واشنگتن و تلآویو مخالف پایان جنگ؛ امیر عبداللهیان در قطر و به دنبال راهی برای پایان کشتار در غزه
مارپیچ دشوار آتش‌بس
به دنبال پیش‌بینی‌‌هایی که در گزارش‌های قبلی مطرح شد، به نظر می‌رسد واشنگتن و به‌ویژه تلآویو در شرایط کنونی تمایلی برای پذیرش آتش‌بس و پایان‌دادن به حملات در نوار غزه ندارند، این در حالی است که برخی محافل کارشناسی و رسانه‌ها در روزهای اخیر از تلاشهای پشت پرده کشورهایی مانند مصر و قطر در کنار تحرکات سازمان ملل برای توقف جنگ حماس و اسرائیل و برقراری آتش‌بس خبر داده بودند.
عبدالرحمن فتح‌الهی: به دنبال پیش‌بینی‌‌هایی که در گزارش‌های قبلی مطرح شد، به نظر می‌رسد واشنگتن و به‌ویژه تلآویو در شرایط کنونی تمایلی برای پذیرش آتش‌بس و پایان‌دادن به حملات در نوار غزه ندارند، این در حالی است که برخی محافل کارشناسی و رسانه‌ها در روزهای اخیر از تلاشهای پشت پرده کشورهایی مانند مصر و قطر در کنار تحرکات سازمان ملل برای توقف جنگ حماس و اسرائیل و برقراری آتش‌بس خبر داده بودند. البته معادلات زمینی و میدانی روزهای اخیر هم حکایت از آن دارد که اسرائیل اکنون به‌جای «حمله زمینی» به دنبال گسترش نفوذ و پیشروی تدریجی در باریکه غزه است و بر این اساس حملات هوایی، موشکی و همچنین دریایی خود را تنظیم می‌کند. در عرصه سیاسی هم با توجه به موضع‌گیری مقامات اسرائیلی و آمریکایی باید شاهد تداوم و حتی تشدید حملات هوایی، زمینی و دریایی و همچنین ادامه محاصره نوار غزه بود که فضا و بستر را برای تسری و انتقال احتمالی جنگ به دیگر مناطق در خاورمیانه فراهم خواهد کرد.
پیرو این نکته، بنیامین نتانیاهو شامگاه دوشنبه در پی انتشار فیلمی از اسرای اسرائیلی در غزه که خواستار پایان حملات به این باریکه بودند، آب پاکی را روی دست همه ریخت و صراحتا عنوان کرد که «تلآویو آتش‌بس را نمی‌پذیرد چرا که این کار به معنی تسلیم‌شدن در مقابل حماس است». به گفته نخست‌وزیر اسرائیل، «اکنون زمان جنگ است نه زمان صلح» البته بی‌بی ضمن آنکه انتشار این فیلم را یک جنگ روانی بی‌رحمانه از سوی حماس خواند، از تلاش برای بازگرداندن تمام گروگان‌ها و مفقودان خبر داد.
در‌همین‌حال جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی در شورای امنیت ملی کاخ سفید، بر گفته‌‌های نخست‌وزیر اسرائیل صحه گذاشته و به موازات مخالفت با آتش‌بس در غزه اعلام کرد که واشنگتن توقف درگیری‌ها در شرایط کنونی را راه درستی نمی‌داند. چون از دیدگاه کربی، «حماس از آن (پایان جنگ) استفاده خواهد کرد و آنچه را باید مد نظر قرار داد آتش‌بس موقت انسانی است». این مقام کاخ سفید در ادامه مدعی شد که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا برای حفظ امنیت خاورمیانه تلاش می‌کند و به دنبال آن است تا جنگ گسترش پیدا نکند. هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی در شورای امنیت ملی کاخ سفید به پیشرفت در ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه هم اشاره کرد و به گفته او، «پیش‌بینی می‌شود به‌صورت تدریجی تعداد ورود کامیون‌ها به نوار غزه افزایش یابد». جان کربی درباره عملیات زمینی اسرائیل گفت که در این خصوص اظهارنظر نمی‌کند، اما در‌عین‌حال تأکید کرد که اسرائیلی‌ها می‌خواهند بر رهبران حماس فشار آورند».
