تغییر در عربستان؛ واقعی یا تخیلی

این روزها از هر طرف تحت محاصره اخباری درباره عربستان هستیم و با وجود غیبت مردم این کشور در رسانه‌ها، مسئولانشان مدام در حال اظهارنظر درباره بهبود شرایط کشورشان هستند. در‌این‌میان قدرت پول توانسته وجهه خوبی برای‌شان فراهم کند.

ستارگان  دشداشه‌پوش در   روز  ملی

از راهپیمایی شترسواران مرد و زن تا پوشیدن عبای عربی از سوی جورجیا و رقص شمشیر نیمار و بنزما و رونالدو در‌حالی‌که دشداشه پوشیده‌اند. سخنان رونالدو که کاملا تحت تأثیر قرار گرفته و خود را یک عربستانی می‌داند، همچنین نصب بنر او در مکان‌های مختلف عربستان. همه اینها به خاطر روز عربستان؛ روزی که هر سال در عربستان سعودی به مناسبت تأسیس پادشاهی «عبدالعزیز» در سال ۱۹۳۲ میلادی جشن گرفته می‌شود. عربستان سعی می‌کند این روز را در کشورهای دیگر نیز جشن بگیرد؛ به‌ویژه کشورهای همسایه یا کشورهای خلیج فارس. یکی از دوستان تعریف می‌کند چهار سال پیش که تصادفا هم‌زمان با این روز در دوبی بوده است، هر پاساژ یا خیابانی می‌رفتی، نشانه‌ای از عربستان می‌دیدی؛ یا رقص شمشیر بود یا جوانانش با ماشین‌های فراری و لامبورگینی خیابان‌های جمیرا را تصرف کرده بودند و بالا و پایین می‌رفتند و صدای موسیقی و شادی‌شان خیابان را پر کرده بود. امسال البته رابطه ایران و عربستان در حال نزدیک‌ترشدن است؛ به طوری که ابراهیم رئیسی در نامه‌ای که به مناسبت تبریک این روز برای محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، ارسال کرده بود، از لفظ «عالی‌جناب» استفاده کرد که احتمالا جایگزینی برای شاهزاده است.

پیشرفت   اقتصادی

چرا عربستان این‌قدر پرهیاهو شده است؟ این سؤالی است که جواب بسیاری افراد برای آن پیشرفت، توسعه و قدرتی است که بن سلمان به دنبال آن است تا به تغییر جایگاه و چهره عربستان بینجامد. سخنان اخیر بن سلمان با فاکس‌نیوز که در شهر نئوم عربستان انجام شده، این نکته را یادآوری می‌کند. او گفته است: «ما در عربستان سعودی، پیشرفت و رشدی بزرگ و ایجاد یک اقتصاد شگفت‌انگیز و دستیابی به موفقیت تقریبا صددرصد داشته‌ایم، همان‌طورکه ما سعی می‌کنیم به آن دست یابیم، به این معنی است که ما نیاز به یک منطقه باثبات داریم. برای داشتن یک منطقه پایدار، شما نیاز به توسعه اقتصادی در کل منطقه دارید. شما نمی‌خواهید مشکلاتی را در یمن ببینید؛ بلکه می‌خواهید شاهد پیشرفت عراق، پیشروی ایران، پیشروی لبنان و پیشروی بقیه منطقه باشید». او حتی وقتی در برابر این سؤال قرار گرفت که آیا هزینه یک‌ونیم میلیارد دلاری که سبب ورود ستاره‌ها به عربستان و تقویت لیگ فوتبال این کشور شده است، ورزش‌شویی است، جواب داد: «من اهمیتی نمی‌دهم. من یک درصد رشد تولید ناخالص داخلی ناشی از ورزش دارم و 1.5 درصد دیگر را هدف دارم. هرچه می‌خواهید اسمش را بگذارید، ما می‌رویم. برای به دست آوردن آن 1.5 درصد دیگر».

