سونامی سرطان دهانه رحم انکار وزارت بهداشت و درمان ایران
ویروس اچ‌پی‌وی یا «پاپیلومای انسانی»، شایع‌ترین بیماری روابط جنسی است که فقط در انسان دیده شده است. فاکتورهای اولیه و مهم ابتلا به این ویروس، اولین رابطه جنسی در نوجوانی، شرکای متعدد جنسی و رابطه جنسی محافظت‌نشده است.
فرح قادرنیا: ویروس اچ‌پی‌وی یا «پاپیلومای انسانی»، شایع‌ترین بیماری روابط جنسی است که فقط در انسان دیده شده است. فاکتورهای اولیه و مهم ابتلا به این ویروس، اولین رابطه جنسی در نوجوانی، شرکای متعدد جنسی و رابطه جنسی محافظت‌نشده است.
مرکز تحقیقات بهداشت باروری ولیعصر در مقاله‌ای جامع درباره این ویروس می‌نویسد: «در اغلب موارد ویروس اچ‌پی‌وی، علائمی به‌همراه ندارد و باید از طریق غربالگری، شامل تست پاپسمیر و آزمایش اچ‌پی‌وی، تشخیص صورت گیرد. سالانه بیش از 300 هزار زن در اثر ابتلا به سرطان دهانه رحم جان خود را از دست می‌دهند. محققان تخمین زده‌اند که حداقل 75 درصد از زنان و مردان در سن بلوغ آلوده به ویروس اچ‌پی‌وی هستند.
(https://hpvdarma.com)».
بیش از دو دهه است که اکثر کشورهای جهان ویروس اچ‌پی‌وی را به‌عنوان یک ویروس اپیدمی که هدف اصلی آن زنان هستند شناخته و اقدامات پیشگیرانه را آغاز کرده‌اند، [هلند، فرانسه، انگلستان، آمریکا، آفریقای جنوبی، آلمان و...] و به‌دلیل شیوع این ویروس که عامل اصلی سرطان دهانه رحم است، اقدام به واکسیناسیون اجباری و رایگان از سنین 9 سالگی کرده و در کنار آن به آموزش‌های جنسی از دوره دبستان اهتمام ورزیده‌اند.
ویروس اچ‌پی‌وی، یک سونامی سرطان دهانه رحم در یک دهه اخیر در ایران ایجاد کرده است. اما وزارت بهداشت‌و‌درمان نه‌تنها منکر شیوع این ویروس شده است، بلکه اعلام کرده: «در ایران تنها هشت درصد مبتلا به ویروس اچ‌پی‌وی هستند». انکار اپیدمی‌شدن این ویروس از سوی بالاترین نهاد بهداشت که بزرگ‌ترین وظیفه آن حفظ سلامت شهروندان است، درواقع انکار واقعیت تغییر در رفتار و الگوی جنسی، به‌خصوص در قشر نوجوانان است که مهم‌ترین گروه‌های آسیب‌پذیر هستند. همچنین انکار رشد روابط متعدد جنسی و بالارفتن نرخ تن‌فروشی است.
چنین انکار و رویکردی برای اولین‌بار نبوده و بی‌شک برای آخرین‌بار نیز نخواهد بود.
در‌حال‌حاضر آنچه مهم است، جان انسان‌ها، به‌خصوص جوانان و به تبع آن زنان است که آسیب‌پذیرتر و بدون حمایت در جامعه هستند. اوج‌گیری مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان دهانه رحم و عمل هیستروکتومی (تخلیه رحم و تخمدان‌ها) در سنین زیر 40 سالگی در زنان چنان شیوع یافته است که در بعضی از بیمارستان‌های فقط تهران، روزانه حداقل 10 عمل هیستروکتومی صورت می‌گیرد.
در واکنش به آمار نادرست و خلاف واقعیت وزارت بهداشت و درمان، مصاحبه‌های متخصصان این امر که بین سال‌های 1392 تا 1402 صورت گرفته و به اهمیت آن پرداخته، در زیر آورده شده است.
