بازیابی دیپلماسی در ژنو

عبدالرحمن فتح‌الهی: براساس آنچه از پیش مطرح شد، کاظم غریب‌آبادی و مجید تخت‌روانچی، به ترتیب معاون حقوقی و سیاسی وزیر امور خارجه ایران، با انریکه مورا در ژنو دیدار و گفت‌وگو کردند. دراین‌باره پنجشنبه شب (به وقت محلی ژنو) معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا (مورا) با اشاره به محورهای ملاقات با معاونان وزیر امور خارجه کشورمان در ژنو تصریح کرد که مسئله هسته‌ای ایران به راه‌حل دیپلماتیک نیاز دارد. انریکه مورا پنجشنبه‌شب (به وقت محلی ژنو) با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: در جریان ملاقات با کاظم غریب‌آبادی و مجید تخت‌روانچی، گفت‌وگوهای «صریحی» را درباره مسئله هسته‌ای، دخالت ادعایی ایران در جنگ اوکراین، تنش‌های منطقه‌ای و حقوق بشری داشته است. وی در نوشته‌اش افزود «حمایت نظامی ایران از روسیه باید متوقف و از تشدید بیشتر تنش‌ها در منطقه جلوگیری شود». معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اروپا همچنین تصریح کرد «مسئله هسته‌ای ایران به راه‌حل دیپلماتیک نیاز دارد».

«کاظم غریب‌آبادی» هم در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس درباره محتوای این دیدار نوشت: «با انریکه مورا گفت‌وگوی صریحی درباره طیفی از موضوعات و همچنین چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم در پرتو تحولات جدید داشتیم». وی افزود: «به مورا گفته شد اتحادیه اروپا باید از رفتار خودبینانه و غیرمسئولانه خود در قبال موضوعات و چالش‌های این قاره و مسائل بین‌المللی دست بردارد». غریب‌آبادی تأکید کرد «اروپا نباید مشکلات و اشتباهات خودش، از جمله در رابطه با منازعه اوکراین را با درگیرکردن دیگران فرافکنی کند. اروپا با رفتار همدستانه‌ای که به‌ویژه سه کشور مهم آن در قبال نسل‌کشی در غزه داشته‌اند، اکنون هیچ جایگاه اخلاقی برای نصیحت‌کردن دیگران درمورد حقوق بشر ندارد». معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد «اروپا در موضوع هسته‌ای ایران نیز به دلیل عدم برخورداری از روحیه مسئولیت‌پذیری و اعتمادبه‌نفس لازم، مدت‌هاست از بازیگری تأثیرگذار فاصله گرفته است. اروپا نیازمند خودبازیابی است».

 محورهای گفت‌وگو در ژنو

هرچند پس از دیدار مورا با تخت‌روانچی و غریب‌آبادی، همه‌چیز در حد کلی‌گویی توییتری بود و قطره‌چکانی اطلاعاتی منتشر شد و تا لحظه تنظیم این گزارش خبری از خروجی نشست معاون سیاسی وزارت امور خارجه با همتایان آلمانی، انگلیسی و فرانسوی وی مخابره نشده، اما به نوشته تسنیم و طبق گفته اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، «در این دور از گفت‌وگوها که از همان نیویورک برنامه‌ریزی شده، طیفی از مباحث و موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله موضوع فلسطین و لبنان و نیز موضوع هسته‌ای مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهد گرفت». جمهوری اسلامی ایران در عرصه دیپلماتیک هر فرصتی را برای تبیین مواضع، طرح دغدغه‌ها و پیگیری مطالبات خود مغتنم می‌داند. بر همین اساس، در استمرار تماس‌ها و نشست‌ها با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی در چند سال اخیر، در حاشیه مجمع عمومی در نیویورک آقایان مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی، معاونان سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه نشستی با همتایان اروپایی خود برگزار کردند و ضمن مرور آخرین وضعیت گفت‌وگوهای هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، درباره سایر مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی به طرح دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران از جمله انتقاد از حمایت‌های این کشورها از جنایات رژیم صهیونیستی و نیز سیاست‌های مخرب اروپا علیه ایران از جمله وضع تحریم‌های ظالمانه پرداختند.

در نشست نیویورک مقرر شد این تماس‌ها و رایزنی‌ها در آینده نزدیک در ژنو ادامه داشته باشد. این قبیل نشست‌ها برای تبیین دقیق مطالبات و ملاحظات کشور و پرهیزدادن طرف‌های مقابل از هرگونه اشتباه محاسباتی و نیز شنیدن نظرات آنها اهمیت دارد. در عین حال، رایزنی و تبادل نظر درباره آینده مذاکرات در پرتو تحولات جدید و دورنمای سناریوهای محتمل برای رسیدن به یک توافق درخصوص موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها در دستور کار این نشست خواهد بود. تنش‌ در روابط بین ایران و کشورهای اروپایی به دلیل تشدید مجموعه‌ای از ادعاهای متقابل ظرف دو سال اخیر رو به فزونی بوده است. اروپایی‌ها ایران را به ارسال موشک بالستیک به روسیه و حمایت از این کشور در منازعه اوکراین متهم می‌کنند، موضوعی که ایران مکرر رد کرده و حتی شخص زلنسکی نیز صریحا گفته چنین موشک‌هایی به روسیه تحویل داده نشده است.

