سونامی بازنشستگی معلمان با اجرای رتبه‌بندی
حسین معافی، تحلیلگر مسائل آموزشی در یادداشتی در رزونامه شرق نوشت: سال‌هاست با سیر صعودی بازنشستگی معلمان، بحران کمبود معلم در کشور به صدا درآمده و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تعداد بازنشسته‌ها در آموزشوپرورش در سال‌های 1400 و 1401 به اوج خود خواهد رسید. بر اساس پیش‌بینی سازمان برنامه و بودجه، جمعیت بازنشستگان آموزشوپرورش تا سال 1406، 463هزارو 272 نفر خواهد بود که حدود 71 درصد از این تعداد قبل از سال 1402 بازنشسته خواهند شد! عده زیادی از معلمان، بازنشستگی خود را به علت اجرای رتبه‌بندی به تعویق انداخته‌اند تا از مزایا و افزایش حقوق این لایحه بهره‌مند شوند. لایحه نظام رتبه‌بندی معلمان پس از 10 سال بالاخره در روز چهارشنبه 24 آذر در مجلس تصویب و برای تأیید به شورای نگهبان ارسال شده است. بدون شک با اجرائی‌شدن این لایحه در آموزشوپرورش، عده زیادی از معلمان در سال جاری یا سال آینده بازنشسته خواهند شد که این سونامی بازنشستگی می‌تواند مشکلات زیادی را در آموزشوپرورش به وجود آورد. بی‌کاری یکی از مشکلات اساسی امروز کشور بوده و دغدغه اصلی مردم و دولت به حساب می‌آید. در این بین یکی از نهادهای مهم کشور به مشکل نیروی انسانی برخورده و باید برای آن فکری جدی کنند. دولت می‌تواند با یک سازماندهی درست بخشی از نیروی کار توانمند را وارد حوزه آموزشوپرورش کرده و با آموزش مهارت‌های لازم به آنها هم عده زیادی از افراد جامعه را به شغلی رسمی و مشخص برساند و همچنین مشکلات بزرگ‌ترین دستگاه اجرائی کشور را سامان دهد. وزارت آموزشوپرورش باید از هم‌اکنون برای جبران کمبود معلم در سال آینده برنامه‌‌های عملیاتی را از مجاری قانونی دنبال کند تا علاوه بر جذب معلمان و جبران کمبود معلم، کیفیت آموزش را نیز مد‌نظر قرار دهد و به هرگونه استخدام غیر‌کارشناسی اقدام نکند. آموزشوپرورش علاوه بر کمبود معلم دچار بحران کمبود «مشاور» و «مربی بهداشت» و سایر نیروهای اداری و خدماتی در مدارس نیز هست. با اجرای رتبه‌بندی معلمان، سیل بازنشستگی به شدت افزایش می‌یابد و جمعیت دانش‌آموزان نیز رو به افزایش است و برای این فاصله عمیق باید فکری کرد، این بحران سال به سال عمیق‌تر می‌شود بر همین اساس ضروری است که سازمان اداری و استخدامی، برنامه و بودجه و آموزشوپرورش در جلسات مشترک وضعیت نیروی انسانی، کاستی‌ها و روند آینده آموزشوپرورش در این حوزه را در اسرع وقت پیگیری کنند. دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی مسئولیت تأمین نیروی انسانی آموزشوپرورش را بر عهده دارند که فعلا بهترین راه برای جذب معلمان توانمند و با‌تجربه هستند.
البته مهارت‌آموزان ماده 28 دانشگاه فرهنگیان نیز با آزمون از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دیگر و گذراندن دوره یک‌ساله در دانشگاه فرهنگیان وارد آموزشوپرورش می‌شوند تا کمبود معلم را جبران کنند. معمولا معلمان ماده ۲۸ که یک سال دوره دیده و فارغ‌التحصیلان دوره چهارساله دانشگاه فرهنگیان هنوز نیاز دارند چند سال در موقعیت مناسب در کنار مدرسه و پیش‌کسوتان قرار گرفته تا تجربه‌های لازم و ضروری معلمی را کسب کنند.
کاهش دوره چهارساله آموزش به سه سال در دانشگاه فرهنگیان نیز از راهکارهای موجود برای حل این مشکل است. دانشگاه فرهنگیان نیاز دارد در مؤلفه‌های اجرائی و آموزشی از روش‌های نوین استفاده کند، اما متأسفانه در زمینه استاد و اعضای هیئت علمی، امکانات و تجهیزات آموزشی فاصله زیادی تا وضعیت مطلوب دارد و باید این مشکلات نیز حل شوند.
یکی دیگر از اقدامات برای حل مشکل کمبود معلم، بالا‌بردن جمعیت کلاس‌های درس در دوره ابتدایی و متوسطه است که این امر، هم کیفیت آموزشی را کاهش داده و هم در شرایط کرونایی که در سال‌های آینده نیز باید شیوه‌‌نامه‌ها رعایت شوند، حضور همه دانش‌آموزان در کلاس امکان‌پذیر نخواهد بود.
راه دیگر برای حل مشکل کمبود شدید معلم، استفاده از حق‌التدریس معلمان به‌صورت اضافه‌خدمت شاغلان و تدریس بازنشستگان در سقف ساعات مجاز تدریس است. البته این موضوع فرصت خوبی برای استفاده از توان بازنشستگان است، ولی برخی از بازنشسته‌ها انگیزه لازم و توانایی استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی به‌ویژه در فضای مجازی را ندارند. با وجود استفاده از انواع روش‌های نام برده، باز هم جای خالی معلم دوره‌دیده، توانمند و دارای شایستگی‌های معلمی در دستگاه تعلیم و تربیت دیده می‌شود.
امید است مجلس و وزارت آموزشوپرورش با در‌نظر‌گرفتن شرایط بحرانی کمبود معلم و سونامی بازنشستگی در ماه‌های آینده، هرچه سریع‌تر نسبت به اتخاذ راهکارهای مناسب برای جذب معلمان با‌تجربه، توانمند و با صلاحیت حرفه‌ای، اقدامات لازم را انجام دهند.
