واکنش مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش به گزارش «شرق»
جوابیه‌ای به گزارش «شهریه بی‌ترمز مدارس»
در پی انتشار گزارش «شهریه بی‌ترمز مدارس» که روایتی از گرفتاری‌های هر سال والدین در پرداخت شهریه مدارس غیرانتفاعی و بررسی ملاک‌های افزایش این شهریه‌ها بود، مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش جوابیه‌ای برای «شرق» ارسال کرد.
در پی انتشار گزارش «شهریه بی‌ترمز مدارس» که روایتی از گرفتاری‌های هر سال والدین در پرداخت شهریه مدارس غیرانتفاعی و بررسی ملاک‌های افزایش این شهریه‌ها بود، مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش جوابیه‌ای برای «شرق» ارسال کرد. اگرچه شرق در گزارشی مختصر و ۹۵۰ کلمه‌ای به این ماجرا پرداخته بود اما روابط عمومی این وزارتخانه با ارسال جوابیه‌ای نزدیک به دو هزار کلمه توضیحاتی دو برابر گزارش شرق برای این روزنامه ارسال کرده است. ارسال جوابیه‌ای در این حجم کاری غیرمعمول به حساب می‌آید اما شرق متن این جوابیه را بی‌کم و کاست در ادامه منتشر می‌کند.
در پاسخ به مطلب مندرج در آن روزنامه به تاریخ 19/02/1403 با عنوان «شهریه بی‌ترمز مدارس» پاسخ سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش و پرورش را به استحضار می‌رساند:
سازوکارهای وزارت آموزش و پرورش برای تعیین شهریه مدارس:
به استناد ماده 15 قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز غیردولتی الگوی تعیین شهریه مدارس غیردولتی براساس دوره تحصیلی، سطح آموزشی و پرورشی، برنامه سال تحصیلی، فعالیت‌های فوق برنامه، فضای فیزیکی و تجهیزات، شرایط منطقه‌ای، نرخ تورم رسمی که از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود تهیه و تنظیم شده است.
این الگو حداقل سه ماه قبل از ابلاغ در کارگروه تخصصی مرکب از مسئولان سازمان، نمایندگان شورای هماهنگی مؤسسان، صاحب‌نظران حوزه کسب‌وکار و تعلیم و تربیت و کارشناسان ذی‌ربط سازمان آسیب‌شناسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
نظر نهایی و تخصصی کارگروه از طریق دبیر شورای راهبردی، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی پس از تأیید رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی در شورای مذکور مطرح و پس از تصویب و تأیید به ادارات کل آموزش و پرورش ابلاغ می‌گردد.
اساس طراحی الگوی تعیین شهریه مدارس غیردولتی بر مبنای هزینه تمام‌شده است و با توجه به موارد زیر به عنوان الزامات الگو تهیه و تنظیم می‌گردد:
1- رعایت اجرای دقیق سند برنامه درسی ملی و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش
2- توجه ویژه به راهکارهای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و زیرنظام‌های آن به ویژه در رویکردهای تربیتی و فرهنگی در فعالیت‌های فوق برنامه
3- توجه به مواد 26 و 27 قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز غیردولتی درخصوص برخورداری کارکنان غیررسمی و رسمی غیرموظف مدارس از قانون کار و الزام معلمان، مربیان و سایر کارکنان مدارس به گذراندن دوره‌های آموزشی تکمیلی بدو و ضمن خدمت
4- به‌کارگیری کارکنان مدارس براساس ضوابط علمی و گزینشی آموزش و پرورش.
5- رعایت حقوق ذی‌نفعان (اولیا و دانش‌آموزان، مؤسسان، مدیران و کارکنان مدارس)
6- توجه به نظرات مؤسسان بر اساس ماده 16 قانون تأسیس
7- بررسی و تصویب شهریه پیشنهادی مؤسسان در شورای تعیین شهریه شهرستان، منطقه و تأیید آن در شورای نظارت استان
8- ایجاد هماهنگی و کسب نظر دستگاه‌های نظارتی (سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان بازرسی کل کشور و...)
