گفت‌وگوی انتقادی نوری‌قزلجه، رئیس فراکسیون مستقلین ولایی، با «شرق» درباره اشکالات برنامه هفتم توسعه
دست‌های پشت پرده کارتل‌های سیاسی- اقتصادی در برنامه هفتم توسعه
برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه بعد از سه سال تأخیر، سرانجام هشتم خرداد ۱۴۰۲ در جلسه فوق‌العاده هیئت وزیران به تصویب رسید. این در حالی است که این برنامه طبق قانون باید در سال ۱۴۰۰ مصوب می‌شد و بلافاصله بعد از پایان برنامه ششم آغاز به کار می‌کرد. اما از آنجایی که به گفته برخی نمایندگان، برخی در دولت رئیسی اعتقادی به برنامه ندارند، با تأخیری درخور توجه برنامه هفتم توسعه را تهیه و تقدیم مجلس کردند.
برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه بعد از سه سال تأخیر، سرانجام هشتم خرداد ۱۴۰۲ در جلسه فوق‌العاده هیئت وزیران به تصویب رسید. این در حالی است که این برنامه طبق قانون باید در سال ۱۴۰۰ مصوب می‌شد و بلافاصله بعد از پایان برنامه ششم آغاز به کار می‌کرد. اما از آنجایی که به گفته برخی نمایندگان، برخی در دولت رئیسی اعتقادی به برنامه ندارند، با تأخیری درخور توجه برنامه هفتم توسعه را تهیه و تقدیم مجلس کردند. برنامه‌ای که انتقادهایی متوجه آن است و برخی کارشناسان و نمایندگان از صفاتی مانند «برنامه سردرگم»، «غیرمولد»، «رؤیاپردازانه» و «نابرابرساز» برای آن استفاده می‌کنند. فرشاد مومنی، اقتصاددان، در انتقاد به برنامه هفتم، در یادداشتی آن را برنامه نمی‌داند و معتقد است آن سند اصلا «ربطی به توسعه» هم ندارد. رئیس مؤسسه «دین و اقتصاد»، مشکلات و معضلات فعلی کشور در حوزه سیاسی را در این یادداشت مورد اشاره قرار داده و تأکید دارد این سند به دنبال «توسعه بدون دست‌زدن» به وضعیت نامناسب کشور در حیطه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی است «که چنین چیزی امکان ندارد». او همچنین افزایش تعداد احکام لایحه برنامه هفتم از «۵۴۵ حکم» به « هزار و هشت حکم» توسط کمیسیون تلفیق مجلس را «فاجعه» خوانده است. پیش از این، مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی در نقد احکام لایحه برنامه هفتم توسعه نوشته بود که با الگوی سنتی رایج در کشور مبنی بر «توسعه نفت‌محور» و «دولت‌‌‌محور» از طریق سرمایه‌گذاری دولتی نمی‌‌‌توان به اهداف توسعه‌‌‌ای رسید. گفتنی است طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها، اهداف برنامه‌های اول تا ششم توسعه از سال 68 تا سال 1400 به‌طور میانگین تنها حدود ۳۵ درصد محقق شده است. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس نیز در سخنانی درصد تحقق برنامه سوم، چهارم، پنجم و ششم توسعه را بین ۲۵ تا ۳۰ درصد دانسته است که به عقیده او این میزان از تحقق به این معنا‌ست که اگر کار رها می‌شد هم خود‌به‌خود ۲۵ درصد اهداف محقق می‌شد. اما حالا نوبت برنامه هفتم است که از همین نقطه آغاز، حرف و حدیث و ایرادها و اشکال‌های فراوانی متوجه آن است و اعضای کمیسیون تلفیق قبل از بررسی آن در صحن علنی، در نامه‌ای به رئیس مجلس خواستار بازگرداندن گزارش تلفیق به کمیسیون شدند تا اشکالات آن را اصلاح کنند؛ چرا‌که معتقد بودند در گزارش و مصوبات کمیسیون تلفیق، به طرز مشهودی دست برده شده است. اما این امر محقق نشد و اکنون مجلس در دو شیفت صبح و عصر درگیر بررسی جزئیات برنامه‌ای است که کارشناسان آن را «شعاری» و «غیر‌قابل تحقق» می‌دانند و انتقادهای زیادی را متوجه آن کرده‌اند. از این‌رو، با غلامرضا نوری‌قزلجه، رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس یازدهم که از منتقدان برنامه هفتم است، گفت‌وگو کردیم. نوری‌قزلجه در گفت‌وگو با «شرق» در انتقاد از برنامه هفتم توسعه، این برنامه را حاوی حواشی زیادی دانست و اظهار کرد که این برنامه غیر‌قابل تحقق است. توضیحات نماینده مردم بستان‌آباد و رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس یازدهم را در ادامه می‌خوانید.