تداوم تکاپوهای تهران
درحالیکه اسرائیل و ایالات متحده آمریکا کماکان بر طبل جنگ و حمله به غزه می‌کوبند، جمهوری اسلامی ایران از طریق ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک به دنبال یافتن راه‌حلی در جهت پایان‌دادن به کشتار در باریکه غزه و برقراری آتش‌بس است. در همین راستا صبح دیروز سه‌شنبه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان، به‌منظور دیدار و گفت‌وگو با مقامات عالی‌رتبه قطر، تهران را به مقصد دوحه ترک کرد. آن‌طورکه گزارش شده، رایزنی و تبادل‌نظر با مقامات قطری درباره تحولات فلسطین و پایان‌بخشیدن به حملات اسرائیل در غزه در رأس محورهای گفت‌وگو و تبادل نظر قرار دارد.
وزیر امور خارجه کشورمان که با شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر دیدار داشت، با ابلاغ سلام سیدابراهیم رئیسی و اشاره به گفت‌وگوی تلفنی اخیر دو طرف (رئیس‌جمهور ایران و امیر قطر) و تبادل نظر انجام‌شده درباره تحولات فلسطین، از اهتمام و نقش حمایتی قطر از ملت مظلوم فلسطین تشکر و قدردانی کرد. وزیر امور خارجه کشورمان ضمن تأکید بر قدرت مقاومت در ایستادگی و مبارزه مقتدرانه علیه ارتش رژیم صهیونیستی و ناتوانی رژیم در رویارویی با نیروهای مقاومت فلسطین، وضعیت انسانی در نوار غزه را به دلیل حملات وحشیانه صهیونیست‌ها علیه شهروندان مظلوم غزه اسفناک دانست و نسبت به پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی جنایات جنگی صهیونیست‌ها که با حمایت دولت آمریکا و برخی دولت‌های اروپایی انجام می‌شود، هشدار داد.
امیرعبداللهیان انعکاس پیام قوی از سوی جهان اسلام به رژیم صهیونیستی و حامیان آن را مهم دانست و افزود که لازم است موضع مشترک و منسجم کشورهای اسلامی در حمایت از ملت فلسطین در حوزه عملی و اجرائی نیز به‌طور مؤثر به فعلیت برسد و کشورهای اسلامی از تمام توان خود برای پایان‌دادن به جنایت جنگی و نسل‌کشی رژیم صهیونیستی علیه ملت مظلوم فلسطین و رفع محاصره انسانی نوار غزه استفاده کنند. رئیس دستگاه سیاست خارجی ایران در ادامه نسبت به احتمال تسری جنگ به کل خاورمیانه پرداخت و یادآور شد که در نتیجه استمرار جنایات رژیم صهیونیستی علیه مردم بی‌دفاع و محاصره کامل غزه، به‌تدریج شاهد افزایش عکس‌العمل‌ها و تشدید و توسعه دامنه درگیری‌ها در منطقه هستیم و طبیعی است که گروه‌ها و جریان‌های مقاومت در مقابل این همه جنایت و نیز حمایت تمام‌عیار آمریکا از رژیم صهیونیستی ساکت نخواهند ماند و آنها منتظر توصیه کسی نمی‌مانند، ازاین‌رو لازم است از آخرین فرصت‌های سیاسی برای توقف جنگ استفاده کنیم و چنانچه اوضاع از کنترل خارج شود، هیچ طرفی از پیامدهای آن در امان نخواهد بود».
شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر نیز ضمن ابلاغ سلام خود به رهبری و رئیس‌جمهور کشورمان، به گفت‌وگوهای خوب و مهم اخیر خود با رئیسی درباره تحولات فلسطین اشاره کرد و ضمن اظهار خرسندی از این دیدار، مشورت‌ها میان دو کشور ایران و قطر را مهم دانست و افزود این مشورت‌ها در چارچوب منافع دو کشور و مصالح کشورها و ملت‌های منطقه از جمله در حمایت از ملت مظلوم فلسطین ادامه خواهد یافت. امیر قطر جنایات جاری رژیم صهیونیستی علیه شهروندان فلسطینی در غزه را از منظر همه ملت‌های جهان غیرقابل‌قبول و غیرقابل‌تحمل توصیف کرد و تظاهرات ضداسرائیلی گسترده مردمی در کشورهای مختلف جهان از جمله در آمریکا را نشانه انزجار جهانی از این جنایات دانست. شیخ تمیم هم از ادامه تلاشهای قطر به‌منظور پایان‌بخشیدن به حملات جاری اسرائیل علیه غزه و پایان‌بخشیدن به جنگ ادامه خبر داد.
میانجیگری‌ها نتیجه می‌دهند؟
بر خلاف گفته شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر، تلاشهای دوحه تاکنون بی‌نتیجه بوده و به نظر نمی‌رسد در سایه آنچه بنیامین نتانیاهو و جان کربی هم گفته‌اند، قطری‌ها بتوانند از تحرکات میانجی‌گرانه خود به نتیجه خاصی برای پایان جنگ حماس و اسرائیل دست پیدا کنند. «شرق» در گزارش پیشین خود به این نکته پرداخته بود که در شرایط کنونی تلآویو و شخص نتانیاهو هیچ راهی پیشروی خود جز حمله زمینی و به باورش نابودی حماس ندارد. این امر اگرچه احتمال تسری جنگ را به دیگر مناطق غرب آسیا بیشتر می‌کند و احتمال بازشدن دیگر جبهه‌ها علیه تلآویو را به دنبال دارد، اما هم‌زمان می‌تواند پای آمریکا را هم به منازعه فعلی و تنش ناخواسته تهران – واشنگتن باز کند که یقینا سناریوی ایدئال نخست‌وزیر اسرائیل برای تحت‌الشعاع قرارگرفتن تحولات داخلی خواهد بود.
در این صورت باید هشدارهای حسین امیرعبداللهیان و دیگر مقامات ایران را هم جدی‌تر از هر زمان دیگر تصور کرد. مؤید آن هم مواضع عبدالعزیز بن حبتور، نخست‌وزیر، پیشبرد امور دولت نجات ملی یمن در گفت‌وگو با شبکه المیادین است که رسما هشدار داد «ما بخشی از محور مقاومت هستیم و با وجود فاصله جغرافیایی هیچ مانعی برای مقاومت در یمن نیست». در سایه همین هشدار، بن حبتور این را هم گفت که «ما در یمن در همبستگی مطلق با مردم خود در غزه و تمام فلسطین، در جنوب لبنان، در جولان و در هر وجب از سرزمین‌های عربی ثابت‌قدم هستیم».
البته صنعا تنها در حرف دست به تهدید نزده و به گفته تلآویو، انصارالله یمن و حوثی‌ها در ۲۵ روزی که از آغاز جنگ حماس و اسرائیل می‌گذرد، چندین بار اقدام به شلیک موشک و پهپاد کرده‌اند. در جدیدترین مورد دیروز سه‌شنبه، سخنگوی ارتش اسرائیل اعلام کرد که یک پهپاد از یمن به سمت شهرک ایلات در جنوب اراضی اشغالی شلیک شده بود که به‌وسیله سامانه‌های دفاعی بر فراز دریای سرخ رهگیری و سرنگون شد. همچنین به گفته ارتش رژیم اسرائیل یک موشک از منطقه دریای سرخ به سمت اراضی اشغالی شلیک شد. ارتش مدعی است که با سامانه دفاعی «هیتس» این موشک را رهگیری کرده است. به گفته رسانههای اسرائیل این اولین باری است که سامانه هیتس یک موشک را بر فراز ایلات رهگیری می‌کند. این رسانه‌ها اعلام کردند علاوه بر موشکی که حوثی‌ها شلیک کردند، دو موشک دیگر نیز به‌وسیله جنگنده‌های نیروی هوایی سرنگون شدند. روزنامه معاریو هم به نقل از یک منبع امنیتی گزارش داد که نهاد امنیتی واکنش علیه حوثی‌ها را نیز بررسی خواهد کرد.
