دیپلماسی ناخوش آب
اکوسیستم سیستان و تالاب هامون بیش از دو دهه از خشک‌سالی، سوءمدیریت منابع آبی و خشک‌سالی تصنعی حاصل از سدسازی‌های کشور همسایه، دوست و برادر ( افغانستان) آسیب‌دیده و نبود دیپلماسی فعال، نبود دغدغه کافی دولتمردان، رویکردهای پیچیده و در‌هم‌تنیده هیدروپلیتیکی افغانستان و ضعف جامعه مدنی موجب شده که جامعه سیستان چنین رویکردی را به‌صورت ناخودآگاه بپذیرند.
فرشید عابدی، روزنامه‌نگار: اکوسیستم سیستان و تالاب هامون بیش از دو دهه از خشک‌سالی، سوءمدیریت منابع آبی و خشک‌سالی تصنعی حاصل از سدسازی‌های کشور همسایه، دوست و برادر ( افغانستان) آسیب‌دیده و نبود دیپلماسی فعال، نبود دغدغه کافی دولتمردان، رویکردهای پیچیده و در‌هم‌تنیده هیدروپلیتیکی افغانستان و ضعف جامعه مدنی موجب شده که جامعه سیستان چنین رویکردی را به‌صورت ناخودآگاه بپذیرند. تشکیل‌نشدن کمیساریای آب هیرمند در وزارت نیرو به مدت ۱۷ سال، مواضع ضعیف ایران در قبال سدسازی‌های افغانستان، نادیده‌گرفتن موضوع حقابه در معاهده سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان و ضعف آران در حوزه دیپلماسی آب و محیط زیست بارزترین مثا‌ل‌هایی است که نشان از نبود دغدغه در رویکرد دولت‌های مختلف داشته و دارد. دولت سیزدهم در مقام شعار سعی دارد وجهه ایدئالی از خود نشان دهد. مسئله حقابه هیرمند بارها ازسوی مقامات مختلف دولت از‌جمله رئیس دولت مطرح شده و ابراهیم رئیسی هر بار دستوراتی را خطاب به وزرای خارجه و نیرو صادر کرد. اگر سفر بدون دستاورد وزیر نیرو به افغانستان را فاکتور بگیریم، سایر مواضع دولت در حد شعار بوده و هیچ‌گاه جامه عمل نپوشیده است؛ برای مثال می‌توان به هشدار رئیس‌جمهور به طالبان اشاره کرد موضع ضعیف غالب نمایندگان سیستان‌و‌بلوچستان در قبال حقابه ایران از رودخانه هیرمند یکی از علت‌های اصلی عملی‌نشدن وعده دولت در حوزه دیپلماسی آب است. عدم پیگیری مستمر، مماشات با وزرای مربوطه از قبیل اقناع مشروط و بسنده‌کردن به یک نطق آن‌هم به خاطر آرام‌کردن افکار عمومی باعث شده وعده‌های دولت در این زمینه از شعار فراتر نرود. نمایندگان مجلس در مصاحبه‌ها و نطق‌های خود بر ضرورت استفاده از اهرم‌های فشار و مطرح‌کردن این مهم در شورای عالی امنیت ملی سخن به میان می‌آوردند اما یا توان چانه‌زنی درباره تحقق این مهم را ندارند یا اینکه یقین دارند که وعده‌های دولتی به خاطر یک‌سری ملاحظات از قبیل اهمیت تراز تجاری با افغانستان در شرایط تحریم هیچ‌گاه محقق نمی‌شود. دو دهه خشک‌سالی یا شبه‌خشک‌سالی باعث شده تا عامه مردم این وضعیت را باوجود از‌بین‌رفتن کشاورزی، دامداری، محیط زیست و معیشت‌شان بپذیرند، این مسئله موجب شده تا مطالبه مردم درباره حقابه رودخانه هیرمند از دولتمردان نسبت به سایر استان ضعیف‌تر باشد. اهالی سیستان، تابستان سختی گذراندند و تابستان سخت‌تری را پیش‌رو خواهند داشت، به دلیل عدم ورود آب به چاه‌نیمه‌ها، بحران تأمین آب شرب سالم، عدم آب‌گیری پهنه تالاب هامون و دستکاری‌های انسانی مانند احداث کانال حدود ۲۵کیلومتری در بستر تالاب و متعاقب آن افزایش میزان گرد و غبار، معضلاتی ست که دامنگیر سیستانی‌ها شده است. روز جهانی تالاب‌ها سالانه در تاریخ دوم فوریه برگزار می‌شود. هدف از برگزاری روز جهانی تالاب‌ها، افزایش آگاهی جهانی درباره نقش حیاتی تالاب‌ها برای مردم و سیاره است. اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست سیستان‌و‌بلوچستان باوجود تالاب‌های خشک بین‌المللی هامون و تالاب جازموریان، هیچ برنامه‌ای برای جلب توجه مجامع بین‌المللی در این روز تدارک ندیده است و صرفا به برگزاری جلسه با فعالان این حوزه و حضور در میان هامون‌نشینان بسنده کرد. نزاع آبی منطقه‌ای که ترکیه، اسرائیل و افغانستان با همکاری هم‌پیمانان علیه همسایگان خود آغاز کردند، علاوه بر به مخاطره‌افتادن امنیت آبی و غذایی موجب تهدیدات زیست‌محیطی از جمله افزایش میزان گرد و غبار شده است، افغانستان علاوه بر سدسازی در حوضه آبریز هیرمند که منجر به افزایش معضل گرد و غبار در حوزه سیستان و پاکستان شده، تأثیرات زیست‌محیطی احداث دو فاز کانال قوش‌تپه علاوه بر تأثیر‌گذاری بر امنیت آبی و زیست‌محیطی بر کشورهای آسیای مرکزی، شمال شرق ایران را مملو از گرد و غبار خواهد کرد.