خانم دکتر سارا هاشمی‌نیک، متخصص پزشکی اجتماعی و سکسولوژیست، در مصاحبه با خبرآنلاین می‌گوید: «طبق مشاهدات بالینی پزشکان و متخصصان زنان، ویروس اچ‌پی‌وی، اخیرا در میان جوانان ایرانی شیوع قابل‌توجهی پیدا کرده است که می‌تواند زنگ خطری برای ابتلا به سرطان‌ها در سال‌های آینده باشد. این ویروس که از آن به‌عنوان شایع‌ترین بیماری مقاربتی یاد می‌شود، سبب افزایش ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان و به میزان کمتری سرطان آلت، مقعد و حلق در مردان می‌شود».
سیدعلی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و فلوشیپ پزشکی جنسی و سایکو، سکسولوژیست، در گفت‌وگو با خبر آنلاین درباره اعلام وزارت بهداشت‌و‌درمان که میزان شیوع اچ‌پی‌وی، در کشور را هشت درصد اعلام کرده است می‌گوید: «نمی‌دانم آمار وزارت بهداشت، برمبنای چه پژوهشی است؟ اما خیلی خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. شیوع برآورده‌شده در مطالعات مراکز تحقیقاتی دانشگاهی به‌مراتب بیش از این بوده است». صرف‌نظر از این رویکردهای محافظه‌کارانه در اطلاع‌رسانی و ایجاد درک خطر در مردم با تغییر سریع در الگوی رفتار جنسی در جامعه، گسترش سریع آلودگی با این ویروس امری حتمی است. وی در ادامه به‌صراحت اعلام می‌کند آلودگی به این ویروس عمدتا در سنین نوجوانی و به‌ویژه نوجوانان فعال به لحاظ جنسی است که روابط جنسی به‌مراتب پرخطری را تجربه می‌کنند. واکسیناسیون یکی از اقدامات لازم برای پیشگیری اولیه است. آموزش به‌ویژه به گروه‌های آسیب‌پذیر، مثل جوانان و ایجاد درک مناسبی از خطر ابتلا و راه‌های پیشگیری یک رویکرد اساسی است. متأسفانه سیاست‌گذاران فرهنگی، اجتماعی، آموزش و پرورش و حتی گاه حوزه سلامت، نه‌تنها به این موضوع عنایت کافی ندارند، بلکه گاه فعالانه در تقابل با آن حرکت می‌کنند. دکتر سیدعلی آذین در ادامه اشاره می‌کند: «در بسیاری از کشورها برای همه افراد بالای 10 سال توصیه می‌شود واکسن 9 ظرفیتی (که سویه‌های خطرناک بیشتری را پوشش می‌دهد) به‌صورت رایگان و اجباری تزریق شود». ایشان تأکید می‌کند واکسن در کنار آموزش مهم است و با اشاره به اینکه در جریان واکسیناسیون کووید 19 کم‌توجهی به همین مورد از سوی برخی مسئولین باعث شد تا تجارب تلخی داشته باشیم.
دکتر آمیتیس رمضانی، مدیر گروه تحقیقاتی بالینی انستیتو پاستور ایران، درخصوص ویروس اچ‌پی‌وی، می‌گوید: «این ویروس در تایپ‌های خطرسازش می‌تواند عامل ابتلا به طیف وسیعی از سرطان‌ها باشد. صددرصد سرطان‌های دهانه رحم در بانوان با ویروس اچ‌پی‌وی در ارتباط است». به‌گفته ایشان، یکی از دغدغه‌های متخصصان نبود اطلاعات صحیح درخصوص این ویروس در جامعه است و سن 12 تا 26 سالگی زمان طلایی برای تزریق واکس اچ‌پی‌وی است. دکتر رمضانی اشاره می‌کند: «حتی اگر مبتلا به ویروس باشند با واکسن جلوی ابتلا به تایپ خطرناک گرفته می‌شود. غربالگری سرطان‌ها را باید افزایش دهیم، این راه می‌تواند جلوی بسیاری از سرطان‌ها و مرگ‌و‌میرهای ناشی از آن را بگیرد. این ویروس دارو ندارد. درمان اصلی با سیستم ایمنی بدن است. متأسفانه قیمت واکسن در ایران برای هر دوز حدود یک میلیون‌و 800 هزار تومان است که با توجه به تزریق سه دوز، برای یک کارمند و کارگر بسیار گران است». (خبر آنلاین، 15 آذر 1402).