شرایطی که هر روز شکننده‌تر می‌شود
شاید به باور طیفی از رسانه‌ها و تحلیلگران، پارامتر تعیین‌کننده در تعمیم جنگ به دیگر نقاط، واکنش احتمالی حزب‌الله لبنان برای آغاز درگیری‌ها با اسرائیل در جبهه شمالی باشد؛ اما بی‌شک نباید هرگونه اقدام از سوی گروه‌های مسلح در سوریه، عراق و یمن را هم نادیده گرفت که می‌تواند به تسری جنگ در خاورمیانه بینجامد. تا همین جای کار و با ورود به چهارمین هفته جنگ حماس و اسرائیل، پنتاگون و نیز برخی رسانههای آمریکایی مانند نیویورک‌تایمز در گزارش‌‌هایی، گزارش داده‌اند که اهداف، مواضع، پایگاه‌ها و نیز سربازان ایالات متحده و متحدانش دست‌کم ۱۲ بار در عراق و چهار بار در سوریه تنها در هفته گذشته هدف حمله قرار گرفته‌اند که در نتیجه این حملات بیش از ۲۰ سرباز آمریکایی بیشتر از ناحیه سر دچار جراحت شده‌اند. هم‌زمان با شروع این حملات و قبل‌تر از آن با آغاز درگیری حماس و اسرائیل از هفتم اکتبر، دو ناو هواپیمابر، کشتی‌های جنگی و جنگنده را به منطقه فرستاده تا به گفته واشنگتن، تلاش کند ایران و گروه‌هایی را که تحت حمایت ایران خوانده شده‌اند، بازدارد. تعداد نیروهای اضافه‌شده به منطقه نیز هزاران نفر تخمین زده شده است. مقامات رسمی کاخ سفید می‌گویند که تدابیر آمریکایی‌ها برای حفاظت از نیروهای‌شان در منطقه شامل افزایش گشت‌زنی‌های نظامی، محدود‌کردن دسترسی به تأسیسات پایگاه‌ها و افزایش جمع‌آوری اطلاعات ازجمله از طریق پهپادها و دیگر عملیات‌های نظارتی است. جدیدترین استقرار سربازان آمریکایی نیز به برنامه‌های این کشور در استقرار سیستم موشکی تاد و پاتریوت مرتبط می‌شود.
هرچند به گفته مقامات جمهوری اسلامی ایران، واکنش‌‌های گروه‌های مسلح سوری، عراقی، یمنی و لبنانی مستقل از تهران است؛ اما ایالات متحده آمریکا و اسرائیلی‌ها سعی در ارتباط‌دادن این حملات با تهران دارند. پیرو این موضوع، ایسنا هم گزارش داد که در ادامه ادعاهای دولت آمریکا مبنی بر «نقش همدستانه» ایران در وقوع عملیات گسترده و غافلگیرانه «طوفان‌الاقصی» از طرف مقاومت فلسطین علیه اسرائیل و حمایت‌های دولت آمریکا از تلآویو در جنگ غزه که موجب خشم و واکنش نیروهای مقاومت علیه نظامیان آمریکا در منطقه شده است که واشنگتن مدعی است تحت حمایت ایران هستند و از آن دستور می‌گیرند، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، دیروز سه‌شنبه گفته که «آمریکا در تلاش است با افزایش نگرانی‌ها درباره گسترش یک درگیری منطقه‌ای، «پیام محکم بازدارنده‌ای» به ایران منتقل کند».