اقدام اخیر کشورهای اروپایی در پیشبرد قطع‌نامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس اقدامی بسیار مخرب و غیرقابل توجیه است و با اقدامات عملی در حوزه برنامه هسته‌ای به آن پاسخ مناسبی داده شده است. نشست ژنو فرصتی فراهم خواهد آورد تا مواضع کشورمان در این خصوص به‌صراحت و از موضع قدرت برای طرف‌های مقابل شفاف شود. در عین حال، نشست ژنو به جهت تسهیل شفاف‌سازی نظرات طرفین درباره موضوعات مختلف و تبادل ایده‌ها در زمینه مسیر پیش‌رو، حائز اهمیت خواهد بود. این نشست همچنین به‌واسطه مفتوح‌نگه‌داشتن مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو، با وجود تنش‌ها و انتقادهای متقابل، مهم ارزیابی می‌شود.

 پالس معنادار در لیسبون

هم‌زمان با دیدارهای ژنو، عباس عراقچی در جریان سفر به پرتغال و در گفت‌وگو با رسانه‌ها نوعی پالس معنادار ذیل تهدید ضمنی به همراه عدم خوش‌بینی به گفت‌وگوهای ژنو را پیش کشید و اظهار کرد «اگر غرب تهدید به اعمال مجدد همه تحریم‌های سازمان ملل متحد را ادامه دهد، احتمالا بحث هسته‌ای در داخل ایران به سمت در اختیار داشتن تسلیحات (هسته‌ای) گرایش پیدا خواهد کرد». به نوشته مهر، وی افزود «ایران پیش‌تر نیز توانایی و دانش ساخت سلاح هسته‌ای را داشته، اما این موضوع بخشی از راهبرد امنیتی این کشور را تشکیل نمی‌دهد». وزیر خارجه افزود «تعامل ایران با غرب درباره برنامه هسته‌ای تضمین‌شده نیست. در حال حاضر در ایران این بحث وجود دارد که شاید سیاست اشتباهی بوده است. چرا؟ زیرا ثابت کرد که ما هر کاری که آنها می‌خواستند انجام دادیم و وقتی نوبت آنها بود که تحریم‌ها را لغو کنند، در عمل اتفاقی نیفتاد». عراقچی عنوان کرد «اگر کشورهای اروپایی در شورای امنیت سازمان  ملل تحریم‌ها را مجددا علیه ایران اعمال کنند، آن‌وقت همه در ایران متقاعد خواهند شد که بله، این دکترین اشتباه بوده است».

به گفته عراقچی «اگر این اتفاق بیفتد، فکر می‌کنم همه متقاعد می‌شوند که ما در مسیر اشتباهی رفته‌ایم، بنابراین باید مسیر را تغییر دهیم. معتقدم اگر اسنپ‌بک اتفاق بیفتد، با بحران مواجه می‌شویم». مسئول دیپلماسی کشورمان یادآور شد «دیدار مذاکره‌کنندگان ایرانی و اروپایی در ژنو در روز جمعه در حقیقت یک جلسه توفان فکری است تا ببینیم آیا واقعا راهی برای خروج از وضعیت فعلی وجود دارد یا خیر». وی بیان کرد «نسبت به این دیدار خوش‌بین نیستم، چراکه مطمئن نیستم ایران با طرف درستی صحبت می‌کند یا نه. به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی به‌ویژه بریتانیا، آلمان و فرانسه سیاست تقابل را انتخاب کرده‌اند».

وی ادامه داد «پس از قطع‌نامه اخیر شورای حکام، ایران تصمیم گرفته است هزاران دستگاه جدید و بسیار پیشرفته سانتریفیوژ را وارد مدار کند. تزریق گاز به این ماشین‌ها شروع شده است. این نتیجه فشار آنهاست». وزیر خارجه عنوان کرد «ایران همچنان در محدوده معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای باقی مانده و همچنان به دنبال همکاری است. ما در حال حاضر قصد نداریم غنی‌سازی بیش از ۶۰ درصد را انجام دهیم و این تصمیم ما در حال حاضر است. مایلم مجددا تأکید کنم که ما خط همکاری را برای حل شرافتمندانه این مشکل انتخاب کرده‌ایم». عراقچی این را هم تصریح کرد که «ایران موشک‌های بالستیک به روسیه نداده است. همکاری نظامی تهران با مسکو از قدیم بوده و کاملا مشروع است. البته ایران از تمامیت ارضی اوکراین حمایت کرده و می‌کند». 

