آغاز روند تنش‌زدایی آمریکا و روسیه در میان سردرگمی اروپا
گام اول در ریاض، شکاف در پاریس
نشست مهم آمریکا و روسیه درباره جنگ اوکراین که از سوی مسکو «بسیار حیاتی» توصیف شده، روز گذشته در کاخ الدرعیه در شمال غرب ریاض برگزار شد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه که روز گذشته وارد ریاض شده بودند، بدون هیچ‌گونه اظهارنظری در این نشست شرکت کردند.
نشست مهم آمریکا و روسیه درباره جنگ اوکراین که از سوی مسکو «بسیار حیاتی» توصیف شده، روز گذشته در کاخ الدرعیه در شمال غرب ریاض برگزار شد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه که روز گذشته وارد ریاض شده بودند، بدون هیچ‌گونه اظهارنظری در این نشست شرکت کردند.
همچنین فیصل بن‌فرحان، وزیر خارجه عربستان و مساعد العیبان، وزیر مشاور، در این مذاکرات حضور داشتند. قرار است ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، امروز در یک سفر رسمی که از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی شده بود، وارد عربستان شود. با این حال، سخنگوی او اعلام کرد زلنسکی قصد ندارد با مقامات روس یا آمریکایی دیدار کند. در همین حال، کیریل دیمیتریف، رئیس صندوق ثروت ملی روسیه، بر اهمیت بالای این نشست تأکید و ابراز امیدواری کرد آمریکا در مذاکرات مربوط به اوکراین به موضع روسیه توجه کند.
عربستان سعودی تاکنون در جنگ روسیه و اوکراین موضعی بی‌طرف اتخاذ کرده و تلاش داشته است زمینه‌ای برای گفت‌وگو و حل بحران فراهم کند. این کشور در کنار امارات، در روند تبادل اسرا میان اوکراین و روسیه نقش‌آفرینی کردند. علاوه‌بر‌این، در آگوست ۲۰۲۳، ریاض میزبان مذاکراتی درباره جنگ اوکراین بود که نمایندگانی از بیش از ۴۰ کشور در آن شرکت داشتند، اما روسیه در آن مذاکرات حضور نداشت.
وزارت خارجه آمریکا روز گذشته اعلام کرد ایالات متحده و روسیه توافق کرده‌اند برخی از «نقاط تنش» در روابط دوجانبه را بررسی کرده و روندی را برای پایان‌دادن به جنگ روسیه در اوکراین آغاز کنند. با این حال، این وزارتخانه تأکید کرد این تلاش‌ها در مراحل اولیه قرار دارد. تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، پس از خاتمه نشست ریاض گفت: «یک تماس تلفنی و یک نشست کافی نیست تا صلحی پایدار برقرار شود».
در همین حال، یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی رئیس‌جمهور روسیه، پس از پایان مذاکرات اعلام کرد مذاکرات چهار ساعت و نیمه بین روسیه و آمریکا موفقیت‌آمیز بوده است. به گزارش خبرگزاری تاس، اوشاکوف گفت دو طرف درباره شرایط دیدار میان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، گفت‌وگو کرده‌اند.
او همچنین افزود دیدار بین پوتین و ترامپ بعید است هفته آینده برگزار شود و تاکنون تاریخ مشخصی برای این نشست تعیین نشده است.
کرملین اعلام کرد تصمیم اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا یک حق حاکمیتی است و مسکو قصد ندارد در این مورد دخالتی داشته باشد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، در یک نشست خبری گفت عضویت در این بلوک، «حق حاکمیتی هر کشوری» است. او افزود: «ما در مورد فرایندهای یکپارچگی و ادغام اقتصادی صحبت می‌کنیم. در این زمینه، هیچ کشوری نمی‌تواند برای کشور دیگر تعیین‌تکلیف کند و ما نیز چنین قصدی نداریم». با این حال، پسکوف تأکید کرد موضع روسیه درباره پیوستن اوکراین به ائتلاف‌های نظامی متفاوت است. او گفت: «در مسائل امنیتی و موضوعات مربوط به دفاع یا اتحادهای نظامی، موضع کاملا متفاوتی وجود دارد».
از سوی دیگر، رئیس‌جمهور اوکراین بر اهمیت تمامیت ارضی کشورش تأکید کرد و بار دیگر بر درخواست اوکراین برای دریافت تضمین‌های امنیتی پای فشرد. به گزارش رسانه‌های دولتی ترکیه، ولودیمیر زلنسکی گفت: «ما به‌‌عنوان یک کشور خواهان صلح هستیم. ما می‌خواهیم جنگ پایان یابد. اما پایان این جنگ باید برپایه تضمین‌های امنیتی مشخصی باشد».
