قوانین فیفا به فریاد رسیدند

فاطمه‌سادات موسوی، کارشناس اندیشکده دیاران: شاید کسی باورش نشود که جدال دو تیم لیگ دسته‌سومی در مرحله اول جام حذفی سال ۱۴۰۲-۱۴۰۳ در روز ۲۹ آبان ۱۴۰۲ به صدور حکمی منجر شود که یکی از پیچیده‌ترین موانع ادغام مهاجران در جامعه ایران به شمار می‌رود: محرومیت مهاجران و نسل دومی‌ها و سومی‌ها از بازی در تیم‌های فوتبال ایران.

بازی دو تیم دسته‌سومی در جام حذفی

مهرگان دره‌شهر نام یک اقامتگاه بوم‌گردی در جهادآباد ایلام و نام یک تیم فوتبال از این خطه است که در روز ۲۹ آبان ۱۴۰۲ در چارچوب بازی‌های جام حذفی به مصاف تیم تارا فولاد چرمهین اصفهان رفت. این بازی با پیروزی یک بر صفر تیم تارا فولاد چرمهین به پایان رسید؛ اما باشگاه مهرگان دره‌شهر ایلام بعد از پایان بازی، شکایت‌نامه‌‎ای مبنی بر استفاده غیرقانونی تیم تارا فولاد چرمهین از یک بازیکن افغانستانی غیرمجاز تنظیم کرد و به کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال ایران شکایت برد. این بازیکن غیرمجاز، سجاد جان‌محمدی بازیکن افغانستانی‌الاصل تارا فولاد چرمهین بود که مدرک اقامت قانونی در ایران را داشت؛ اما داشتن مدرک اقامت قانونی به معنای مجوز حضور در تیم‌های فوتبال ایران نیست. «دستورالعمل جذب بازیکن و مربی خارجی فدراسیون فوتبال ایران» در سال ۱۴۰۰ عملا حضور مهاجران افغانستانی در تیم‌های فوتبال ایران را ممنوع کرده بود. طبق این قانون «آن دسته از بازیکنان با ملیت یکی از کشورهای آسیایی و اقیانوسیه که در بند ۱۰-۱-۲ (ژاپن، کره جنوبی، قطر، امارات، استرالیا، عربستان، چین، ازبکستان، عراق، عمان، سوریه و نیوزیلند) فوق ذکر نشده است، درصورتی‌که در دو سال گذشته منتهی به زمان عقد قرارداد بازیکن با باشگاه جدید دست‌کم در چهار مسابقه رسمی و دوستانه تیم ملی بزرگسالان آن کشور بازی کرده باشند، می‌توانند با باشگاه‌های لیگ برتر کشور قرارداد منعقد کنند». با این قانون تنها بازیکنان خارجی‌‌ای می‌توانستند در لیگ‌های ایران بازی کنند که در تیم ملی بزرگسالان کشور خودشان بازی کرده باشند، که در عمل بسیاری از افغانستانی‌هایی را که سال‌هاست در ایران زندگی می‌کنند، از بازی در لیگ‌های ایران محروم می‌کرد؛ چرا‌که در سال‌های گذشته تیم ملی فوتبال افغانستان بازی‌های خیلی کمی انجام داده و بنا بر شرایط افغانستان، این کشور در خیلی از موارد در تورنمنت‌های بین‌المللی شرکت نکرده است. مضاف بر اینکه بسیاری از افغانستانی‌هایی که در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند، اصلا به کشور افغانستان نرفته‌اند که بتوانند در تیم ملی آن کشور بازی کنند. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از استعدادهای نسل دوم و سوم مهاجران در تیم‌های ملی کشور مقصد امری پذیرفته‌شده است. یکی از درخورتوجه‌ترین مثال‌ها در این زمینه تیم ملی فوتبال فرانسه در جام جهانی ۲۰۲۲ بود که از ۱۱ مرد فرانسه فینالیست فقط چهار نفرشان اصالتی فرانسوی داشتند و بقیه اعضای تیم نسل دوم و سوم مهاجران غیرفرانسوی بودند که در فرانسه بزرگ شده بودند و در تیم ملی این کشور بازی می‌کردند. در اولین دوره جام جهانی در سال ۱۹۳۰ فقط 3.8 درصد از بازیکنان حاضر در جام پس‌زمینه مهاجرتی داشتند؛ اما این تعداد در جام جهانی روسیه در ۲۰۱۸ به 13.2 درصد رسید؛ یعنی در این جام جهانی 13 درصد از بازیکنان در تیم ملی کشوری بازی کردند که در آن به دنیا نیامده‌ بودند. فیفا هم قوانین خود را به نحوی تدوین کرده تا بازیکنان اجازه داشته باشند برای هر کشوری که پیوندی با آن دارند، بازی کنند؛ اما قوانین ایران هیچ‌گاه در راستای جذب مهاجران نبوده است؛ حتی در سطح تیم‌های فوتبال و فدراسیون فوتبال.

