چرا استارتاپ‌ها در اندک‌زمانی به پایان خط می‌رسند؟
چرا اغلب استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری ایران نمی‌توانند سال‌های طولانی دوام بیاورند؟ حسب اطلاعات، ۷۵ درصد فناوری صنایع کشور متوسط و پایین‌تر است. وجود ده‌ها هزار زمینه نوآوری و فعالیت‌های استارتاپی در حوزه‌های علمی و فناوری، مهندسی، ریاضیات، بهداشت، صنایع بزرگ، معادن، محیط زیست، گردشگری، زیرساخت‌ها، آب، انرژی، عرصه دریایی، خدمات توزیعی و تجاری و تسهیلگری فراگیر، حمل‌ونقل و... فرصت بزرگ و افق نامحدودی را فراروی فناوران و نوآوران گشوده است. با‌این‌حال، چرا استارتاپ‌ها در اندک‌زمانی به پایان خط می‌رسند؟
علی شعبانی: چرا اغلب استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری ایران نمی‌توانند سال‌های طولانی دوام بیاورند؟ حسب اطلاعات، ۷۵ درصد فناوری صنایع کشور متوسط و پایین‌تر است. وجود ده‌ها هزار زمینه نوآوری و فعالیت‌های استارتاپی در حوزه‌های علمی و فناوری، مهندسی، ریاضیات، بهداشت، صنایع بزرگ، معادن، محیط زیست، گردشگری، زیرساخت‌ها، آب، انرژی، عرصه دریایی، خدمات توزیعی و تجاری و تسهیلگری فراگیر، حمل‌ونقل و... فرصت بزرگ و افق نامحدودی را فراروی فناوران و نوآوران گشوده است. با‌این‌حال، چرا استارتاپ‌ها در اندک‌زمانی به پایان خط می‌رسند؟
در گفت‌وگو با فعالان بخش خصوصی فناوری و نوآوری، بیشتر بر نبود سرمایه، ضعف در زمینه تحقیق و توسعه، فقدان داکیومنتیشن، عدم رابطه کارآمد و هم‌افزای بخش دولتی و خصوصی، بازدارندگی‌های ساختاری، مشکلات بازار، نبود نیروی ماهر و... اشاره می‌شود.
برخی پژوهشگران بر این باورند که انعطاف کم، ناکارآمدی نهادهای عمومی در ارائه راه‌حل برای مشکلات بخش خصوصی و رابطه دو‌سویه ناتوان‌ساز و پارادوکسیکال از موانع اصلی شکل‌گیری رابطه مؤثر و هم‌افزای بخش خصوصی و دولتی، تولید ثروت، شکوفایی اقتصادی، ارتقای سطح زندگی و رفاه عمومی مردم کشور است. بنا بر گزارش‌ها، کره جنوبی در دهه ۱۹۷۰ به فقر ویرانگر مبتلا بود؛ اما امروز در رتبه‌های بالای پیشرفت اقتصادی است، طوری که فرید ذکریا آن را «موفق‌ترین کشور جهان می‌داند». در ۱۹۹۰ حدود 6/66 درصد مردم چین فقیر بودند؛ اما امروز فقر در چین به کمتر از دو درصد کاهش یافته و چین به دومین رتبه اقتصادی جهان رسیده است. چگونه این تحولات حاصل شد؟ بی‌گمان نقش نهادهای توانمند غیر‌وابسته به دولت، در این موفقیت‌ها انکار‌ناشدنی است. مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید: تا سال ۲۰۳۰ هوش مصنوعی۱۷۰ میلیون شغل جدید ایجاد می‌کند و ۹۲ میلیون شغل سنتی را از بین می‌برد؛ یعنی ۷۸ میلیون شغل جدید ایجاد می‌کند.
مجمع تأکید می‌کند دولت‌ها باید در توسعه مهارت‌های دیجیتالی و فنی، مهارت‌های انسانی، رشد تفکر خلاق، حل مسئله، رهبری، آموزش و بازآموزی کارکنان، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و همکاری بخش خصوصی و دولتی برای ایجاد بازار کار منعطف، سرمایه‌گذاری کنند (گزارش آینده، ۲۰۲۵). منتورینگ از راهبردهای کلان معاونت فناوری و نوآوری در راستای تقویت استارتاپ‌ها، موفقیت و تداوم فعالیت‌شان، تجاری‌سازی و ورود به بازارهای بزرگ و رقابتی است. علاوه بر حمایت مالی و سرمایه‌ای، آموزش، بسترسازی همکاری با شرکت‌های بزرگ، اتصال به شبکه جهانی و دسترسی به بازار و... نهادسازی و ایجاد ساختارهای منتورینگ در پارک‌های فناوری، نشان اراده دولت بر تقویت، توانمندی، تحول و پیشرفت استارتاپ‌ها برای ظهور و حضور در عرصه‌های ملی و جهانی است. منتورهای معاونت فناوری و نوآوری-مشاوران، مربیان و راهنمایان- با انتقال تجارب، کمک به کشف استعدادها و بروز خلاقیت به شیوه سقراطی، پرسش‌های خوب، پاسخ‌های مفید، چگونه اندیشیدن، داشتن تئوری خوب و یادگیری، به رشد و توسعه حرفه‌ای سازمان استارتاپی (منتی‌ها) و حصول اهداف یاری می‌رسانند.
«منتی» تازه‌تأسیس به تجربه و دانش بالا، شناخت ظرفیت‌های خود، تعیین نقشه راه، تمرکز بر اولویت‌های حیاتی سازمان، اولویت‌های کاری و عملی، پرهیز از انجام آنچه نباید و اتخاذ هوشمندانه استراتژی نیازمند است. توجه کنیم استارتاپ‌های برتر و منتورهای نام‌آور آنان هستند که هدف «آمریکا اول (America first)» -استراتژی آینده و نقشه راه آمریکا- و جهت‌دهی به تحولات بزرگ جهانی در چهار سال آینده را ترسیم کردند. همان‌گونه که یکی، دو دهه پیش، منتورهای چینی با چشم‌انداز ۲۰۴۹ و طرح رؤیای چینی، استراتژی چین اول (China first) را ترسیم کردند. استارتاپ‌ها باید به منتورینگ باور جدی داشته باشند. پارک‌های فناوری نیز به بسترسازی و ارائه خدمات منتورینگ اولویت دهند. می‌توان به هرجا رسید به شرط داشتن مشاورانی صادق، ماهر و با‌تجربه. برای رسیدن به قله‌های اقتصادی با شاخص منتورهای برتر جهان، باید به رکن منتورینگ در کسب‌وکار اولویت داد. دکتر مومنی می‌گوید امروز بیش از هر زمان دیگری به هماهنگی سازمان‌یافته و گفت‌وگوی اعتلابخش نیاز داریم. برای رهایی از پدیده «دام سکون» و «دام از کارکرد افتادگی» در فضای کسب‌وکار، باید به ارتقای انگیزه‌های دانایی، خلاقیت و سرمایه‌گذاری تولیدی توجه کنیم. شبکه ملی منتورینگ، پشتیبان و مشاور کارآمدی در این مسیر است. مشهور است می‌گویند: «اگر سکندر زمانی، بی پیر مرو به خرابات».
