محمد‌علی بهمنی‌قاجار، حقوق‌دان در گفت‌وگو با «شرق»
وفاق ملی به رابطه نهاد وکالت و دستگاه قضا هم رسید
انتخابات کانون وکلای دادگستری بعد از فراز‌ونشیب‌های فراوان و حذف گسترده نامزدها در دوره قبل، یکی از پرخبرترین انتخابات‌های نهاد مدنی وکالت بود. در این سال‌ها از یک سو، استقلال نهاد وکالت با چالش جدی مواجه بود و از سوی دیگر، انتخابات آزاد این نهاد مدنی در محاق بود.
انتخابات کانون وکلای دادگستری بعد از فراز‌ونشیب‌های فراوان و حذف گسترده نامزدها در دوره قبل، یکی از پرخبرترین انتخابات‌های نهاد مدنی وکالت بود. در این سال‌ها از یک سو، استقلال نهاد وکالت با چالش جدی مواجه بود و از سوی دیگر، انتخابات آزاد این نهاد مدنی در محاق بود. اما چندی پیش با اعلام اسامی نامزدهای تأیید صلاحیت شده، بر‌خلاف رویه حذفی که در چند دوره قبلی پیش گرفته شده بود، شاهد تأیید صلاحیت گسترده داوطلبان هستیم. اتفاقی مبارک برای نهاد وکالت که قرار است در گسترش عدالت نقشی مهم ایفا کند و استقلالش از دستگاه قضا، دادرسی عادلانه را تضمین کند. این روزها که وفاق ملی گره‌های سیاست داخلی را می‌گشاید، یکی از ارکان این گره‌گشایی‌ها همراهی دستگاه قضا با دولت بوده که گویا به کمک و همراهی با نهادهای مدنی از‌جمله نهاد وکالت هم رسیده است.
از این‌رو با اعلام نتایج تأیید صلاحیت داوطلبان سی‌وسومین دوره انتخابات هیئت‌مدیره کانون وکلای دادگستری مرکز که با تأیید صلاحیت گسترده داوطلبان و کاهش چشمگیر در رد صلاحیت‌ها همراه بود، با دکتر محمد‌علی بهمنی‌قاجار، وکیل دادگستری به گفت‌وگو نشستیم و چند‌وچون وضعیت نهاد وکالت در این دوره از انتخابات را جویا شدیم.
آقای دکتر بعد از مدت‌ها شاهد گشایشی در امر انتخابات کانون وکلای مرکز هستیم. ابعاد تأیید صلاحیت‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از ابتدای فرایند انتخابات با توجه به اینکه شعبه رسیدگی‌کننده به صلاحیت داوطلبان تغییر کرده بود، این امیدواری در بدنه وکلا ایجاد شده بود که در تأیید صلاحیت‌ها سخت‌گیری‌ها و اعمال نظر شخصی وجود نداشته باشد و قانون ملاک قرار بگیرد. خوشبختانه نتیجه‌ای که اعلام شد حتی از پیش‌بینی‌ها هم فراتر بود و می‌توان گفت خوش‌بین‌ترین افراد نیز چنین حجم گسترده‌ای از تأیید صلاحیت‌ها را پیش‌بینی نمی‌کردند؛ چراکه برخی از داوطلبان که در دوره‌های پیش مرتبا رد صلاحیت می‌شدند، تأیید صلاحیت شدند. برخی از مدیران سابق که تصور می‌شد موضع انعطاف‌ناپذیری نسبت به حضور آنان وجود دارد، تأیید صلاحیت شدند. این موارد اهمیت زیادی دارد و می‌توانم بگویم که موجب امیدواری قاطبه وکلا شده است و بدنه وکلای دادگستری از نتیجه تأیید صلاحیت‌ها بسیار شادمان هستند و آن را به فال نیک گرفته و مقدمه‌ای برای همکاری و همدلی بیشتر میان قوه قضائیه و نهاد وکالت تلقی می‌کنند.