9- برگزاری نشست‌های آموزشی، تخصصی و توجیهی برای رؤسای ادارات مشارکت‌های استان‌ها و کارشناسان این حوزه
شایان ذکر است مطابق ماده (16) قانون تأسیس هر یک از مؤسسان مدارس و مراکز غیردولتی موظفند با توجه به الگوی تعیین شهریه مدارس و مراکز یادشده اعلامی یا ابلاغی آموزش و پرورش، میزان شهریه سالیانه را بررسی، تصویب و به شورای تعیین شهریه آموزش و پرورش شهرستان‌ها، منطقه یا ناحیه پیشنهاد دهند تا به تأیید شورای نظارت استان برسد. همچنین مؤسس می‌تواند اعتراض خود را نسبت به نرخ شهریه تعیین‌شده ظرف مدت بیست روز از ابلاغ آن، برای بررسی مجدد به کمیته تخصصی شورای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی تقدیم نماید.
در ادامه وضعیت آمار فعلی شهریه‌های مدارس غیردولتی در کل کشور در دو بخش شهریه مصوب و مجموع شهریه مصوب و شهریه فوق برنامه به صورت نموداری آورده شده است که به صراحت نشان می‌دهد که تعداد اندکی از مدارس غیردولتی شهریه بالایی دارند، این مدارس در کلان‌شهر تهران می‌باشند.
در این خصوص سازمان با اتخاذ دو سیاست راهبردی و عملیاتی برنامه نظارت بر عملکرد مدارس و مراکز غیردولتی را در دستور کار دارد:
1- سیاست راهبردی:
تدوین و تصویب دستورالعمل ارزیابی و نظارت جامع بر عملکرد مدارس و تعیین شاخص‌های عملکردی مرتبط با امور مالی و هزینه‌کردی مدارس
تدوین بخش‌نامه‌های نظارت کیفیت بخشی و تعیین شاخص‌های فصلی و اقتضایی (دریافت شهریه در ایام ثبت‌نام و فصل تابستان/ فصل پاییز و بررسی دفاتر مالی و انجام تعهدات مطابق شهریه دریافتی)
بررسی و آسیب‌شناسی الگوی تعیین شهریه مدارس و تعیین نوع اطلاعات دریافتی و مشخص‌نمودن آیتم‌های کنترلی مانند: تعداد دانش‌آموزان، ظرفیت دانش‌آموزی، اجاره‌بهای پرداختی، حقوق و دستمزدهای پرداختی به معلمان و کارکنان، تعیین سقف و کف اجاره‌بها به تفکیک شهرستان/منطقه/ناحیه، نرخ تورم رسمی کشور
فعال‌سازی و برگزاری جلسات شورای تعیین شهریه و شوراهای نظارت در جهت نظارت بر فعالیت‌ها و قاعده‌گذاری بر اساس اقتضائات منطقه‌ای و استانی
برگزاری جلسات هماهنگی با دستگاه‌های نظارتی مانند سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، سازمان بازرسی کل کشور و...
برگزاری نشست‌های آموزشی – توجیهی برای رؤسای ادارات و کارشناس مسئولان مشارکت‌های استان‌ها با حضور اینجانب و مدیر کل مدارس و مراکز غیردولتی و کارگروه تخصصی شهریه
برگزاری نشست‌های آموزشی – توجیهی برای شوراهای هماهنگی مؤسسان با حضور اینجانب و مدیران سه حوزه و در سطح استان و شهرستان/منطقه/ناحیه با حضور مدیران کل، رؤسای ادارات مشارکت‌های مردمی و مدیران آموزش و پرورش به صورت فصلی و اقتضایی
2- سیاست عملیاتی:
نظارت در دو بخش حضوری و غیرحضوری (الکترونیکی) انجام می‌شود و ادارات کل استان‌ها و ادارات آموزش و پرورش شهرستان‌ها و مناطق به دو طریق در فرایند شهریه مشارکت دارند.
