روحانی: تمام شده بود

«در مذاکرت احیای برجام امتیاز خروج سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی و لغو تحریم دفتر رهبری و نهادهای مربوط به ایشان را گرفتیم». این بخشی از سخنان اخیر روحانی از شرایط احیای توافقی است که این روزها دیگر امید کمی برای احیای‌ آن وجود دارند و شایعه اجرای سیستم ماشه و تبعات آن بیش از گذشته است. دولت سیزدهم آن‌طور‌که گفته می‌شود، ظاهرا تحت تأثیر ایده‌های افرادی مانند سعید جلیلی و یارانش در جبهه پایداری کار را به‌گونه‌ای هدایت کرده است که نتوانسته تاکنون در مذاکرات برجام توفیقی کسب کند و سکون خاصی برای بازگشت طرفین به میز مذاکرات وجود دارد و البته اراده‌ای هم در این رابطه از سوی برخی که منافعشان با منافع کاسبان تحریم‌ها گره خورده، وجود ندارد. این در حالی است که اگر برجام در زمان مناسبش یعنی اسفند 99 امضا می‌شد، تبعات منفی تحریم‌ها دو سال پیش تمام شده بود، ارزش پول ملی در سراشیبی تند دو سال گذشته نمی‌افتاد و سفره‌های مردم از حداقل‌های معاش محروم نمی‌شد. اشتباهات راهبردی جناح اصولگرا، تحت تأثیر تندروها و کاسبان تحریم دل‌خوش به زمستان سخت اروپا ماند و در پس مدیریت بحران‌زده دو سال اخیر اصولگرایان نه اروپا به دنبال ایران آمد نه ایران توانست طرفین را بار دیگر به میز مذاکره بازگرداند؛ توافقی که با تلاش تیم مذاکره‌کننده دولت دوازدهم و حضور ظریف و عراقچی، با درنظرگرفتن بخش مهمی از منافع ملی در جریان رفع تحریم‌ها در دسترس بود، ماه‌هاست رها شده و مردم عادی تاوان تحریم‌های سخت عدم احیای برجام را می‌پردازند که البته برای کاسبان تحریم فرصتی تکرارنشدنی است.

چندی پیش بود که میدل‌ایست‌آی در گزارشی در رابطه با روند مذاکرات برجام و دلیل نتیجه‌بخش‌ نشدن این مذاکرات نوشت: با روی‌کارآمدن بایدن در سال ۲۰۲۱، مذاکرات بین ایران و آمریکا از کانال‌های رسمی آغاز شد، یک منبع با آگاهی مستقیم از مذاکرات به میدل‌ایست‌آی گفته‌ در ماه آگوست همان سال، پس از چندین دور مذاکره در وین، دو طرف به یک پیش‌نویس توافقی رسیدند که آماده امضا بود. این منبع گفت: تیم دیپلماتیک روحانی پیشنهاد داده بود و مذاکره‌کنندگان آنها برای امضا‌ آماده بودند. این منبع مدعی شده بعد از تغییر دولت: «رئیسی ابتدا این پیشنهاد را پذیرفت و به آنها گفت که در دو یا سه جلسه کار را تمام کنند، اما بعدا نظرش تغییر کرد». در ادامه این گزارش به نقل از این منبع آگاه نوشته شده: «علی باقری‌کنی و علی حسن‌تاش که به ترتیب مذاکره‌کننده ارشد پرونده هسته‌ای و از چهره‌های مؤثر بر دولت رئیسی هستند، در این زمینه قانع نشدند». این منبع ادعا کرده: «علی باقری و علی حسن‌تاش رئیسی را برای رد این پیش‌نویس متقاعد کردند». در آن زمان، باقری و حسن‌تاش هر دو از مدعیان تصدی وزارت امور خارجه بودند و در حلقه نزدیک رئیسی نفوذ قابل‌توجهی داشتند. به گفته یکی دیگر از منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده روحانی، باقری معتقد بود که اکنون زمان مناسبی برای امضای توافق نیست و باور داشت که مذاکرات باید طولانی شود زیرا گذشت زمان به نفع ایران است. در‌حالی‌که قبلا رئیسی «پیش از ورود به پاستور» مشتاق بود تا تیم روحانی به یک توافق سریع دست یابد «‌تا نتایج آن اگر مثبت نبود، متوجه دولت قبل قرار گیرد و اگر مثبت بود دولت جدید ماحصل آن را برداشت کند»، درنهایت او با ورود به پاستور، از مذاکره‌کنندگان خود خواست که به دنبال یک توافق «خوب» باشند. اما امروز، مذاکرات با پیروی از ایده جلیلی و نزدیکان او به بن‌بست رسیده و در هفت‌ماه گذشته، هیچ گفت‌وگوی رسمی انجام نشده است. حال حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق ایران در جلسه دوره‌ای خود با وزیران و معاونان رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم گفته است: من امیدوار بودم که مسئله برجام در اسفند ۹۹ یا فروردین ۱۴۰۰ حل شود تا دولتی که بر سر کار می‌آید، دچار این مشکل بزرگ نباشد. برای احیای برجام همه‌چیز تمام شده و آماده بود. حتی موفق شدیم از طرف‌های مذاکره امتیاز خروج سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی و لغو تحریم دفتر رهبری و نهادهای مربوط به ایشان را بگیریم که وقتی آن را به مقام معظم رهبری گزارش دادم، ایشان خیلی خوشحال شدند‌ اما متأسفانه این امکان فراهم نشد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق ایران در جلسه دوره‌ای خود با وزیران و معاونان رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم که روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت برگزار شد، با تبریک روز کارگر و معلم گفت: امروز شرایط اقتصادی مردم مناسب نیست و اکثریتی از جامعه، کاهش قدرت خرید خود را لمس می‌کنند. وقتی تورم بالاتر از ۵۰ درصد است و افزایش حقوق حدود ۲۰ درصد، معلوم است که قدرت خرید مردم پایین می‌آید و این میزان یارانه هم کفاف زندگی مردم را نمی‌دهد.