زلنسکی این سخنان را در مراسم افتتاح ساختمان جدید سفارت اوکراین در آنکارا و پیش از دیدار با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، بیان کرد. او گفت: «ما انتظار داریم این تضمین‌های امنیتی از سوی آمریکا، اتحادیه اروپا، ترکیه و کل اروپا ارائه شود. ما هرگز، تحت هیچ شرایطی، سرزمین‌های موقتا اشغال‌شده خود را به عنوان بخشی از روسیه به رسمیت نخواهیم شناخت. این سرزمین‌ها بخشی از اوکراین هستند».
کیریل دیمیتریف، رئیس صندوق ثروت ملی روسیه در آستانه مذاکرات، دونالد ترامپ را «حلال مشکلات» توصیف کرد:
«ما واقعا معتقدیم رئیس‌جمهور ترامپ و تیم او، حلال مشکلات و مسائل هستند؛ افرادی که تاکنون به‌سرعت، با کارایی بالا و با موفقیت چالش‌های بزرگی را حل کرده‌اند».
دیمیتریف که تحصیلات خود را در آمریکا گذرانده و در گذشته در بانک گلدمن ساکس فعالیت داشته، نقش مهمی در برقراری ارتباطات اولیه بین مسکو و واشنگتن در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ (۲۰۱۶-۲۰۲۰) ایفا کرده است.
دیمیتریف در ریاض گفت: «باید در نظر داشت کسب‌وکارهای آمریکایی از خروج از روسیه حدود ۳۰۰ میلیارد دلار ضرر کرده‌اند. بنابراین تأثیر اقتصادی عظیمی بر بسیاری از کشورها گذاشته شده و ما معتقدیم مسیر آینده باید بر پایه راه‌حل‌ها باشد».
این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که رهبران اروپایی روز دوشنبه در پاریس گرد هم آمدند تا درباره یک استراتژی مشترک توافق کنند. آنها از فشار ترامپ برای آغاز فوری مذاکرات در مورد اوکراین که پس از تماس تلفنی او با پوتین در هفته گذشته انجام شد، غافلگیر شدند. رهبران اروپایی اعلام کردند سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه دفاعی انجام خواهند داد و نقش رهبری را در ارائه تضمین‌های امنیتی به اوکراین بر عهده خواهند گرفت.
دیک شوف، نخست‌وزیر هلند، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: همه بر مخاطرات و فوریت وضعیت واقف‌اند. در این لحظه حساس برای امنیت اروپا، باید همچنان پشت اوکراین بایستیم. اروپا باید سهم خود را در تأمین امنیت در هرگونه توافق ایفا کند و همکاری با آمریکا در این زمینه ضروری است».
در همین حال، رهبران اروپایی در نشست پاریس بر ضرورت افزایش بودجه دفاعی این قاره و همچنین لزوم ضمانت امنیتی آمریکا تأکید کردند. نشست پاریس با حضور چند نفر از رهبران اروپا برگزار شد و اندکی پیش از آن رئیس‌جمهور فرانسه با همتای آمریکایی خود تلفنی گفت‌وگو کرد. به گزارش آسوشیتدپرس، دفتر امانوئل مکرون جزئیاتی از مکالمه ۲۰دقیقه‌ای او با دونالد ترامپ را منتشر نکرده است.
همچنین کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، در پیامی ویدئویی تأکید کرد تضمین امنیتی ایالات متحده تنها راه مؤثر برای باز‌داشتن روسیه از حمله مجدد به اوکراین است. استارمر که پیشنهاد اعزام صلح‌بان‌های اروپایی به اوکراین را مطرح کرده است، بر ضمانت امنیتی آمریکا در توافق صلح اوکراین تأکید کرد. پیشنهاد اعزام صلح‌بان‌های اروپایی به اوکراین یک روز پیش‌تر از سوی نخست‌وزیر بریتانیا مطرح شد و حاضران در نشست پاریس مواضع متفاوتی به آن نشان دادند. جان هیلی، وزیر دفاع بریتانیا هم گفت فقط آمریکا می‌تواند بازدارندگی ایجاد کند و پوتین را از حمله دوباره به اوکراین بازدارد.
صدراعظم آلمان و نخست‌وزیر ایتالیا این پیشنهاد را «بسیار نامناسب در زمان فعلی» و یکی از «پیچیده‌ترین و شاید کم‌تأثیرترین فرضیه‌ها» خواندند. با این حال مته فردریکسن، نخست‌وزیر دانمارک، گفت: «متأسفانه روسیه اکنون تمام اروپا را تهدید می‌کند». شرکت‌کنندگان در نشست پاریس بر سر موضوع افزایش هزینه‌های دفاعی اروپا دیدگاه‌های نزدیک‌تری داشتند و با افزایش رقم این هزینه‌ها به بالاتر از دو درصد از تولید ناخالص داخلی موافق بودند. همچنین به نوشته آسوشیتدپرس، سران برخی از کشورهای اتحادیه اروپا که به نشست پاریس دعوت نشده بودند، از جمله رهبران مجارستان، اسلوونی و اسلواکی، به‌شدت از این موضوع انتقاد کردند.