رئیس انجمن مددکاری از شیوع بیماری خطرناکی به نام زگیل تناسلی (اچ‌پی‌وی) خبر داد. به‌گفته وی تاکنون حدود یک میلیون نفر به آن مبتلا شده‌اند و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.
مصطفی اقلیما، مددکار اجتماعی و رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی، در پاسخ به سؤال خبرنگار ایلنا درباره این مسئله که چه بیماری‌های مقاربتی‌ای به‌جز ایدز اکنون در بین مردم رواج دارد گفت: «بیماری‌های عفونی وجود دارند، اما قابل درمان هستند و بیماری‌هایی مانند سفلیس هم که دیگر تقریبا ریشه‌کن شده‌اند. بیماری‌ای که امروز بسیار رواج پیدا کرده است و از ایدز هم خطرناک‌تر است، بیماری زگیل تناسلی است».
وی ادامه داد: «در این بیماری زگیل‌هایی روی آلت تناسلی ایجاد می‌شود و در حین مقاربت جنسی به‌سرعت منتقل می‌شود. این زگیل‌ها سبب عفونت و سرطان می‌شود و افراد مبتلا همچنین نمی‌توانند دیگر بچه‌دار شوند».
اقلیما افزود: «این بیماری درمان سختی دارد و تنها راه مقابله با این بیماری پیشگیری است و آن هم فقط توسط واکسن انجام می‌شود. البته حتی یک عدد هم از این واکسن در ایران موجود نیست و افراد باید آن را از خارج از کشور تهیه کنند».
اقلیما ادامه داد: «در یک سال گذشته این بیماری به‌شدت شیوع یافته است و چون از راه مقاربت انتقال پیدا می‌کند، سرعت شیوع آن بسیار زیاد است. سال گذشته روزانه یک تا دو نفر مبتلا به من مراجعه می‌کردند، در‌حالی‌که امسال روزی ۱۰ الی ۱۵ آقا که به این بیماری مبتلا هستند به من مراجعه می‌کنند. تاکنون شاید حداقل یک میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده باشند. این بیماری در آستانه اپیدمی‌شدن است».
وی افزود: «باید به‌سرعت از خارج واکسن تهیه شود و مثل فلج اطفال به همه زده شود زیرا همه در معرض خطر هستند، همچنین تاکنون در این‌باره اطلاع‌رسانی نشده است و باید هرچه زود‌تر آموزش و اطلاع‌رسانی شروع شود».
رئیس انجمن علمی مددکاران در آخر گفت: «من از وزیر بهداشت استمداد طلب می‌کنم و هشدار می‌دهم که برای این مسئله کاری انجام دهد زیرا در آینده خیلی دیر خواهد شد و دیگر هیچ کاری نمی‌توان کرد». (27 آذر‌ماه 1392).
مسعود مردانی، رئیس انجمن بیماری‌های عفونی کشور نسبت به شیوع افزایش بیماری‌های مقاربتی هشدار داد و گفت: «واکسن اچ‌پی‌وی، باید رایگان در دسترس مردم قرار گیرد. بیماری‌های مقاربتی ارتباط مستقیمی با روابط متعدد و حفاظت‌نشده دارد».
مسعود مردانی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت ایرنا افزود: «بیماری‌های مقاربتی ارتباط مستقیمی با روابط متعدد و حفاظت‌نشده دارد به همین دلیل دریافت واکسن اچ‌پی‌وی، به‌صورت رایگان باعث پیشگیری از بروز این بیماری‌ها می‌شود». وی اظهار داشت: «عفونت‌های مقاربتی شامل بیماری سوزاک، سیفلیس و زگیل تناسلی بوده و یکی از راه‌های مؤثر جلوگیری از این بیماری‌ها استفاده از واکسن اچ‌پی‌وی است که اسم تجاری آن گارداسیل بوده و زمانی که افراد سه دوز از این واکسن را در فاصله دو، چهار و شش ماه می‌زنند، گرفتار این بیماری‌ها نخواهند شد».