عباس عراقچی با آیات عظام جوادی‌آملی، مکارم‌شیرازی

نوری‌همدانی و سبحانی ملاقات کرد: 

ضرورت نگاه به جهان با حفظ منافع و عزت ملی

هم‌زمان با آغاز گفت‌وگوهای مجید تخت‌روانچی به‌عنوان معاون سیاسی وزارت امور خارجه با انریکه مورا و نیز همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود در ژنو، عباس عراقچی هم در مقام سکاندار سیاست خارجی صبح دیروز (جمعه) طی سفری یک‌روزه به‌منظور دیدار با مراجع تقلید وارد قم شد و با جوادی‌آملی، مکارم‌شیرازی، نوری‌همدانی و سبحانی از مراجع تقلید ملاقات کرد. چنین به نظر می‌رسد که این تلاقی زمانی می‌تواند به معنای تلاش وزیر امور خارجه برای ایجاد نوعی حمایت سیاسی از تنش‌زدایی دولت پزشکیان با غرب باشد. چنانی که آیت‌الله جوادی‌آملی در دیدار با عباس عراقچی، ذیل توصیه‌ای به وزارت خارجه بیان کرد: «شما باید این قدرت را داشته باشید که جهانی فکر کنید و جهانی هم عمل کنید». به گزارش ایسنا و به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی اسرا، وی ادامه داد «در تاریخ بدتر از اعراب جاهلیت ما نداشتیم، اما همین پیامبر گرامی اسلام وقتی با این بت‌پرست‌ها و مشرکین پیمانی را بستند، نقض عهد نکردند؛ فَمَا استَقاموا لَکُم فَاستَقیموا لَهُم، تا وقتی بر پیمان و عهد خود مانده‌اند، شما نیز بر پیمان و عهد خود بمانید، تا تیری به سمت شما نزدند، دست به اسلحه نبرید، اگر با کفار هم عهد بستید، پای امضای خود بایستید، این حرف‌ها، حرف‌های جهانی است».

در این دیدار، عراقچی نیز ضمن ارائه گزارشی با بیان اینکه ما به مردم و استعدادهای عظیم علمی آنها متکی هستیم، عنوان کرد هرچند در دنیا قدرت نظامی و اقتصادی جای خود را دارد، اما دنیا، دنیای ایده‌ها و ابتکارات است و ما سعی می‌کنیم از استعدادها و امکانات خوبی که در ایران در دست داریم به نحو احسن استفاده کنیم. همچنین به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله نوری‌همدانی، این مرجع تقلید پیش از ظهر دیروز جمعه و در دیدار با عراقچی، ضمن تأکید بر تقویت محور مقاومت تصریح کردند «امروز تقویت محور مقاومت لازم و ضروری است و با توجه به وحشیگری اسرائیل نباید به آتش‌بس اسرائیل دلخوش باشیم. اسرائیل یک رژیم نامشروع است و از هیچ جنایتی دریغ نمی‌کند، امروز تقویت سوریه در مقابل تکفیری‌ها بسیار باید مورد توجه باشد». ایشان ارتباط سازنده با کشورهای همسایه و منطقه براساس حفظ منافع ملی و عزت ایران اسلامی را یکی از اولویت‌های مهم برشمرده و افزودند «شما باید برای ارتباط و هماهنگی با کشورهای منطقه و همسایه تلاش بیشتری داشته باشید و این ارتباط موجود گسترده‌تر شود و با دنیا نیز با در نظر گرفتن منافع ملی و عزت کشور و در نظر داشتن مصلحت، ارتباط داشته باشید؛ اما به این نکته توجه کنیم که آمریکا و چند کشور اروپایی همیشه بدعهدی کرده‌اند، خصوصا آمریکا در این چند سال همیشه به ما ضربه زده و همیشه هم به فکر نقشه جدید علیه ایران است و همه دنیا هم می‌دانند آمریکا به هیچ قرارداد و عهدی پایبند نیست، لذا این را بدانید که نباید یک بار دیگر فریب آمریکا را بخوریم، بلکه باید وحدت با کشورهای دوست و کشورهای اسلامی خود را بیشتر تقویت کنیم».

آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی هم در دیدار با عراقچی به آغاز مذاکرات با کشورهای اروپایی اشاره کرد و یادآور شد «در مذاکرات به‌خصوص مذاکرات بین‌المللی طرفی پیروز است که محکم و قوی ظاهر شود و هرچه استحکام بیشتر باشد، امید پیروزی نیز بیشتر است». وی تأکید کرد «باید توجه داشت که اینها افرادی مرموز هستند که گاهی با کم و زیاد کردن یک واو، ماهیت قرارداد را دگرگون می‌کنند، لذا نباید خوش‌بینی و حسن ظن به آنها داشته باشیم، بلکه باید با سوء ظن و عدم اعتماد با آنها برخورد کرد». آیت‌الله مکارم‌شیرازی در ادامه انتخاب سفیران را مهم دانست و تصریح کرد «باید سفیرانی آگاه، قوی و کارآمد انتخاب شوند و انتخاب آنها براساس مصالح کشور باشد نه فعالیت‌های انتخاباتی». وی در پایان این دیدار، ضمن دعا برای موفقیت دکتر عراقچی و مجموعه تحت مدیریت وی، خاطرنشان کرد «ان‌شاءالله با درایت و کیاست و روحیه بسیار خوبی که دارید، بتوانید در این مسئولیت مهم، وظایف خود را به خوبی انجام دهید و مشمول الطاف الهی باشید».