیپلمات‌های ایرانی و حفظ امنیت آنان اقدام کرده است. در فضای مجازی به تکرار دیده و خوانده‌ایم که مسئولان سیاسی و اجرائی ایرانی در برخی از سفرهای خود به شهرهای کشور آمریکا به اماکن تفریحی، ورزشی، فرهنگی و خرید مراجعه کرده‌اند و هیچ تخاصمی از سوی دولتمردان آمریکایی با آنان نبوده است. برابر مصوبات شورای عالی امنیت ملی ایران و نهادهای امنیتی کشور و قوانین موضوعه، تنها دولتی که شرایط یک دولت متخاصم را با دولت جمهوری اسلامی ایران دارد، دولت اشغالگر قدس (اسرائیل) است و تا جایی که بنده آگاهی دارم، به‌ جز این کشور هیچ‌یک از دولت‌های عضو سازمان ملل متحد به‌عنوان دولت متخاصم با دولت جمهوری اسلامی ایران محسوب نمی‌شوند و بالطبع ارتباط احتمالی با این دولت‌ها ازجمله دولت آمریکا نمی‌تواند منجر به انتساب اتهام ارتباط با دولت متخاصم و مشمول تعقیب کیفری و مجازات برابر قوانین کیفری ایران شود.

مدتی پیش از طریق روزنامه «شرق» توضیحاتی در رابطه با برخی دیگر از اتهامات این دو خبرنگار و مردودبودن این اتهامات به استناد قوانین کیفری ایران مطرح کردم و امیدوار بودم مقامات محترم قضائی رسیدگی‌کننده به این اتهام‌ها، به استدلال‌های این‌جانب عنایت کنند. اکنون با اتهام نوین ارتباط با دولت متخاصم آمریکا برای این دو فعال رسانه‌ای روبه‌رو شده‌ام. امیدوارم در جلسه رسیدگی و محاکمه این دو شهروند گرامی و دلسوز به میهن و مردم و نظام اسلامی، ایرادهای واردشده به اتهامات آنان مورد توجه ریاست محترم دادگاه قرار گیرد و ایشان از اتهامات وارده برائت حاصل کنند.