‌آمریکا و حفظ توازن میان یونان و ترکیه

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: ‌‌روزنامه محافظه‌کار «کاتی مرینی» یونان و نزدیک به دولت جدید اعلام کرده است آمریکا ارسال جنگنده «اف-۳۵» به یونان را تا بعد از نشست آتی ناتو (11 و 12 جولای – 20 و 21 تیر) در شهر ویلنیوس پایتخت کشور لیتوانی متوقف کرده و دلیل آن را به‌خطرافتادن تأیید عضویت سوئد در ناتو توسط آنکارا اعلام کرده است. به‌نظر می‌رسد دلیل این تأخیر می‌تواند تلاش آمریکا برای حفظ توازن میان یونان و ترکیه و همچنین نگرانی واشنگتن از گلایه‌های دائمی ترکیه از سیاست آمریکا در ماه‌های اخیر و به ویژه به خطر افتادن عضویت سوئد در ناتو باشد.

گروهی از مقامات آمریکایی بر این باورند اگر یونان یک گام به خرید اف-۳۵ نزدیک‌تر شود، تلاش برای متقاعدکردن ترکیه برای عضویت سوئد در ناتو در خطر قرار می‌گیرد. با وجود موافقت رؤسای کمیته‌های روابط خارجی و امور بین‌الملل سنا و مجلس نمایندگان با فروش اف-۳۵ این پروژه به‌ تعویق افتاده است. این تصمیم آمریکا در حالی است که جنگنده‌های نیروی هوایی یونان و هواپیماهای نیروی هوایی آمریکا اخیرا رزمایش مشترک انجام دادند. در این رزمایش 50 فروند جنگنده 

اف-16 و هواپیماهای سوخت‌رسان KC-135 که در پایگاه هوایی شهر لاریسا توقف کرده بودند شرکت داشتند. هدف از برگزاری این رزمایش، آموزش خدمه جنگنده‌های اف-16 یونانی با عملیات سوخت‌رسانی هوایی (َAAR) در روز و شب اعلام شد. در یک سال گذشته ارتش یونان به شدت در حال توسعه و تقویت بوده است و در صورت دریافت جنگنده‌های اف-۳۵ ناوگان نیروی هوایی ترکیه از رقیب همیشگی‌ خود عقب می‌افتد. یونان به تازگی ۲۴ فروند جنگنده «رافال» ساخت فرانسه، شش فروند جدید و ۱۸ فروند دست دوم و همچنین سه فروند ناوچه فرانسوی سفارش داده است. پس از آنکه اردوغان اخیرا گفته بود در دیداری که با نخست‌وزیر یونان خواهم داشت به وی خواهم گفت «آقای نخست‌وزیر خرید تسلیحات را متوقف کنید. با چه هدفی این اقدامات را انجام می‌دهید؟ آمریکا بی‌وقفه به شما سلاح می‌دهد. چرا می‌خرید؟ آیا این تسلیحات را رایگان به شما می‌دهد؟» یک بار دیگر شکننده‌بودن روابط دو کشور مورد تأیید قرار گرفت. میتسوتاکیس نخست‌وزیر جدید یونان که در انتخابات پارلمانی اخیر به پیروزی قاطعانه‌ای دست یافت در رابطه با خریدهای تسلیحاتی نیروهای مسلح یونان مدعی شد: «یونان موظف است نیروهای مسلح خود را تقویت کند، زیرا ما، ترکیه را به‌عنوان بزرگ‌ترین و از نظر ژئوپلیتیکی غیرقابل پیش‌بینی‌ترین همسایه کنار خود داریم. ترکیه این توانایی را ندارد که به یونان دیکته کند چه خریدهایی انجام دهد. ما توانستیم توازن را از نظر قدرت نیروهای مسلح تغییر دهیم. در هوا، همه چیز نسبت به چهار سال پیش کاملا تغییر کرده است. در حال حاضر ترکیه به‌طور قطع جنگنده «اف-۳۵» خریداری نخواهد کرد و ما موافقت آمریکا را برای خرید آنها دریافت کرده‌ایم».

یونان هم‌زمان لابی بانفوذ خود را در آمریکا فعال کرده تا مانع تجهیز ترکیه به جنگنده «اف-۱۶» شود. در پی فعالیت این لابی «چاک شومر» رهبر دموکرات‌های آمریکا مدعی شد که ترکیه یک تهدید قابل توجه برای ثبات جهانی است و باید هر کاری برای مقاومت در برابر تجاوزات این کشور انجام داد. این تصور که آمریکا باید به ترکیه برای احترام به هنجارهای جهانی و نظم بین‌المللی اعتماد کند، نه تنها خطرناک است، بلکه امنیت آمریکا و متحدانش را به خطر می‌اندازد». سازمان‌های یونانی و قبرسی در آمریکا از دیگر مراکز لابی یونان اخیرا طی نامه‌ای به آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا مخالفت خود با فروش بدون قید و شرط جنگنده‌های فوق به ترکیه را ابراز کردند. این سازمان‌ها مدعی شدند ترکیه به دور از روح هم‌پیمانی و به‌طور مکرر از ناوگان هوایی خود علیه یونان و برای ایجاد بی‌ثباتی در فرامنطقه، تضعیف منافع غرب در مبارزه علیه تروریسم و تهدید هم‌پیمانان و شرکای اصلی آمریکا چون یونان و قبرس استفاده کرده است. یونان و ترکیه، هر دو متحد ناتو اما دشمنان تاریخی هستند. این دو کشور چندین دهه است درخصوص موضوعات مختلف همچون حریم هوایی، مناطق دریایی در شرق مدیترانه، مهاجرت و موضوع قبرس با هم اختلاف جدی دارند. اما در شرایط کنونی این دیدگاه در یونان مطرح است که دو کشور بدون تغییر مواضع خود می‌توانند روابط دوجانبه در زمینه‌های مختلف را بهبود بخشند. یونان وجود فقط یک اختلاف در روابط دوجانبه با ترکیه را به‌ رسمیت می‌شناسد که تحدید مناطق دریایی (فلات قاره و منطقه انحصاری اقتصادی) بین دو کشور در اژه و شرق مدیترانه است. به اعتقاد یونان، سایر مسائلی که ترکیه مطرح می‌کند در چارچوب معاهدات بین‌المللی و حقوق بین‌المللی حل‌وفصل شده اما در مورد موضوعات حاکمیتی، حقوق حاکمیتی و تسلیح جزایر وارد بحث با ترکیه نخواهد شد. در ماه‌های اخیر این پرسش در آتن مطرح است که آیا فضای آرام و مثبتی که بعد از «دیپلماسی زلزله» آغاز شده، ادامه خواهد یافت؟ مردم و احزاب یونان منتظر هستند تا نظاره‌گر نتایج دیپلماسی جدید دو کشور باشند.