چند راهکار برای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی
ایسنا: رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور گفت: معماری و طراحی ساختمان‌ها به‌گونه‌ای که نیاز به سرمایش و گرمایش را کاهش دهد، استفاده از مصالح ساختمانی با عایق حرارتی بالا و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تأمین انرژی ساختمان‌ها ازجمله راهکارهای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی است.
ایسنا: رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور گفت: معماری و طراحی ساختمان‌ها به‌گونه‌ای که نیاز به سرمایش و گرمایش را کاهش دهد، استفاده از مصالح ساختمانی با عایق حرارتی بالا و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تأمین انرژی ساختمان‌ها ازجمله راهکارهای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی است.
احد وظیفه افزود: در اوایل جولای ۲۰۲۴ رکوردهای دما در بسیاری از نقاط جنوب اروپا، غرب ایالات متحده، مکزیک و چین شکسته و باعث مرگ‌های مرتبط با گرما و آتش‌سوزی‌های جنگلی شد. اولین هفته جولای، گرم‌ترین دمای جهانی در تاریخ تجربه شد. محققان دریافتند انتشار گازهای گلخانه‌ای و گرمای جهانی حاصل از آنها سبب افزایش دمای امواج گرمایی برابر با ۲.۵ درجه در اروپا، دو درجه در آمریکای شمالی و یک درجه سانتی‌گراد در چین نسبت به زمانی شده است که بشر جو کره زمین را تغییر نداده بود.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور افزود: امواج گرمایی و بی‌هنجاری شدید دما در فلات مرکزی ایران و استان‌های خشک و کویری با جمعیت متراکم مانند یزد و اصفهان در تابستان ۱۴۰۳ به عنوان رکورد یا کم‌سابقه توصیف شده است.
او ادامه داد: در برخی روزها و هفته‌های تیر و مرداد‌ماه جاری میانگین دمای هوا در فلات مرکزی ایران بین چهار تا هشت درجه سلسیوس فراتر از میانگین دوره پایه (1371-۱400) بود. بی‌هنجاری این‌چنینی در دوره اوج گرمای تابستانه واقعا تحمل آن را بسیار سخت و غالبا غیر‌ممکن می‌کند.
وظیفه در ادامه با اشاره به معماری خانه‌های ایرانیان در گذشته گفت: خانه‌های شهرها در فلات مرکزی ایران در گذشته بدون وابستگی به سامانه‌های سرمایشی و برق و صرفا با متکی بر راهحلهای بومی و کهن خنک می‌شدند و آسایش خانواده‌ها را فراهم می‌کردند.
او با اشاره به یکی از مقالات روزنامه گاردین اظهار کرد: بر اساس این مقاله، با وجود اینکه راهحلهای مدرن مانند تهویه هوا مشکل را تشدید می‌کنند، تکنیک‌های کهن مدیریت گرما شاید بتوانند راه‌حل لازم برای مقابله با گرما را ارائه دهند. زیر خیابان‌های سویل اسپانیا -شهری که به ماهیتابه داغ اروپا معروف است و دمای آن در تابستان به طور منظم به بالای ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد- یک استراتژی خنک‌کنندگی پنج‌میلیون‌یورویی (حدود چهار میلیون پوند) در حال بازگرداندن شهر به گذشته است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: تکنیک هزار‌ساله ایرانی قنات شامل کانال‌های زیرزمینی پر از آب و چاه‌هایی است که هوای خنک‌تر زیرزمینی را به سطح زمین می‌آورند. سویل نیز همین کار را می‌کند و یک قنات آزمایشی سال ۱۹۹۲ را با استفاده از انرژی تجدیدپذیر سازگار می‌کند و با یک نوآوری جدید آب را به بالای ساختمان‌ها پمپ می‌کند تا از دیوارها پایین بیاید و آنها را خنک کند. حتی نیمکت‌ها هم خنک خواهد شد.
او با بیان اینکه گرما به یک تهدید اصلی بهداشتی برای شهرها تبدیل شده است، توضیح داد: نه‌فقط در سویل، بلکه سال گذشته ٦٤٥ نفر در فینیکس آمریکا بر اثر گرمای بیش‌از‌حد جان باختند. فینیکس استثنا نیست.
وظیفه ادامه داد: بر اساس این مقاله، گرمای شدید در دهلی در سه ماه گذشته بیش از صد نفر را کشته است. اکنون کار در فضای باز در دوحه نا‌امن تلقی می‌شود؛ عاملی که در مرگ حدود شش‌هزارو 500 کارگر مهاجر در ۱۰ سال پس از کسب حق میزبانی جام‌جهانی توسط قطر نقش داشته است.