نظرتان درباره برنامه هفتم توسعه و حواشی آن چیست؟
برنامه هفتم توسعه با حواشی زیادی مواجه است. در‌حال‌حاضر تعدادی از نمایندگان مجلس و حتی نماینده دولت در تریبون رسمی مجلس، جدای از تریبون‌های غیررسمی، مدعی هستند که تغییرات زیادی در لایحه برنامه هفتم ایجاد شده است. آنها می‌گویند در بارگذاری نهایی گزارش کمیسیون تلفیق، برخی مواد که به صحن آمده است، اصلا در کمیسیون تلفیق مطرح نشده‌اند و برخی مواد دیگر رأی نیاوردند، اما در گزارش نهایی کمیسیون تلفیق آمده‌اند. یعنی برخی مواد در گزارش نهایی کم یا زیاد شده‌اند. این موارد حاشیه‌های جدی است که اصل برنامه هفتم را زیر سؤال می‌برد. اما سؤال اینجا‌ست که این طراحی‌ها برای کیست و چرا خلاف آیین‌نامه در گزارش تلفیق اضافه یا کم شده‌اند؟
اقدامی که برای اولین بار طی همه مجالس اتفاق افتاده و می‌تواند به اعتبار مجلس یازدهم آسیب وارد کند. بنابراین همه این اتفاق‌ها دست به دست هم داده‌اند تا برنامه هفتم توسعه، برنامه‌ای نامناسب و غیر‌قابل اجرا نسبت به شرایط باشد. به نحوی که هم وقت زیادی را از مجلس بگیرد و هم هیچ کمکی به توسعه کشور نکند. به قدری این برنامه درگیر حواشی و موضوعات ناشدنی و منویات سیاسی و جناحی است که نمی‌تواند برای توسعه کشور در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی قدمی بردارد.
طبق اعلام برخی نمایندگان، تنها 20 درصد برنامه ششم توسعه محقق شده است. حتی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز از تحقق 9درصدی این برنامه خبر می‌دهد. به نظر شما برنامه هفتم توسعه با توجه به همه ایردها و ابهام‌های موجود که بسیار بحث‌برانگیز است، امکان اجرائی‌شدن دارد؟
با توجه به شرایطی که برنامه هفتم توسعه دارد و مشکلات عدیده آن، در‌نهایت بعد از پنج سال بعید به نظر می‌رسد حتی 10 درصد این برنامه اجرائی شود؛ چرا‌که غیر‌قابل اجرا‌ست. یک‌سری ایدئال‌ها و آرمان‌ها را در قالب برنامه نوشته‌اند که هیچ راهی برای رسیدن و تحقق آنها وجود ندارد.
وقتی برنامه هفتم توسعه تا این حد اشکال دارد که معتقدید حتی 10 درصد آن هم در نهایت محقق نمی‌شود، چرا از هم‌اکنون کاستی‌ها و نواقص آن را رفع نمی‌کنند که در قبال وقت و هزینه سنگینی که در مجلس صرف بررسی آن می‌شود، برنامه‌ای مدون و قابل اجرا به تصویب برسد؟
اصلاح برخی موضوعات نیازمند اصلاح‌های بنیادی و اساسی است و باید طرز فکر افراد عوض شود تا این برنامه‌های معین و مشخص تغییر کنند. همان طرز فکری که در برنامه دخالت می‌کند و مواد مصوب‌نشده را در گزارش کمیسیون تلفیق می‌گنجاند؛ این تفکر باید اصلاح شود. بنابراین اصلاح موارد فوق چندان امر ساده‌ای نیست اما امیدوارم 11 اسفند مردم خودشان در انتخابات مجلس این افراد و این طرز تفکر را اصلاح کنند.