چرا این حساسیت و عدم انعطاف نسبت به برخی از مدیران سابق کانون وکلا وجود داشت؟
به نظر می‌رسد این عدم انعطاف ناشی از اعمال سلایق شخصی بود؛ چراکه این مدیران در مدت مسئولیت بر مبنای قانون عمل کرده بودند و هیچ نقطه ضعف شخصی و مدیریتی نداشته و در صنف بسیار محبوب هستند و رویکرد تعاملی و همدلانه نیز با قوه قضائیه دارند. تأکید آنان بر استقلال کانون وکلا نیز نباید موجب حساسیت بشود؛ چراکه خود مسئولان ارشد قضائی نیز همواره بر استقلال کانون وکلا تأکید کرده‌اند.
با توجه به شرایط فعلی که وکلا در آن قرار دارند، برگزاری آزاد انتخابات کانون وکلا چه اهمیتی دارد؟
اهمیت زیادی دارد؛ چون کانون وکلا مهم‌ترین نهاد مدنی و غیر‌دولتی در ایران و نیز کهن‌ترین نهاد مدنی است و مستقیما با حقوق مردم سر‌وکار دارد. وکیل دادگستری وقتی حس کند که آزادانه میتواند مدیران خود را انتخاب کند، کانون وکلا را نتیجه و تجلی اراده خود خواهد دانست. در واقع انتخاب آزادانه مدیران کانون وکلا نشان‌دهنده اداره کانون به وسیله خود وکلا و مهم‌ترین تبلور استقلال کانون وکلا‌ست. حال اگر وظیفه وکیل دادگستری در دفاع از حقوق شهروندان و تأمین دادرسی عادلانه را مدنظر قرار بدهیم، متوجه می‌شویم وکیلی که مستقل و آگاه باشد که خانه او استقلال دارد، تا چه حد میتواند خود را مصون از تعرض‌های غیر‌قانونی دانسته و با اطمینان و امنیت کامل از حقوق موکلان خود دفاع کند.
در چند دوره قبلی با عدم استقبال وکلا برای شرکت در انتخابات مواجه بودیم، آیا تغییر نگاه حذفی و تأیید صلاحیت گسترده در تشویق به حضور وکلا تأثیر خواهد داشت؟
به نظرم قطعا رد صلاحیت‌های گسترده در عدم استقبال به انتخابات مؤثر بوده، اما در انتخابات آتی بی‌تردید مشارکت گسترده‌ای خواهیم داشت؛ چراکه انتخابات بسیار معنا‌دار و رقابتی است. ضمن اینکه همین تأیید صلاحیت‌های گسترده به پیامی برای احترام بیشتر دستگاه قضائی به کانون وکلا تعبیر خواهد شد و این موضوع نیز امید به نقش‌آفرینی بیشتر کانون را تقویت خواهد کرد. برخی افراد نیز از این‌رو در انتخابات شرکت نمی‌کردند که تصور می‌کردند در نهایت کانون توانایی و اختیار چندانی ندارد، اما وقتی می‌بینند به آزادی اراده وکلا و حق انتخاب آنان احترام گذاشته می‌شود، امید به جایگاه کانون وکلا بیشتر خواهد شد.
کانون‌های وکلا در شرایط سختی قرار دارند. تحدید استقلال نهاد وکالت به‌وضوح قابل رؤیت است و تقابل نهاد قضائی و وکالت مدت‌هاست ادامه‌دار بوده. فکر می‌کنید با یک انتخابات آزاد و البته مستقل می‌توان در مسیر حفظ استقلال نهاد وکالت قدم برداشت؟
به باورم این تقابل‌ها یک‌طرفه بود؛ یعنی برخی در سمت‌های قضائی بودند که تحمل استقلال کانون را نداشتند. البته اشتباه می‌کردند و بعدا متوجه شدند استقلال کانون به سود خود آنان هم هست. به نظر این اشخاص دیگر الان حضور ندارند و در وضعیت فعلی و با تغییر در برخی مقامات و تحول در نگرش و نگاه دیگر مقامات، ان‌شاءالله در آینده تقابل‌ها کاهش پیدا خواهد کرد؛ چون کسی در کانون وکلا و در بدنه وکلا در پی تقابل نیست و امیدوارم در چارچوب استقلال کانون وکلا، شاهد تعامل مثبت و مفید میان کانون وکلا و قوه قضائیه باشیم.