الف- از طریق شورای تعیین شهریه شهرستان و مناطق:
1- پیشنهادهای مؤسسان را مورد بررسی و تصویب می‌رساند.
2- نرخ حداقل و حداکثر اجاره‌بها را با توجه به شرایط منطقه‌ای احصا می‌کنند و جهت تأیید به شورای نظارت استان پیشنهاد می‌دهند.
3- نرخ حداکثر حق‌التدریس معلمان و حق‌الزحمه مدیران و سایر کارکنان را به شورای نظارت استان پیشنهاد می‌کنند.
4- اطلاعات مورد نیاز مطابق الگو که توسط مؤسسان در سامانه بارگذاری می‌شود توسط کارشناسان شهرستان، منطقه راستی‌آزمایی می‌شود و پس از تأیید اطلاعات مؤسس جهت تأیید نهایی به ادارات کل از طریق سامانه ارسال می‌شود.
ب- نظارت بر روند اجرائی:
1-طراحی و پیاده‌سازی سامانه الکترونیکی پاسخ‌گویی به شکایات
2-فراهم‌کردن شرایط استعلام شهریه هر واحد آموزشی و امکان دسترسی اولیای دانش‌آموزان به سامانه جهت رؤیت شهریه به صورت برخط
3- تمهیدات راه‌اندازی سامانه 4317 که مجهز به امکان پاسخ‌گویی به اولیا و شاکیان را توسط کارشناسان سازمان به‌صورت کاملا تخصصی فراهم ساخته است
4-طراحی پوستر شهریه و ابلاغ آن از طریق سامانه و موظف‌بودن مؤسسان و مدیران مدارس جهت نصب در محل ثبت‌نام دانش‌آموزان
5-طراحی فرم قرارداد شهریه با تأیید و امضای ولی دانش‌آموز و مؤسس یا مدیر
6-تشکیل تیم‌های نظارتی در سطح استان متشکل از کارشناسان حوزه سازمان، معاونت‌های تخصصی، ارزیابی عملکرد و حراست و حضور آنان در مدارس و به صورت بازدیدهای میدانی، مجموعا به تعداد 2545 نفر در 463 منطقه آموزشی در استان‌های سراسر کشور با راهبری مدیران کل استان‌ها و سازمان
7- تشکیل 13 تیم نظارتی از کارشناسان سازمان، ناظران بیرونی و سایر معاونت‌های تخصصی در سطح ستاد جهت نظارت بر عملکرد نظارتی استان‌ها
8- استفاده از ظرفیت شورای هماهنگی مؤسسان در قالب طرح نظارت همتا
9- برگزاری جلسات شوراهای نظارت استانی و تشکیل پرونده تخلفاتی و صدور آراء در سطح استان
10- تشکیل کارگروه بررسی پرونده‌های تخلفاتی با حضور نمایندگان اعضای شورای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی و تشکیل پرونده‌های تجدیدنظرخواهی و بررسی کارشناسی و آماده‌سازی پرونده‌ها جهت طرح موضوع و تصمیم‌گیری در شورای سیاست‌گذاری به صورت هفتگی در روز‌های دوشنبه
11- برگزاری جلسات شورای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت مرکزی و بررسی دقیق پرونده‌های تجدیدنظرخواهی و صدور آراء و تصمیمات قطعی
آمار متخلفین و برخوردهایی که اتفاق افتاده است:
اکثریت مؤسسان و مدیران مدارس غیردولتی ملتزم به قانون و مقررات می‌باشند اما به طور خاص در مراکز استان‌ها و به ویژه شهر تهران مؤسسان و مدیرانی هستند که رعایت الگوی شهریه ابلاغی را نمی‌کنند.
به موجب قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز غیردولتی و به استناد تبصره ماده 18 همین قانون در صورت مشاهده دریافت شهریه اضافه بر قانون باید به اولیا مسترد گردد که همین امر از طریق شورای نظارت استان و شهرستان به صورت مستمر انجام می‌شود.