رئیس‌جمهور سابق کشورمان افزود: ما واکسن کرونا به اندازه کافی آماده کردیم و رقم بالایی را سفارش دادیم. علاوه بر آن معادل ۴۰۰ همت اسکناس ارز در بانک مرکزی در اختیار این دولت گذاشتیم. طرح‌های ۹۵ تا ۹۸ درصد آماده افتتاح را برای دولت سیزدهم به جا گذاشتیم. دولت تا دی‌ماه می‌توانست همه این طرح‌های‌ بزرگ را افتتاح کند. راه‌آهن زاهدان به خاش و چابهار به ایرانشهر آماده افتتاح بود. فاز اول طرح بسیار بزرگ خط لوله گوره–جاسک که رهبری فرمودند استراتژیک‌ترین طرح است، عملیاتی شد که می‌تواند ۳۰۰ هزار بشکه نفت صادر شود اما آن را تعطیل کردند و فاز ۳ هم دنبال نمی‌شود. بزرگ‌ترین طرح انتقال آب از خلیج فارس به کویر اجرا شد و به سیرجان، اردکان و یزد رسید ولی حالا دنبال نمی‌شود. در پنج‌ماه آخر دولت دوازدهم 68 هزارو 855 طرح مهم را افتتاح کردیم به ارزش 815 هزار و 127 میلیارد تومان که به غیر از افتتاح طرح‌ها توسط وزرا و استانداران بود. سابقه ندارد که در هفته‌های آخر یک دولت این همه طرح مهم افتتاح شود. روحانی اظهار کرد: ما در آغاز کار دولت یازدهم شرایط بسیار سختی داشتیم اما در سایه امید و اعتماد مردم و قبل از اینکه طرح‌های دولت آغاز شود، شرایط بهبود حاصل کرد. نرخ دلار در اواخر سال ۹۱ حدود ۳۹۰۰ تومان بود اما در بهمن و اسفند ۹۲ به دوهزارو 700 تومان رسید. پس از ۹ ماه تورم نقطه‌به‌نقطه از ۴۵ درصد به ۱۴ درصد رسید، یعنی ۳۱ واحد درصد کاهش پیدا کرد که بی‌نظیر بود. تورم خوراکی‌ها در اردیبهشت ۹۲ ماهانه ۶.۹ درصد بود و در اردیبهشت ۹۳ به ۱.۸ درصد رسید. رئیس‌جمهور سابق افزود: حالا با اینکه گفته می‌شود حاکمیت یکدست شده، انتظار می‌رود مشکلات زیادی حل شود. البته باید دید منظور از حاکمیت یکدست چیست و آیا می‌تواند مفید باشد؟ چون قوه قضائیه که باید بی‌طرف باشد، پس لابد منظور از حاکمیت یکدست، دولت و مجلس است. ان‌شاءالله که برای صداوسیما و ائمه جمعه و نیروهای مسلح هم فرق نمی‌کند که چه دولت یا مجلسی سر کار باشد. در اصل باید ملت و حاکمیت یکدست شوند نه قوای حاکمیت. اگر ملت و حاکمیت یکدست شدند، مشکلات حل می‌شود. دولت قوی نمی‌تواند کاری کند، جامعه قوی می‌تواند مشکلات را حل کند، آن‌هم با همراهی یکدیگر.‌

