توافق بر سر آتش‌بس طولانی‌تر در سودان

‌وزارت خارجه سودان جنوبی در بیانیه‌ای اعلام کرد ارتش سودان به فرماندهی عبدالفتاح البرهان و نیروهای نظامی موسوم به «واکنش سریع»، به رهبری محمد حمدان دقلو، بر سر یک آتش‌بس طولانی‌تر توافق کرده‌اند. هم‌زمان، تلاش‌های بین‌المللی برای خروج غیرنظامیان و رسیدن به یک توافق صلح پایدار میان دو طرف ادامه دارد. دوم می، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، ضمن اشاره به تداوم درگیری‌ها در سودان تأکید کرد تا هر زمانی که نیاز باشد عملیات نجات و خروج غیرنظامیان و کارمندان از سودان ادامه می‌یابد.

به‌ گفته مقام‌های وزارت خارجه سودان جنوبی، آتش‌بس‌ تازه از امروز آغاز می‌شود. با‌این‌حال، امید چندانی به تداوم آتش‌بس وجود ندارد. در روزهای گذشته، با وجود دو مرتبه تمدید آتش‌بس میان دو طرف، خشونت‌ها و درگیری‌‌های نظامی همچنان در نقاط مختلف سودان، به‌ویژه شهر خارطوم و مناطق اطراف پایتخت، ادامه داشت. هم‌زمان با تداوم درگیری‌ها در خارطوم، نگرانی از گسترش خشونت‌ها به‌ دارفور و مناطق غربی کشور نیز تشدید شده است. این مناطق پیش‌تر هم شاهد خشونت‌های قومی و نژادی گسترده میان قبایل عرب و غیرعرب بوده است. در روزهای گذشته، گزارش‌های پرشماری از افزایش خشونت‌ها و درگیری‌ها در مناطق غربی سودان منتشر شده است. رویترز به‌ نقل از سالوا کر، رئیس‌جمهوری سودان جنوبی، نوشت ارتش سودان و نیروهای «واکنش سریع» بر سر حضور نمایندگان مشخصی از طرف دیگر توافق کرده‌اند و پذیرفته‌اند این دور از آتش‌بس طولانی‌‌تر باشد. به ‌گفته مقام‌های وزارت خارجه سودان جنوبی، مذاکرات آتس‌بس به میزبانی این کشور انجام می‌شود. سودان جنوبی همچنین پیشنهاد داده است برای پایان‌دادن به خشونت‌ و درگیری‌ها میان نیروهای وفادار به محمد حمدان دقلو و ارتش سودان، به فرماندهی عبدالفتاح البرهان، میانجیگری کند. عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر‌ نیز گفت قاهره از شروع مذاکرات میان دو طرف درگیر استقبال می‌کند‌ اما همچنان مراقب و نگران دخالت خارجی در مسائل داخلی سودان است. در آستانه شروع هفته سوم درگیری‌ها، مقام‌های سازمان ملل اعلام کردند از زمان شروع درگیری‌ها، دست‌کم صد هزار نفر مجبور شده‌اند خانه و محل زندگی خود را ترک کنند. گزارش‌های پرشماری نیز از کمبود شدید مواد غذایی، آب و سوخت منتشر شده است. بسیاری از مردم محلی، با وجود اینکه می‌خواهند محل زندگی خود را ترک کنند،‌ اما به‌دلیل کمبود شدید سوخت و هزینه‌های بالای سفر، امکان رسیدن به مرزها و خروج از سودان را ندارند. با بسته‌شدن فرودگاه‌‌ها و نبود امنیت کافی در جاده‌ها، امکان ارائه منظم کمک‌های بشردوستانه خارجی وجود ندارد. تا پیش از شروع درگیری‌های اخیر، حدود دو‌سوم مردم سودان برای ادامه زندگی به کمک‌های بین‌المللی نیاز داشتند.