بر اساس تبصره مذکور در صورت تکرار مطابق ماده 35 قانون پرونده مؤسس و مدیر در شورای نظارت استان‌ها طرح و رأی صادر می‌شود.
شایان ذکر است از ابتدای استقرار دولت سیزدهم فرایند نظارت جامع بر عملکرد مالی، اداری، آموزشی و پرورشی مدارس غیردولتی به ویژه شهریه، مورد نظر سازمان بوده است و طی چندین بخش‌نامه سیاست‌ها، الزامات، بایدها و نبایدها به ادارات کل آموزش و پرورش استان‌ها ابلاغ گردیده که منجر به آرا زیادی در سال 1401 شد و در ادامه مسیر باعث بازدارندگی مؤسسان از تخلف گردید که آمار آرا سال 1402 در جدول زیر کاملا نشان می‌دهد که نظارت‌های سال 1401 اثرگذار بوده و روند تخلفات کاهشی بوده است.
دلایل اصلی افزایش شهریه کدامند و میزان تأثیر آنها
اجزای اصلی تشکیل‌دهنده شهریه در الگو سه عامل حقوق و دستمزد، اجاره یا هزینه استهلاک و حفظ و نگهداری فضا، هزینه‌های جاری و خرید تجهیزات و ملزومات هستند.
1- حقوق و دستمزد:
همه ساله براساس قانون کار حداقل حقوق و دستمزد، افزایش سنواتی و سایر مواردی که به افراد تابع قانون کار تعلق می‌گیرد مشخص و ابلاغ می‌گردد
به موجب مواد 25 و 26 قانون تأسیس مؤسسان مدارس موظف به رعایت آن به عنوان کارفرما می‌باشند. نظر به اینکه حدود 40 درصد شهریه در الگو برای حقوق و دستمزد و پرداخت حق بیمه سهم کارفرما لحاظ می‌شود تأثیر هر گونه افزایش در شهریه مشهود است.
2- اجاره یا هزینه استهلاک و حفظ و نگهداری فضا:
افزایش بی‌رویه نرخ اجاره‌بها اماکن به ویژه در چند سال اخیر بسیاری از مؤسسان مستأجر را با چالش جدی مواجه ساخته است به طوری که برخی از مؤسسان ناگریز به تأمین مالی از سایر اندوخته‌های خود شده‌اند. اگرچه در الگو حدود 45 درصد از شهریه را تشکیل می‌دهد ولی افزایش بی‌رویه اجاره‌بها این توازن را از بین می‌برد.
3- هزینه‌های جاری و خرید تجهیزات و ملزومات:
این بخش حدود 15 درصد شهریه را تشکیل می‌دهد.
افزایش هزینه‌های حامل‌های انرژی و نرخ تصاعدی آن، افزایش هزینه‌های مخابراتی و اینترنتی، افزایش هزینه‌های جاری و مصرفی، ملزومات مانند کاغذ و تجهیزات به ویژه تجهیزات الکترونیکی قابل توجه است.
هزینه‌های سرویس ایاب و ذهاب، لباس فرم، میان‌وعده و ناهار:
هزینه‌های مربوط به ارائه خدمات جانبی از قبیل سرویس ایاب و ذهاب، لباس فرم، میان‌وعده و ناهار (در حد متعارف) مدرسه صرفا تابع نظام نرخ‌گذاری ستاد تنظیم بازار و با توافق طرفین مطابق با مصوبات انجمن اولیاء و مربیان، شورای مدرسه و تأیید اداره آموزش و پرورش شهرستان/ منطقه/ ناحیه است. این هزینه‌ها خارج از شهریه مصوب، شهریه فعالیت‌های آموزشی و پرورشی فوق برنامه است و مستلزم تصریح در قراردادهای منعقده با اولیای دانش‌آموزان می‌باشد. مدیران مدارس صلاحیت عقد قرارداد برای سرویس ایاب و ذهاب و لباس فرم را ندارند. بدیهی است مطالبه و وصول این مبالغ در قبال ارائه خدمات و بهره‌مندی ذی‌نفع از آن خدمات می‌باشد.