افغانستانی‌ها  حق بازی  در  تیم‌های فوتبال باشگاهی ایران  را  ندارند!

بعد از شکایت تیم مهرگان دره‌شهر، کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال ایران هم در آذر ماه ۱۴۰۲ حکم لازم را صادر کرد. با استناد بر همان دستورالعمل، تیم فوتبال تارا فولاد متخلف شناخته شد و نتیجه بازی سه بر صفر به نفع مهرگان دره‌شهر ایلام تغییر کرد. در متن رأی کمیته انضباطی آمده بود: «با توجه به اینکه بازیکن موضوع شکایت به موجب قوانین و مقررات جاری در ایران تبعه افغانستان بوده و دارای تابعیت ایران نیست (ایشان دارای پاسپورت افغانستان بوده، پروانه کار خود از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را تحت عنوان اتباع خارجی دریافت کرده است) بازیکن خارجی محسوب شده و از مصادیق بازیکن غیرمجاز مندرج ذیل ماده 61 بند 1 بند الف به لحاظ اینکه مطابق مقررات نقل و انتقالات و دستورالعمل اجرائی آن ثبت‌نام نشده است، تشخیص داده و در نتیجه حکم بر 3 بر صفر بازنده اعلام‌کردن باشگاه تارا فولاد چرمهین و پرداخت 50 میلیون ریال جریمه نقدی داده و آقای سجاد جان‌محمدی نیز به یک جلسه محرومیت از همراهی تیم که صدور مجوز آن منوط به طی تشریفات قانونی است و پرداخت مبلغ پنج میلیون ریال جریمه نقدی محکوم می‌شود». تیم مهرگان دره‌شهر به جای تارا فولاد چرمهین به دور دوم جام حذفی صعود کرد و حریف فجر سپاسی شد. اما این ماجرا سر درازتری داشت. باشگاه تارا فولاد چرمهین این حکم را ناعادلانه می‌دانست. اقامت بازیکن افغانستانی این تیم در ایران غیرقانونی نبود و برای این تیم جریمه‌های مالی و شکست‌خورده اعلام‌شدن در بازی‌ای که در آن پیروز بود، پذیرفته نبود؛ بنابراین این باشگاه در کمیته استیناف فدراسیون فوتبال ایران تقاضای تجدیدنظر کرد.

قوانین   فیفا   به   فریاد   رسیدند!

کمیته استیناف فدراسیون فوتبال در دی ماه سال ۱۴۰۲ رأیی دیگر صادر کرد؛ رأیی که این بار مستند به مقررات و اساسنامه فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) مصوب سال ۲۰۲۲ حضور یک افغانستانی‌الاصل در تیم فوتبال تارا فولاد را به رسمیت می‌شناخت.

مقررات و اساسنامه فیفا می‌گفت که اگر بازیکن دو شرط داشته باشد، می‌تواند علاوه بر بازی در باشگاه‌های کشور متبوع در قلمرو فدراسیون دیگر نیز برای تیم‌های تابع آن فدراسیون بازی کند: در محدوده قلمرو آن فدراسیون به دنیا آمده باشد و اینکه پنج سال در آن محدوده زندگی کرده باشد. سجاد جان‌محمدی، بازیکن افغانستانی‌تبار تیم فوتبال تارا فولاد چرمهین، هم در قلمرو فدراسیون ایران کشور (ایران) به دنیا آمده بود و هم به مدت پنج سال در کشور ایران زندگی کرده بود. و به‌علاوه شرایط مقرر در بند (الف) و (د) ماده ۷ مقررات فیفا درباره کسب ملیت جدید (Acquisition of a new nationality) از نظر تولد در ایران و حضور مستمر در کشور ایران درباره این بازیکن صدق می‌کرد.

به‌این‌ترتیب کمیته استیناف رأی کمیته انضباطی را پس گرفت و تیم تارا فولاد چرمهین را پیروز مسابقه اعلام کرد؛ اما در حقیقت این حکم معنای بسیار بزرگ‌تری داشت: جمعیت‌های زیادی از مهاجران نسل دوم و سوم افغانستانی حالا برای بازی در تیم‌های فوتبال ایرانی (حتی در سطح استقلال و پرسپولیس) دیگر منع قانونی ندارند.

از‌بین‌رفتن منع قانونی برای حضور   مهاجران در   تیم‌های   فوتبال   ایران

درحالی‌که بسیاری از کشورهای جهان در حال آسان‌سازی حضور بازیکنان مهاجر در تیم ملی کشورشان هستند، در ایران هنوز قوانین پایین‌دست در راستای غیرممکن‌کردن این حضور هستند؛ قوانینی که در تضاد آشکار با قوانین بالادستی در حوزه‌های ورزشی (مانند قوانین فیفا) هستند. شاید با صدور این رأی در کمیته استیفاف فدراسیون فوتبال ایران، درهای جدیدی رو به رشد و شکوفایی جوانان مهاجر و فوتبال ایران و افغانستان گشوده شود.