تهدید منافع روسیه

چند روز پس از آغاز درگیری‌ بین نیروهای ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده‌کل ارتش سودان و ژنرال محمد حمدان دقلو مشهور به «حمیدتی»، فرمانده ‌کل نیروهای واکنش سریع این کشور که باعث افزایش نگرانی نسبت به آینده سودان شد، جوآنا دیوس پریرا، کارشناس امور روسیه در مؤسسه خدمات متحد سلطنتی، در گفت‌وگو با سایت «یورو آبزرور» گفت: «روس‌ها که به‌زودی صاحب پایگاهی در سواحل دریای مدیترانه در سوریه می‌شوند، تصمیم دارند در بورسودان نیز برای خود پایگاه دیگری بسازند. اما بحران رو به گسترش سودان که با گذشت هر ‌روز تشدید می‌شود، ممکن است مانع دستیابی مسکو به ایجاد پایگاه نظامی در سواحل سودان شود». از سوی دیگر، جورج عیسی، تحلیلگر سیاسی، در مقاله‌ای که در روزنامه النهارالعربی منتشر شد، نوشت: «از نظر تئوری، روسیه می‌تواند از درگیری در سودان سود ببرد‌ اما تبدیل نظریه به عمل در روابط بین‌الملل همیشه کار ساده‌ای نیست، به‌ویژه زمانی که کشور مد‌نظر درگیر یک جنگ خارجی باشد». او افزود: «هرچند روسیه با رهبران هر دو طرف متخاصم روابط خوبی دارد، اما گسترش دامنه جنگ در سودان، روسیه را از بهره‌برداری از فرصتی که برای تقویت حضور و نفوذش در آفریقا فراهم شده بود، باز خواهد داشت». جورج عیسی اشاره کرد که توقف جنگ و ازسرگیری مسیر سیاسی که منجر به تشکیل یک دولت غیرنظامی و برگزاری انتخابات مجلس قانون‌گذاری در سودان شود، برای روسیه حائز اهمیت فراوان است؛ در غیر این صورت، ممکن است توافق‌نامه ایجاد پایگاه دریایی روسیه در بورسودان همچنان روی کاغذ باقی بماند و هرگز به مرحله اجرائی نرسد. علاوه بر ‌این، چالش پیش‌رو تنها به فرایند قانونی تصویب ساخت این پایگاه که میزبان حدود ۳۰۰ سرباز و چهار کشتی جنگی روسیه خواهد بود، محدود نمی‌شود؛ زیرا بر اساس گزارش‌ها، گفت‌وگو میان مسکو و خارطوم درباره ساخت این پایگاه در سال ۲۰۱۷ که در آن زمان عمر البشیر بر سر قدرت بود، آغاز شد اما بحران‌های بعدی سودان مانع عملی‌شدن این طرح شد. اکنون به فرض اینکه مقام‌های دولت سودان توافق‌نامه مزبور را ‌تأیید کنند، کشمکش بین گروه‌های مختلف در کشور می‌تواند مانع ایجاد این پایگاه شود، درحالی‌که تداوم ثبات و امنیت در سودان، مسکو را به دستیابی به این هدف راهبردی نزدیک‌تر می‌کند. جورج عیسی نوشت: «بسیاری از ناظران بر این باورند که اولین شرط برای جلوگیری از تشدید تنش در سودان، مشارکت‌نکردن هیچ‌یک از طرف‌های خارجی در حمایت از یکی از طرف‌های متخاصم در این کشور است،‌ اما این نگرانی وجود دارد که گروه روسی واگنر در حمایت از حمیدتی نقش داشته باشد. اگر مزدوران جنگی واگنر برای حمایت از نیروهای واکنش سریع سودان مداخله کنند، روسیه نه‌تنها متحد مهمی مانند سودان را از دست می‌دهد‌ بلکه از دستیابی به اهداف راهبردی‌اش در قاره آفریقا نیز دور می‌ماند». به نوشته جورج عیسی، این درحالی است که کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده و فرانسه، با توجه به روابط مستحکمی که با کشورهای همسایه سودان ازجمله مصر و چاد دارند، فرصت انتقام‌جویی از روسیه را در این منطقه راهبردی از دست نخواهند داد.