برطرف‌کردن کسری تراز برق با بهینه‌سازی تجهیزات
این روزها به دلیل گرمای بیش از اندازه هوا و استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده، میزان مصرف برق در کشور به شدت افزایش یافته است. این مسئله منجر به کسری هفت تا 13 هزار مگاوات برق در زمان‌های اوج مصرف شده و تبعات آن افزایش قطعی برق در صنایع از یک روز در سال گذشته به دو تا دوونیم روز در هفته در سال جاری است (البته غیر از قطعی‌های موردی در مناطق مسکونی).
بهزاد قنبرپور
این روزها به دلیل گرمای بیش از اندازه هوا و استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده، میزان مصرف برق در کشور به شدت افزایش یافته است. این مسئله منجر به کسری هفت تا 13 هزار مگاوات برق در زمان‌های اوج مصرف شده و تبعات آن افزایش قطعی برق در صنایع از یک روز در سال گذشته به دو تا دوونیم روز در هفته در سال جاری است (البته غیر از قطعی‌های موردی در مناطق مسکونی). با روند پیش‌رو، این مشکل در سال‌های آتی به افزایش روزهای تعطیلی صنایع در تابستان و با توجه به مشکل قطعی گاز در فصل سرما، به تعطیلی بیشتر صنایع خواهد انجامید. این وضعیت به مرور زمان صنایع بزرگ را از توجیه اقتصادی خارج خواهد کرد که تبعات آن تعطیلی صنایع، بی‌کاری و معضلات اجتماعی خواهد بود. راه‌حلی که در حال حاضر در اولویت برنامه‌ریزی دوستان مجموعه صنعت برق (اعم از ارگان وزارت نیرو و دیگر صنایع وابسته) قرار دارد، ایجاد نیروگاه‌های تجدیدپذیر (اعم از نیروگاه‌های خورشیدی و بادی) و دیگر نیروگاه‌هاست که فکری منطقی و قابل تحسین است.
راه‌حل‌های قابل بررسی
- برای تأمین کسری تراز انرژی کشور، نیاز به حداقل چهار تا پنج نیروگاه معادل نیروگاه دو هزار مگاواتی شهید رجایی داریم. برای ایجاد یک نیروگاه معادل نیروگاه شهید رجایی به سرمایه‌گذاری حدود چهار تا پنج میلیارد دلاری با بازه زمانی حدود چهار تا پنج سال برای راه‌اندازی و هزینه نگهداری سالانه حدود نیم‌میلیارد دلار نیاز داریم. در صورتی که تصمیم امروز ما به اجرای پروژه و تأمین منابع مالی آن اتخاذ شود، در چهار تا پنج سال آینده به شبکه وارد خواهد شد. البته در صورتی که همه موارد (اعم از تأمین منابع مالی، تجهیزات و اجرا) به موقع عملیاتی شود. اجرای این مدل پروژه سرمایه‌ای حدود ۱۶ تا ۲۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز خواهد داشت که تأمین آن در مقطع کنونی منجر به تورم و فشار اقتصادی خواهد شد.
- در صورتی که تصمیم به راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی بگیریم، با توجه به میزان تابش خورشید در اکثر مناطق ایران قابل اجراست. در این حوزه لازم است تیمی از کارشناسان خبره صنعت برق، منابع تولید پنل‌های خورشیدی در کشورهای حوزه چین و آسیای جنوب شرقی، کشورهای تولیدکننده اروپایی و آمریکایی را مورد بررسی قرار دهند تا از ورود پنل‌های با راندمان پایین و بی‌کیفیت جلوگیری شود (نیاز به تهیه دستورالعمل واردات تجهیزات و ارائه آن به سازمان ملی استاندارد برای کنترل در مبادی ورودی کشور). با توجه به قیمت حدود ۷۰۰ هزار دلار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلار برای هر مگاوات پنل‌های خورشیدی، برای تأمین کسری تراز نیروی کشور نیاز به هفت تا ۱۲ میلیارد دلار است.
- راه‌اندازی نیروگاه‌های بادی هم از نظر هزینه کمی بیشتر از نیروگاه‌های خورشیدی و حدودا معادل آن است.
