در همین ساعات و روزها

‌‌‌در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن/ من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می‌رود

(سعدی)

درست در ساعاتی که خبر حمله آمریکا و انگلیس به مواضع حوثی‌ها در یمن سرخط خبرهای جهان قرار گرفت، خبر رونمایی از هواپیمای مسافربری مافوق صوت ایکس59، محصول ناسا و لاکهید مارتین دنیای علم و تکنولوژی را به تحیر واداشت؛ هواپیمایی که صدای شکستن دیوار صوتی آن به اندازه بستن درِ یک خودرو است و نقطه عطفی در تاریخ هوانوردی جهان محسوب می‌شود. در همین ساعات البته خبر برگزاری انتخابات در تایوان و پیروزی حزب مخالف اتحاد با چین نیز بسیار سر‌و‌صدا کرد؛ جزیره‌ای که در فاصله حدود 130‌‌کیلومتری چین قرار دارد و با وجود مساحت اندک 36 هزار‌کیلومتری آن، مرکز تولید ریزتراشه‌ها (میکرو‌چیپ‌ها) در جهان است و تسلط بر این کشور، برگ برنده در حوزه فناوری‌های نو و ساخت موبایل و لپ‌تاپ و... است. برای علاقه‌مندان ورزش خبر مهم این روزها برگزاری مسابقات فوتبال جام ملت‌های آسیا در کشور کوچک قطر است که همین یک سال قبل میزبان بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان، یعنی جام جهانی بود؛ مسابقاتی که با داستانی از کلیله و دمنه با مضمون صلح و دوستی افتتاح شد. چند کیلومتر آن‌طرف‌تر سوپر کاپ اسپانیا با حضور چهار تیم اول لیگ‌های این کشور در ریاض عربستان برگزار شد و... . در همین روزها و ساعات البته بازار ارز و طلای کشورمان مانند روال این سال‌ها با اولین نسیم تشدید درگیری‌ها در منطقه در هم ریخت و قیمت سکه و دلار روند افزایشی یافت و مردم متحیر و هاج‌ و‌ واج برای نجات اندک سرمایه‌های خود از سقوط و کسب شاید سود و منفعتی در این میان، گوش به زنگ بازارها شدند. البته ایرانیان دیگری هم هستند که سرمایه‌شان نه حساب بانکی بلکه علم و تخصص‌شان است و غمگنانه با دل‌کندن از وطن در حال بستن چمدان‌هایشان هستند رو به سوی هر کجا که شد! (ای کاش آدمی وطنش را/ مثل بنفشه‌ها .../ همراه خویشتن ببرد هر کجا که خواست -استاد شفیعی‌کدکنی). چنان‌که هر‌روزه درباره مهاجرت پزشکان و پرستاران و... هشدار داده می‌شود (میزان خروجی پزشکان دو برابر شده و از حدود شش تا 10 هزار پزشک متغیر است– نمایند مجلس- 24/10) و... . البته بسیار دهشتناک‌تر، انتشار اخبار خودکشی تعدادی از دستیاران پزشکی است در این روزها (جهان صنعت- 19/10). به‌راستی مؤلفه‌های قدرت در جهان امروز کدام است و سرمایه واقعی چیست و در درگیری رو به گسترش در خاورمیانه برنده چه کسی است و جای ما کجاست؟! 

به نظر می‌رسد قدرت یک کشور در دنیای امروز به توان اقتصادی و سرمایه انسانی آن است و مابقی مزیت‌ها و توانایی‌ها و از‌جمله توانایی نظامی فرع بر این دو و در خدمت ارتقای آنها. در واقع مؤلفه قدرت در جهان امروز توان تولید و خلاقیت و نوآوری و حضور هر‌چه بیشتر در زنجیره‌های تولید و ارزش و ارائه تصویر مطلوب‌تر از خود در شبکه‌های عظیم اجتماعی و لایه‌لایه‌های ذهنی و روانی مردم جهان است؛ اما تصاویری که متأسفانه از این سوی جهان و در این روزها در رسانه‌های جهانی منتشر می‌شود، وجدان بشری را سخت به درد می‌آورد: «اجساد رها‌شده در راه‌ها، افرادی با علائم واضح قحطی‌زدگی که کامیون‌ها را در جست‌وجوی هر چیزی برای زنده‌ماندن متوقف می‌کنند و کودکانی که از سوختگی‌ها، بیماری‌ها و مراقبت‌های پزشکی ناکافی و از‌دست‌دادن پدر و مادر و دیگر عزیزان خود رنج می‌برند و...» (گزارش روزنامه ایران به نقل از معاون دبیر‌کل سازمان ملل و سازمان نجات کودکان از اوضاع غزه – 24/10). اما راه رستگاری تلاش برای خاتمه‌دادن به این تراژدی‌هاست و ایجاد جهانی صلح‌‌آمیز و خاورمیانه‌ای پیشرفته با مردمی مرفه و آزاد. اینکه مردمی نشسته در یکی از نقاط مهم استراتژیک جهان و از مهم‌ترین مجاری کشتی‌رانی دریایی، آن‌چنان گرفتار در تله فقر باشند که بازدارندگی بر آنان بی‌تأثیر باشد؛ چرا‌که چیزی برای از دست دادن ندارند (کیومرث اشتریان- 24/10)، افتخاری برای جهان و کشورهای منطقه نیست که تعدادی از آنها ثروتمندترین کشورهای جهان‌اند. در‌این‌میان کشورمان وضعیتی خاص و بس پیچیده دارد. از یک سو وضعیت فعلی و جاماندگی تکنولوژیک و اضمحلال منابع مادی و انسانی و ابر چالش‌هایی مانند آب و محیط زیست که تهدیدات تمدنی محسوب می‌شوند و دوام‌یافتنی نیست و از سوی دیگر جنگ و ستیز در گرداگرد کشور که سد هرگونه توسعه و پیشرفت است. برون‌رفت از این وضعیت به نظر می‌رسد از طریق فهم تغییرات پرشتاب و نوآوری‌های فنی و تکنولوژیک و تحولات عرصه‌های زندگی فردی و اجتماعی و تغییرات سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی ممکن است و گذار از آرمان‌گرایی ایدئولوژیک به واقع‌گرایی عملی و شکل‌دادن به تغییرات نهادی در راستای گشودگی و آزادی «ناکامی ملت‌ها در دنیای امروز به خاطر آن است که نهادهای اقتصادی بهره‌کش انگیزه کافی برای مردم ایجاد نمی‌کند تا آنان دست به پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و کارآفرینی بزنند. نهادهای سیاسی با دادن قدرت به صاحبان این نهادهای اقتصادی، باعث تقویت نهادهای اقتصادی می‌شوند» (چرا کشورها شکست می‌خورند- عجم‌اوغلو و رابینسون). جامعه ایران ظرفیت پذیرش و انجام چنین تحول بزرگی را دارد و منطقه و جهان نیز به نظر می‌رسد از این تغییر استقبال می‌کنند (به جز شاید یک قدرت جهانی در این نزدیکی‌ها!)؛ چرا‌که خوب می‌دانند بدون همراه‌شدن ایران هیچ تحول توسعه‌ای در این منطقه فوق استراتژیک قابل تصور و انجام نیست. اینک نظام حکمرانی در ایران است و بزنگاهی تاریخی!