این متخصص بیماری‌های عفونی ادامه داد: «برای جلوگیری از شیوع این بیماری‌ها، بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا به دختران ۹ تا ۱۱ سال، واکسن اچ‌پی‌وی را تزریق می‌کنند و شیوع سرطان دهانه رحم تا حد چشمگیری کاهش می‌یابد».
مردانی تصریح کرد: «این واکسن به‌صورت رایگان در کشور ما در دسترس نیست و متأسفانه هزینه‌بر است. پیش از این، واکسن اچ‌پی‌وی قیمت کمتری داشت اما به‌دلیل بالارفتن نرخ ارز قیمت آن افزایش پیدا کرد و یک فرد باید سه تا چهار میلیون تومان هزینه کند تا بتواند به‌صورت کامل علیه اچ‌پی‌وی واکسینه شود».
این استاد دانشگاه علوم پزشکی ادامه داد: «این واکسن تحت پوشش سازمان‌های بیمه‌گر نیست در‌حالی‌که این واکسن در آفریقای جنوبی، استرالیا، آمریکا و... برای همه کودکان با اولویت دختران تزریق می‌شود». (خبرگزاری ایسنا، 6 تیرماه 1397).
غربالگری سرطان دهانه رحم با توجه به اهمیت آن که اکثر متخصصان و محققان حوزه سلامت به آن اشاره کرده‌اند، یک امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر برای وزارت بهداشت و درمان است. عدم‌توجه و انکار شیوع این ویروس، جان زنان را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد، با توجه به عدم‌پوشش بیمه‌ای برای تست اچ‌پی‌وی که هزینه آن بالغ بر دو میلیون‌و 500 تا دو میلیون‌و 800 هزارتومان است، باعث می‌شود اکثریت زنان، اعم از زنان خانه‌دار، زنان کارگر، زنان سرپرست خانواده و به‌خصوص زنان تن‌فروش که نه آگاهی دقیقی از این ویروس دارند و نه از لحاظ مالی توان پرداخت هزینه‌های غربالگری را دارند، نتوانند تحت تشخیص به‌موقع قرار بگیرند.
با توجه به اینکه وزارت بهداشت و درمان، شیوع این ویروس را منکر شده است، واکسن اچ‌پی‌وی از کانال‌های غیرقانونی و به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود و هیچ‌گونه نظارت دارویی از نظر کنترل تاریخ انقضا، نحوه حمل‌ونقل و قیمت‌گذاری وجود ندارد و همین امر سبب می‌شود تا با قیمت‌های نجومی تنها به قشر خاصی از جامعه تعلق گیرد.
مشخص نیست چطور چنین واکسن مهمی از کانال‌های قاچاق وارد کشور می‌شود، در‌صورتی‌که مسئولیت واردات آن باید بر‌عهده وزارت بهداشت و درمان باشد. این عدم‌توجه و انکار واقعیت اپیدمی ویروس اچ‌پی‌وی علاوه‌بر اینکه دست سوداگران را برای واردات قاچاق باز گذاشته است، جان بسیاری از نوجوانان و جوانان را در سنین مختلف در معرض خطر جدی قرار داده است.
براساس تحقیقات میدانی و مصاحبه با برخی از پزشکان زنان و زایمان که حاضر به ارائه آمار شدند و متأسفانه بعضی از آزمایشگاه‌ها که آمار دقیقی از این اپیدمی دارند، از ارائه آن به‌دلیل سیاست‌های محافظه‌کارانه داخلی‌شان به این امر مهم که ارائه چنین آماری چقدر در آگاهی جامعه مهم است، توجهی نکرده‌اند.