او تصریح کرد: شهرها نه‌تنها مکان‌هایی هستند که به دلیل اثر متمرکز بتن و آسفالت و کمبود نسبی عوامل خنک‌کننده طبیعی مانند دریاچه‌ها، خاک یا سایه درختان، متمرکز گرمایش سریع سیاره زمین در آنها بالاترین است، بلکه جایی هستند که انسان بهطور فزاینده با شرایط شهرنشینی مواجه می‌شود؛ بنابراین معماران، برنامه‌ریزان شهری و سیاست‌مدارانی که به این شهرها خدمت می‌کنند باید به دنبال راه‌هایی برای کاهش یا تعدیل آن گرما باشند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: برخی شهرها مانند سنگاپور تلاش می‌کنند با کاشت درختان جدید بهطور نسبی دما را کاهش دهند. در واقع پارک‌ها و باغ‌ها می‌توانند سبب تعدیل دمای هوا شوند. سویل و سایر شهرها در حال نصب سایبان در امتداد خیابان‌ها برای سایه هستند. لس‌آنجلس یکی از چندین مکان در حال آزمایش پیاده‌روهای خنک است و از نوعی رنگ استفاده می‌کند که می‌تواند گرما را تا ۱۱ درجه سانتی‌گراد کاهش دهد.
او اضافه کرد: تعداد فزاینده‌ای از شهرها در حال آزمایش برای استفاده از سقف‌های سبز پوشیده از گیاهان یا سقف‌های سفید هستند؛ مانند دهلی نو. برجی نیز در ابوظبی طراحی شده که دارای صفحات تاشوی کنترلی است و بر اساس موقعیت خورشید بهطور خودکار مانند گلبرگ‌های گل باز‌وبسته می‌شود.
وظیفه ادامه داد: در برخی نقاط، معماری بومی نیز در‌حال تجربه و احیا‌شدن است؛ مانند خانه‌هایی که به‌جای تهویه هوا از ایوان استخر آب و نفوذپذیری بیشتر بین داخل و خارج استفاده می‌کنند. برنامه‌ریزان شهری بر اهمیت خانه‌های حیاط‌دار و سایه‌دار برای محافظت در برابر گرمای آفتاب واقف هستند. آنان همچنین به یاد دارند که خشت و سنگ، گرما را بهتر از بتن جذب می‌کند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور اضافه کرد: پیش از این درباره زمستانی‌کردن خانه‌ها صحبت می‌شد، اما با گرمایش شدید در دهه‌های گذشته و چشم‌انداز گرمایش آینده، اکنون به نظر می‌رسد باید خانه‌ها را «تابستانی» کنیم.
او تأکید کرد: متأسفانه در ایران -که یکی از گرم‌ترین نقاط جهان است و اغلب تابستان‌ها بسیاری از شهرهای ایران جزء فهرست گرم‌ترین شهرهای جهان با بالاترین دمای روزانه قرار می‌گیرد- موضوع تغییر اقلیم، گرمایش و از بین رفتن آسایش و زیست در شهرها چندان مورد توجه دولت‌ها و شهرداران نبوده است. به عنوان نمونه بر اساس نتایج یک تحقیق تراکم پوشش گیاهی در کلان‌شهر تهران بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ بهطور قابل توجهی کاهش یافته و از حدود
۳۹ هزار هکتار به حدود چهار‌هزارو 700 هکتار رسیده است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور اضافه کرد: این نگرانی فزاینده وجود دارد که بسیاری از این ایده‌ها -که در افکار و سبک معماری گذشته پایدار و بسیار خوب بودند- اکنون نسبتا حاشیه‌ای لحاظ می‌شوند و تقریبا به دلیل گران‌بودن، اجرای آنها رد می‌شود.
او ادامه داد: در عوض برخی شهرسازان در جهان از این واهمه دارند که خیلی از شهرها با میل و اراده در دام وابستگی به تهویه هوا بیفتند؛ مانند برخی کلان‌شهرها که اگر در اوج گرما مدتی با قطع برق مواجه شود، ممکن است جان هزاران نفر بر اثر گرما در خطر باشد. در بسیاری از مناطق جهان تهویه هوا گران است و در دسترس همه نیست. از سوی دیگر، سامانه‌های تهویه عامل مصرف بزرگ انرژی است.
وظیفه با بیان اینکه یکی از اثرات کلیدی موج‌های گرما افزایش شدید تقاضا برای برق است، گفت: تولید برق گاهی بر اثر پدیده‌هایی مانند توفان‌های همرفتی مختل می‌شود و شبکه‌های برق تحت فشار قرار می‌گیرد و باعث خاموشی می‌شود. خاموشی به معنای پایان تهویه هوا‌ست.