یکی از اتفاقاتی که رخ داد و تعجب بسیاری را برانگیخت، طرحی بود که در کشورهای منطقه به شکل‌های مختلف انجام شد؛ اختصاص خانه‌های آماده برای افرادی بود که کمتر از هفت هزار ریال عربستان درآمد داشتند.

تغییر   چهره

غیر از فوتبال، تغییر چهره عربستان در عرصه فرهنگ و هنر نیز اتفاق افتاده است؛ یعنی حضور ستاره‌ها و اجرای کنسرت، رکوردشکنی در سینما یا حتی گردشگری. در همین تابستان سینماهای عربستان رکورد فروش دنیا را جابه‌جا کردند. فروش سینمای عربستان در شش ماه نخست سال ۲۰۲۳ عدد ۱۳۲.۲ میلیون دلار را ثبت کرده و پیش‌بینی می‌شود ارزش بازار سینمای عربستان تا سال ۲۰۳۰ به یک میلیارد دلار برسد. این در حالی است که پیش‌ازاین مردم این کشور برای دیدن آخرین آثار جهان ناگزیر از سفر به کشورهای همسایه بودند. سالن‌های سینما در عربستان تنها پنج سال است ایجاد شده‌اند. برگزاری مسابقه فرمول یک در جاده‌های جده یکی دیگر از اتفاقاتی بود که امسال رخ داد. همچنین وزارت گردشگری این کشور از درآمد گردشگری به ارزش تقریبی ۱۰ میلیارد دلار خبر داده که حاصل رشد و سرمایه‌گذاری گسترده این بخش در نظام مدیریتی این کشور است. درآمد‌ها در مقایسه با ۱.۶ میلیارد ریال سعودی (۴۲۷ میلیون دلار) در سه‌ماهه اول سال قبل، به ۲۲.۸ میلیارد ریال سعودی (۶.۸ میلیارد دلار) رسید. البته طبق گزارش رسانه‌ها عربستان قرار است ساخت 10 ابر‌شهر را آغاز کند که از لحاظ زیست‌محیطی تفاوت فراوانی با عربستان فعلی دارد. امیدوارند که این شهرها بتواند تا سال 2030 این کشور را به قطب اول گردشگری دنیا تبدیل کند.

با توجه به آب و هوای خشک آنان برای امنیت غذایی و بهبود شرایط تلاش‌های دیگری نیز انجام داد‌ه‌اند؛ به طوری‌ که عربستان با کمک هلند به دنبال ایجاد باغ‌های مصنوعی در بیابان است و می‌خواهد زمینی به وسعت پنج زمین فوتبال را به یک واحه سبز تبدیل کند. همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، این اتفاق در حومه شهر متفاوت و مدرن نئوم در ساحل دریای سرخ رخ خواهد داد، برای عربستان ساختن شهر نئوم یک اتفاق بزرگ است که تبلیغات زیادی برای احداث آن انجام داده است. پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری نئوم قرار است بعدا میزبان میلیون‌ها نفر باشد. قرار است در این منطقه سبز آب و هوا و اقلیم مصنوعی ساخته شود.

پیشرفت   علمی

به‌تازگی نتایج رتبه‌بندی دانشگاهی کیو اس 2024 به‌عنوان یکی از معتبرترین رژیم‌های رده‌بندی بین‌المللی اعلام شد. در این فهرست 16 دانشگاه عربستان سعودی قرار دارند. همچنین در عرصه هوش مصنوعی، به‌تازگی جایگاه بالایی به دست آورده است و حتی مناسبات جهان را در زمینه خرید تراشه‌ها دچار تغییر کرده است. به‌تازگی عربستان سعودی در بخش «راهبرد دولتی» از بین ۶۰ کشور جهان، رتبه نخست جهانی را کسب کرد. قرارگرفتن عربستان سعودی در این جایگاه، به خاطر ایجاد راهبرد ملی اطلاعات و هوش مصنوعی، وجود مرجع اختصاصی دولتی در زمینه هوش مصنوعی، تخصیص بودجه و امکانات برای توسعه ابتکارها در زمینه هوش مصنوعی و تدوین و نظارت ملی رخ داده است و تلاش برای رسیدن به این اهداف، سبب شده این کشور امتیاز صد درصد را در رده راهبرد دولتی کسب کند.