سی‌ان‌ان گزارش داد که کربی هشدار داده است «اگر قرار باشد به حفاظت از نظامیان و تأسیسات‌مان ادامه دهیم، قطعا وارد عمل خواهیم شد. ما ثابت کرده‌ایم که حمله می‌کنیم و در تلاشیم این کار را بکنیم. این پیام محکمی است که ایران باید خود را کنار بکشد. ما این مسئولیت‌ها را جدی می‌گیریم». هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در ادامه با توجیه حضور نظامی مداخله‌جویانه آمریکا در منطقه به بهانه تأمین امنیت آن و «مبارزه با تروریسم» از تریبون سی‌ان‌ان خطاب به تهران هشدار داد «ما امنیت ملی‌مان در منطقه را نیز بسیار جدی می‌گیریم و به همین دلیل است که رئیس‌جمهور دو ناوگروه هواپیمابر به منطقه اعزام کرده است. ما باید اطمینان بیابیم که نه‌تنها به ایران؛ بلکه به همه بازیگران و ایران به‌طور ویژه، این پیام را مخابره می‌کنیم که امنیت ملی‌مان را بسیار جدی می‌گیریم. ما به حفاظت و دفاع از نظامیان‌مان ادامه خواهیم داد. این کار را در زمانی که بخواهیم و به روشی که بخواهیم، انجام می‌دهیم».
البته در کنفرانس خبری که جمعه هفته گذشته برگزار شده بود، جان کربی از پیام واشنگتن خبر داد که مستقیما آمریکا به تهران انتقال داده است. در نشست مذکور، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در پاسخ به این سؤال که آمریکا با توجه به این گفته جو بایدن مبنی بر اینکه اگر حملات به نظامیان آمریکا از سوی ایران یا نیروهای نیابتی آن ادامه یابد، پاسخ خواهد داد، او دقیقا برای این پاسخ منتظر چیست، گفت «او این را گفته است». کربی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا تکرار یک هشدار پاسخ‌دادن محسوب می‌شود، به واکنش ماه مارس آمریکایی‌ها رجوع کرد و عنوان کرد «ما پاسخ داده‌ایم و تلافی هم کرده‌ایم که واکنشی قاطعانه هم بود». هرچند به نظر کربی «واشنگتن در حفاظت از نظامیان و تأسیساتش ذیل گفته جو بایدن تردید نخواهد کرد؛ اما در زمان و به شیوه‌ای که بخواهیم، انجامش خواهیم داد». جالب توجه آنجا بود که جان کربی از پاسخ به این پرسش که با توجه به ادعای خودش مبنی بر اینکه بایدن به ایران هشدار داده است، این پیام چگونه به تهران منتقل شده، خودداری کرد و گفت «وارد این موضوع نمی‌شوم».
هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید در پاسخ به پافشاری خبرنگار که آیا این پیام ادعایی از طریق تماسی تلفنی منتقل شده یا طرف سوم و آیا پس از مجروح‌شدن نظامیان آمریکا در منطقه منتقل شده است، اذعان کرد که پیام مستقیمی به خود تهران منتقل شده است و بیشتر از این چیزی نمی‌گویم. ادعای کربی در پی این مطرح می‌شود که بایدن روز چهارشنبه در کنفرانس خبری مشترک با آنتونی آلبانیزی، نخست‌وزیر اتریش، مدعی شد که هشدار او به سران ایران این است که اگر حمله به نیروهای آمریکایی ادامه یابد، با پاسخ آمریکا مواجه خواهند شد و باید برای این پاسخ آمادگی داشته باشند.
البته در‌این‌بین دوئل کلامی و دیپلماتیک تهران - واشنگتن هم شدت بیشتری پیدا کرده است؛ کما‌اینکه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در نشست خبری دوشنبه هفته جاری و در پاسخ به سؤالی درباره ادامه ادعاهای مقامات غربی و آمریکا علیه ایران مبنی بر اینکه تهران در عملیات طوفان‌الاقصی جریان مقاومت فلسطین نقش داشته است و آنها به دستور ایران این کار را انجام داده‌اند؛ درحالیکه ایران بار‌ها اعلام کرده است که این عملیات از سوی جریان مقاومت فلسطین طراحی و اجرا شده است و تهران به جریان مقاومت و حماس دستوری نمی‌دهد و اظهارات اخیر جو بایدن و کملا هریس خطاب به ایران که تأکید کرده‌اند ایران بس کند، چه جوابی دارد، او هم خطاب به آمریکایی‌ها گفت «بس کنید». حال باید دید این «بس کنید»های ایران و آمریکا برای همدیگر به کاهش دوئل کلامی طرفین منجر خواهد شد یا خیر؟!
