قربانیان جدید دریای مدیترانه

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: در پی واژگونی یک کشتی حامل مهاجران در آب‌های بین‌المللی واقع در جنوب غربی سواحل یونان، حدود ۸۰‌کیلومتری جنوب غربی «پیلوس»، صدها نفر کشته و مفقود شدند. این کشتی از بندر «طبرق» لیبی به‌ سمت ایتالیا حرکت می‌کرد. سرنشینان این قایق، اتباع کشور‌های سوریه، فلسطین، افغانستان و پاکستان بودند که بیشتر آنها را مردان حدود ۲۰ تا ۳۰ سال شامل می‌شدند. نیروهای امداد 79 جسد را از آب بیرون کشیده‌اند و 104 نفر نیز نجات یافته‌اند. این نقطه نزدیک به عمیق‌ترین بخش دریای مدیترانه است و عمق تا پنج‌هزارو 200متری ممکن است هرگونه تلاش برای تعیین‌کردن محل غرق‌شدن قایق را دشوار کند. هیچ‌یک از نجات‌یافتگان تجهیزات ایمنی مانند جلیقه نجات در اختیار نداشته‌اند.

نزدیک به ۱۲ قایق از‌جمله از سازمان مرزی «فرونتکس» اتحادیه اروپا و نیرو‌های گشت مرزی یونان و هواپیما‌های نظامی نیروی هوایی این کشور، در محل حضور یافته و به جست‌وجو و نظارت پرداختند. این کشتی حدود 700 نفر سرنشین داشته و هریک از سرنشین‌ها شش‌هزارو 500 یورو به قاچاقچیان پرداخت کرده بودند؛ با این وجود هیچ‌کدام از آنان جلیقه نجات نداشتند. علت واژگونی کشتی، تغییر مرکز ثقل بر اثر جابه‌جایی سرنشینان آن بوده است. به‌ نظر می‌رسد کشتی ۲۵ تا ۳۰ متر پس از حرکت ناگهانی افراد به یک سمت واژگون شده باشد. عرشه بیرونی و فضای داخلی کشتی پر از مسافر بوده و بین افرادی که در عرشه جمع شده بودند، جابه‌جایی رخ داده و کشتی واژگون شده است.

گارد ساحلی یونان مدعی است کشتی را پیش از واژگونی رصد و آمادگی خود را برای کمک‌رسانی اعلام کرده است، اما کاپیتان آن اعلام کرد مقصد ایتالیا‌ست و به‌ سمت یونان حرکت نخواهد کرد. تاکنون 104 مسافر‌ کشتی نجات یافته‌اند. به‌ گفته شاهدان، قاچاقچیان زنان و کودکان را در انبار کشتی محبوس کرده بودند و به همین جهت در میان افرادی که نجات یافتند، زن و کودکی دیده نمی‌شود و احتمالا در میان کشته‌شدگان حادثه باشند. مسیر آفریقای شمالی به‌ سمت ایتالیا از طریق مرکز مدیترانه یکی از مرگ‌بارترین مسیرها در جهان است.

به‌ گفته نخست‌وزیر موقت یونان، «فکر ما با قربانیان قاچاقچیان بی‌رحمی است که از غم بشریت سوء‌استفاده می‌کنند». خانم ساکلاروپولو، رئیس‌جمهور یونان، از محل اسکان مهاجرانی که نجات یافتند بازدید و ضمن ابراز تأسف عمیق از این سانحه اظهار کرد: «شاید هرگز تعداد واقعی سرنشینان کشتی را مطلع نشویم. مقابله جدی با باندهای قاچاق انسان در شرایط کنونی یک امر ضروری است». میچوتاکیس، رئیس حزب نئودموکراسی، ضمن ابراز تأسف از واژگونی غم‌انگیز کشتی حامل مهاجران در آب‌های بین‌المللی مدیترانه، اعلام کرد: «این سانحه نشان می‌دهد مهاجرت مسئله‌ای است که اجرای سیاست جامع و مشترک اروپایی ضروری است؛ چرا‌که شبکه‌های جنایتکار قاچاق انسان، سرانجام پاسخ قاطعی را که شایسته آنهاست، دریافت می‌کنند».

چیپراس، رئیس حزب ائتلاف چپ و نخست‌وزیر سابق یونان نیز اعلام کرد سانحه در منطقه‌ای رخ داد که کشتی‌های یونانی باید حضور داشته باشند؛ چرا‌که بخشی از حوزه عملیات جست‌وجو و نجات یونان است. از اینکه ارزش جان انسان‌ها در جهان امروز برابر نیست، متأسفم. در این شرایط دشوار همگی باید انسانیت از خود نشان داده و به کمک بازماندگان بشتابیم. دبیر‌کل حزب کمونیست یونان هم اظهار کرد: «مردم یونان که در سال‌های گذشته همبستگی خود را با پناه‌جویان نشان دادند، نباید این جنایت مستمر در آب‌های اژه و مدیترانه را عادی بدانند و باید جهت خاتمه‌یافتن تمام جنگ‌های امپریالیستی، تجاوزگری و اشغالگری کشورها و علیه فقر و گرسنگی که موجب مهاجرت انسان‌ها می‌شود، مبارزه کنند».

ماه گذشته دولت یونان به‌ دلیل فیلم‌های ویدئویی که اخراج اجباری مهاجران و پناهندگان در دریا را نشان می‌داد، تحت انتقاد گسترده بین‌المللی قرار گرفت. بر اساس اعلام سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، در سال گذشته حدود سه‌هزارو 800 نفر در مسیر‌های مهاجرت، به‌ویژه در دریای مدیترانه و صحرای آفریقا، جان خود را از دست دادند که بالاترین رقم ثبت‌شده از سال ۲۰۱۷ تاکنون است.

چندی پیش مقامات کشورهای عضو اتحادیه اروپا توافق‌نامه‌ای را در لوکزامبورگ امضا کردند که در آن تقسیم مسئولیت رسیدگی به وضعیت مهاجرانی که بدون مجوز وارد اروپا می‌شوند، رسیدگی شد. سیستم پناهندگی اروپا هشت سال پیش، پس از ورود بیش از یک میلیون نفر و ظرفیت پذیرش در یونان و ایتالیا، تحت‌الشعاع قرار گرفت و از هم پاشیده شد و یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های سیاسی اتحادیه اروپا را در پی داشت. اصلاحات جدید باعث ایجاد یک نظام همبستگی تازه در رسیدگی به وضعیت پناه‌جویان می‌شود و بررسی سریع درخواست برخی از مهاجران در مرزها را بین کشورهای عضو فراهم خواهد کرد تا بتوان مهاجران را راحت‌تر به کشور مبدأ یا کشور ترانزیت بازگرداند. البته همه کشورها با این طرح موافق نبودند. یکی از متون مورد توافق وزرای این کشورها، همبستگی اروپایی اجباری اما «منعطف» در مراقبت از پناه‌جویان را پیش‌بینی کرده است. بر این اساس، کشورهای عضو موظف هستند تعدادی از این متقاضیان را که تحت فشار مهاجرت به یکی از کشورهای اتحادیه اروپا می‌آیند، بپذیرند یا در غیر این صورت به آنها کمک مالی ارائه دهند.