تغییر   برای   زنان؟

بسیاری معتقدند این تغییرات عربستان شامل زنان نمی‌شود و زنان این کشور نمی‌توانند از حصار آداب و قوانین و کلیشه‌هایی که در این کشور برقرار است، خود را نجات دهند. هرچند طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول که حدود دو هفته پیش منتشر شد: «بی‌کاری در میان جوانان هم در سال ۲۰۲۲ به نصف کاهش‌ یافته و به 16.8 درصد رسیده است؛ درحالی‌که سهم زنان در بازار کار به ۳۶ درصد رسیده که از هدف ۳۰ درصدی تعیین‌شده در دستور کار چشم‌انداز عربستان سعودی ۲۰۳۰ بالاتر است. صندوق بین‌المللی پول در گزارش جدید خود به پیشرفت درخورتوجهی در دستور کار اصلاحات ساختاری عربستان سعودی، به‌ویژه بهبود مشارکت زنان در نیروی کار و بهبود در محیط نظارتی و تجاری، اشاره‌ کرده است. بر‌اساس این گزارش، زنان به سرمایه‌گذاری بیشتر بخش خصوصی کمک کرده‌اند و پیشرفت مثبتی را در اقتصاد ایجاد کرده‌اند». برگزاری دومین دوره جام بین‌المللی فوتبال زنان در عربستان یکی دیگر از اتفاقات مثبت برای کشوری است که ادعا می‌کند «زنان اولویت اصلی چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی در همه زمینه‌ها هستند» و تأکید دارند «زنان سعودی در قلب فرایند تحول کشورند».

مخالفان   و   مهاجران   تحت   فشار

هنوز بسیاری فراموش نکرده‌اند که جمال خاشقجی چگونه در سفارت عربستان در ترکیه تکه‌تکه شد و در اسید از بین رفت. مثال‌های متعدد دیگری هم بر رد ادعای گسترش دموکراسی و توسعه وجود دارد. به‌تازگی کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل خواستار آزادی دو زن عربستانی شدند که به دلیل انتشار پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی در انتقاد از دولت به ده‌ها سال زندان محکوم شده‌اند. همچنین به‌تازگی یک دختر دبیرستانی به دلیل انتشار توییت‌هایی در حمایت از زندانیان سیاسی به ۱۸ سال زندان محکوم شده است. همچنین به‌تازگی مجازات اعدام برای محمد الغامدی، معلم بازنشسته، به دلیل اظهارنظرهایش در توییتر و یوتیوب در نظر گرفته شده است. البته در یک ادعای کلیشه‌ای «بن سلمان» تأکید کرده است: «باید از قوانین پیروی کنید و من نمی‌توانم به قاضی بگویم چه کار انجام دهد و قانون را نادیده بگیرد». همچنین دیده‌بان حقوق بشر در جدیدترین گزارش خود که در 30 مرداد منتشر شد، مرزبانان عربستان سعودی را به کشتن دسته‌جمعی مهاجران در امتداد مرز یمن متهم کرده است. در این گزارش آمده صدها مهاجر که بسیاری از آنها اهل کشور اتیوپی هستند، برای رسیدن به عربستان سعودی از یمن جنگ‌زده عبور کرده‌اند؛ اما در مرز عربستان با گلوله کشته شده‌اند. مهاجران نجات‌یافته به بی‌بی‌سی گفته‌اند که بر اثر شلیک گلوله قطع عضو یا دچار معلولیت شده‌اند. این مهاجران همچنین از اجسادی می‌گویند که در جاده‌ها و مسیرها رها شده‌‌اند.