این طرز تفکر از کجا نشئت می‌گیرد؟
یک‌سری تفکرات سیاسی و جناحی غالب هستند و کارتل‌هایی وجود دارند که می‌خواهند اقتصاد کشور را به دست بگیرند و قوانین را در جهت منافع خودشان پیش ببرند. این کارتل‌ها هم صرفا کارتل‌های اقتصادی نیستند و متصل به سیاست هستند و می‌توان آنها را کارتل‌های سیاسی- اقتصادی نامید که بر مسائل سیاسی کشور اثرگذارند. بنابراین، این کارتل‌های سیاسی-اقتصادی همه بخش‌ها را یکی پس از دیگری اشغال کرده‌اند و در قالب برنامه هفتم توسعه هم دلشان می‌خواهد مواضع اقتصادی و برنامه‌ریزی را به تصرف خودشان درآورند.
علاوه بر برخی اعضای کمیسیون تلفیق که پیش از این از تغییر ناگهانی در گزارش نهایی کمیسیون تلفیق انتقاد داشتند و خواستار بازگرداندن گزارش کمیسیون از صحن به کمیسیون به‌منظور اصلاح بودند، امیرآبادی‌فراهانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در سخنانی با انتقاد از عملکرد قالیباف در مواجهه با مواد برنامه هفتم توسعه گفته است «رئیس مجلس به همه ماده‌های برنامه هفتم توسعه ورود کرده است»؛ شما چقدر این گفته را قبول دارید؟
اغلب این اتفاق عجیب و تغییرات ناگهانی و بی‌ضابطه در برنامه هفتم افتاده و موادی هم که در امان مانده‌اند، رئیس مجلس در جلسه صحن به آنها ورود می‌کند. من هم در جلسه هفته گذشته نسبت به این موضوع به رئیس مجلس تذکر دادم که شما فقط می‌توانید وقت موافق یا مخالف بگیرید تا درباره موضوعی صحبت کنید، نه اینکه در هر ماده‌ای وارد شوید و نظر خودتان را اعمال کنید. طبق آیین‌نامه باید وقت بگیرید و صحبت کنید و این ورود شما غیرقانونی است اما متأسفانه مواردی هم که در کمیسیون تلفیق برنامه هفتم از دستشان در‌رفته و تغییری درباره آنها اعمال نکرده‌اند، در صحن علنی، رئیس مجلس به آنها ورود می‌کند و با موافقت‌ها و مخالفت‌های خودش این موضوع را هدایت می‌کند. یعنی چیزی شبیه به همان اتفاقی که آقای امیرآبادی گفته، در‌حال رخ‌دادن است.
قبلا برخی نمایندگان عبارت خاصی را برای مجلس یازدهم با مدیریت قالیباف به کار بردند که به نظر می‌رسد هم‌اکنون چیزی شبیه به آن عبارت در حال تحقق است.
بله همین‌طور است. تعبیری که برخی همکاران در شروع به کار مجلس یازدهم برای این نوع مدیریت به کار بردند و عده‌ای نسبت به عملکرد رئیس معترض بودند، اکنون نمودش را این‌چنین نشان می‌دهد. بنابراین مجلسی که متشکل از 290 نماینده است، با این رفتارها زیر یک علامت سؤال بزرگ است. بنابراین در چارچوب آیین‌نامه هم بنده و هم بسیاری از همکاران نسبت به نوع رفتار رئیس مجلس تذکر داده‌ایم اما متأسفانه تأثیری نداشته است. در تذکر اخیرم گفتم این رفتار رئیس مجلس به حدی تکراری شده که تذکرات هم دیگر افاقه نمی‌کند. به همین دلیل احساس می‌کنم اساس و اقتدار و جایگاه مجلس با این رفتارها آسیبی جدی دیده و نگران‌کننده است.