او با ابراز نگرانی نسبت به بروز اختلافات در جامعه گفت: در این ۴۴ سال همه تلاش‌ها بر این بود که فاصله‌ها کم و وحدت اجتماعی تقویت شود؛ وحدت بین اقشار مختلف مردم با هر مذهب و عقیده و سلیقه‌ای. امروز اما مسئله از شکاف اجتماعی گذشته و تبدیل به تنازع اجتماعی شده است. نباید گذاشت در جامعه دودستگی و چنددستگی ایجاد شود و یک جمعیت به جمعیتی دیگر یا صاحبان یک تفکر به تفکری دیگر متعرض شوند. حضرت امیرالمؤمنین(ع) در دوره حکومت، قصد داشت برخی انحرافات آشکار را اصلاح کند اما سکوت کرد چون نگران بود در جامعه و حتی در صفوف لشکریان خودش اختلاف ایجاد شود.

روحانی با تأکید بر اینکه باید توجه کنیم جامعه عوض شده است، افزود: اکثریت قاطع جامعه، جوانانی هستند که در ۴۰ سال گذشته به دنیا آمده‌اند. این نسل جدید و جوان، فرهنگ خود، زبان خود و خواسته‌های خود را دارد. دنیای اطراف خود را می‌بیند و مقایسه می‌کند. ما نمی‌توانیم با زبان تحکم با آنها سخن بگوییم. آنها برای مشارکت، باید قانع شوند. باید انگیزه پیدا کنند. باید ببینند که رأی و نظر آنها مهم و محترم است. راه همراه‌کردن جوانان، دورباش و کورباش نیست. زبان تازیانه در این عرصه کارساز نیست. جوانان باید امکان تغییر را ببینند تا سرمایه کار و ابتکار خود را به میدان بیاورند. خطر بزرگ فرار مغزها تنها با ایجاد زمینه جذب و امید به اثرگذاری، از سر کشور دور می‌شود. میدان را باید برای جوانان باز کرد تا بمانند و بسازند.

او تأکید کرد: امیرالمؤمنین(ع) فرمود اگر به مردم ظلم شود و مردم از حاکمیت فاصله بگیرند، اخْتَلَفَتْ هُنَالِکَ الْکَلِمَةُ، جامعه دچار اختلاف و پراکندگی می‌شود، فریبکاری در دین آغاز و نشانه‌های تجاوز و ظلم پدیدار می‌شود. در آن شرایط خوبان خوار و خانه‌نشین و بدان و اشرار بر مردم حاکم می‌شوند. باید راه برای حضور و مشارکت آنها فراهم شود. این مملکت به همه ایرانی‌ها تعلق دارد؛ مگر می‌شود یک جمع بگوید من به بقیه نیاز ندارم. حاکمیت باید دستان خودش را به سمت پیران خردمند و باتجربه و جوانان اندیشمند و پرابتکار دراز کند و از آنها راه‌حل را بخواهد. تنها راه اصلاح و خروج ما از مشکلات، رجوع به مردم و طلب یاری از آنهاست، جز این راهی نیست.