براساس آمار ارائه‌شده از چند بیمارستان خصوصی، (بیمارستان‌های دولتی به‌هیچ‌وجه حاضر به ارائه آمار نشدند) عمل هیستروکتومی (برداشتن رحم و تخمدان‌ها) به‌دلیل ابتلا به سرطان دهانه رحم، یا پیش‌مرحله‌ای، به‌واسطه ابتلا به ویروس اچ‌پی‌وی به‌طور متوسط روزانه 10 عمل انجام می‌شود، با توجه به اینکه در تهران 118 بیمارستان وجود دارد و در خوشبینانه‌ترین حالت، به‌طور متوسط هر روز بین 500 تا 600 زن در سنین مختلف بین 36 تا 60 سال، سه عضو خود را به‌دلیل عدم‌اطلاع‌رسانی و آموزش در سطح کلان، واکسیناسیون رایگان در سطح کشور، عدم‌حمایت بیمه جهت آزمایشات غربالگری و درمان به‌موقع از دست داده و این امر بار سنگین مشکلات مالی، روحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را بر دوش زنان می‌گذارد.
نکات بسیار مهم که لازم است متولیان امر به آن توجه کنند:
- آگاهی‌رسانی گسترده از طریق رسانه‌ها، (رادیو، تلویزیون)، خانه‌های بهداشت‌و‌سلامت، اعزام سفیران سلامت به مناطق جنوبی شهر و روستاهاست که این امر خطیر بر‌عهده وزارت بهداشت و درمان است.
- تأخیر در این امر مهم و حیاتی نه‌تنها زنان، بلکه مردان را نیز به سرطان آلت، مقعد و گلو مبتلا می‌کند.
- بی‌توجهی به این سونامی سرطان باعث می‌شود زمانی که به پزشک مراجعه می‌شود دیگر بسیار دیر شده است و جان‌های عزیزی که از دست می‌روند و در هیچ‌جا علت مرگ ذکر نمی‌شود.
لازم به ذکر است ویروس اچ‌پی‌وی از مادر به جنین منتقل می‌شود و این زنگ خطر بسیار جدی است که از شیوع و ایجاد سونامی مرگ زنان در آینده‌ای نه‌چندان دور خبر می‌دهد.
در بسیاری از کشورهای جهان، تزریق واکسن گارداسیل (HPV) که باعث ایمنی در‌برابر ابتلا به تایپ‌های خطرناک ویروس اچ‌پی‌وی می‌شود و شروع آن طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) باید از 9سالگی صورت پذیرد، آغاز شده و در کنار آن آموزش‌های لازم از دوره دبستان صورت گرفته است و در‌حال‌حاضر بیش از 90 کشور جهان، ضمن آموزش روابط جنسی از دوره دبستان، واکسن اچ‌پی‌وی را اجباری و رایگان کرده‌اند.
چنانچه وزارت بهداشت‌و‌درمان و آموزش‌و‌پرورش، تغییری بنیادین در رویکرد بسته خود درخصوص آموزش و واکسیناسیون در سطح کلان کشور انجام ندهند، در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد به دنیا آمدن کودکان با ویروس اچ‌پی‌وی خواهیم بود.
در‌حال‌حاضر با توجه به مصاحبه‌های اعلام‌شده و تحقیقات میدانی نگارنده سونامی سرطان دهانه رحم پیشتاز بیماری‌های عفونی و مقاربتی است که شدت شیوع آن از سال 1392 تاکنون بسیار بالاست.
مرکز تحقیقات بهداشت باروری ولیعصر، مقالات منتشره در سایت آزمایشگاه نیلو، مقالات منتشره در سایت آزمایشگاه ژنتیک و پاتوبیولوژیک رازی و تحقیقات انستیتو پاستور، رشد نرخ بالای سرطان دهانه رحم را نشان می‌دهد. هرچند آمار دقیقی از میزان مرگ‌و‌میر ناشی از این ویروس در هیچ‌جا منتشر نمی‌شود.
نادیده گرفته‌شدن این اپیدمی با توجه به هشدارهای متخصصان، سوق‌دادن زنان حتی در سنین زیر 40سالگی به سوی مرگ است.