با توجه به موارد فوق، منطقی است که سیاست‌گذاران کلان کشور برنامه‌ای مدون برای اجرائی‌شدن مدل ترکیبی برای تأمین کسری انرژی کشور داشته باشند که جای بررسی و تأمل دارد. البته در بررسی و برنامه‌ریزی، به کسری فعلی حدود هفت تا 13 هزار مگاواتی فعلی کشور، باید افزایش حدود سه هزار تا چهار هزار مگاواتی سالانه را نیز اضافه کرد. رویکرد جهانی در مواردی مشابه با موضوع مورد بررسی ما، به ما می‌گوید که باید ابتدا وضعیت فعلی و دارایی‌های موجود را بررسی کنیم و ببینیم با بهینه‌سازی تجهیزات موجود چند درصد از مشکلات را می‌توانیم حل کنیم. ما به دلیل پایین‌بودن قیمت حامل‌های انرژی و عدم توجیه اقتصادی برای اصلاح دستورالعمل‌های استاندارد در تولید و واردات تجهیزات برقی، از جمله کشورهای استفاده‌کننده از ماشین‌آلات پرمصرف هستیم. در این راستا، موارد زیر تقدیم حضور می‌شود:
- بیش از 20 میلیون کولر آبی با موتورهای القایی در کشور فعال هستند که به گفته دوستان وزارت نیرو در دور کند حدود ۴۵۰ وات و در دور تند حدود ۹۰۰ وات مصرف دارند. در صورت تبدیل سیستم این کولرها به موتورهای BLDC، مصرف آنها در دور متوسط به کمتر از ۷۰ وات و در بیشترین دور به حدود ۳۰۰ وات می‌رسد. با یک حرکت جهادی می‌توانیم در یک بازه زمانی چهار تا شش سال با تبدیل حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد این کولرها، حدود چهار تا پنج هزار مگاوات از کسری تولید برق را برطرف کنیم.
- با تأکید بر استفاده از موتورهای BLDC در کولرهای تولیدی که بالغ بر یک‌ونیم میلیون در سال است، از افزایش بی‌رویه مصرف نیز پیشاپیش جلوگیری خواهد شد.
- در اماکن عمومی اعم از پارک‌ها و معابر شهری، بزرگراه‌های داخل و خارج از شهرها، پادگان‌ها و... از لامپ‌های قدیمی و پرمصرف و در مواردی معدود از روشنایی‌های LED بی‌کیفیت و با لومن پایین استفاده می‌شود. با اصلاح و بهینه‌سازی استاندارد روشنایی‌های فوق، درصد بالایی از کسری تراز برق کشور (حدود سه تا چهار هزار مگاوات) برطرف خواهد شد.
البته دو طرح فوق، نمونه‌هایی از صدها روند بهینه‌سازی تجهیزات مصرفی هستند که باید اصلاح شوند. بررسی موارد فوق نشان می‌دهد ما مشکل کسری برق کشور را با بهینه‌سازی دو مدل اصلاح مصرف کولرهای آبی و استفاده از روشنایی‌های با لومن بالای ۱۵۰ رفع خواهیم کرد. با توجه به هزینه‌های بالای اورهال نیروگاه‌های موجود، باید در برنامه‌ریزی و استراتژی کشور، ایجاد مزارع انرژی‌های تجدیدپذیر (اعم از خورشیدی و بادی) جزء برنامه‌های توسعه کشور قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
- در روند رفع تراز انرژی کشور به موازات راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی و بادی و... باید برنامه مدونی برای بهینه‌سازی تجهیزات خانگی و صنعتی در سیاست‌گذاری کشور لحاظ شود تا با یک حرکت جهادی به ایجاد فضای اشتغال و تولید در کشور هم کمک شود.
- البته در روند فوق، موردی که اهمیت دارد، اتخاذ تدابیر و استانداردهای محصولات فوق است. همان‌گونه که در بالا هم گفته شد، اصلاح و بالابردن استاندارد ملی برای تولیدات و واردات محصولات و قطعات انرژی‌بر است.
- اصلی‌ترین و کارآمدترین آیتم در روند فوق با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه فعلی این است که وزارت نیرو با سیاست‌گذاری و هماهنگی و ایجاد معاونت بهینه‌سازی مصرف، با تأمین اعتبار از صندوق توسعه ملی طی هماهنگی با سازندگان و تولیدکنندگان موتورهای BLDC اقدام به تبدیل کولرهای آبی (اعم از خانگی و عمومی) کرده و هزینه تبدیل را در قبوض مشترکان در یک دوره دو تا سه ساله از محل کاهش مصرف برق مستهلک کند.
- در روند مصارف روشنایی‌های LED با لومن بالای ۱۵۰ نیز با توجه به اینکه اکثر مصارف عمومی است، با همان مدل استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی اقدامات لازم را به عمل آورد.
