دستور ترامپ و کاهش درآمد دلاری ایران از گمرکات افغانستان

احسان الهی‌مقدم‌

ترامپ در اولین روزهای کاری خود مطابق با فرمان‌های اجرائی که قولش را داده بود، به وزارت امور خارجه آمریکا دستور داده که تمام کمک‌های خارجی به کشورهای دیگر متوقف شود و فقط مصر و اسرائیل را از این قاعده مستثنا کرده است.

درآمد ایران از گمرکات افغانستان در سال 1403 به بیش از سه میلیارد دلار رسیده است. با قطع کمک‌های دلاری آمریکا به طالبان طبیعتا درآمد دلاری ایران نیز کاهش می‌یابد، همچنین ارزش پول ملی افغانستان نسبت به دلار کاهش خواهد یافت. معروف‌ترین جمله‌ای که مردم افغانستان درباره حکومت طالبان می‌گویند، این است که امنیت هست ولی کار نیست. با کاهش عرضه دلار در بازار افغانستان این شرایط بدتر خواهد شد. از طرفی به علت عدم سرمایه‌گذاری‌ شرکت‌های بزرگ در افغانستان موضوع بی‌کاری تشدید خواهد شد و برای طالبان هم بیشتر اولویت این بوده که درآمد دلاری خود را صرف ساختن سد کند. ایران به دو صورت ضرر می‌کند؛ هم کاهش درآمد دلاری و هم سیل دوباره مهاجران که حکومت طالبان هم می‌خواهد این افراد به افغانستان برنگردند و خواستار این است که ایران مهاجران را اخراج نکند. طالبان به زودی با غولی به اسم تورم روبه‌رو خواهند شد که با اسلحه نمی‌شود به جنگ آن رفت و احتیاج به مدیریت و تدبیر دارد.

ترامپ و مشاورانش خوب می‌دانند که نقطه‌ضعف حکومت طالبان کجاست. تأمین‌کننده پولی و ارزی طالبان طی این سه سال هم خود حکومت آمریکا بوده است. طالبان طی این سه سال به جای همکاری بیشتر با همسایگان خود و کاهش تنش، بر موضوع کنترل آب‌های مرزی متمرکز شدند. همچنین به گزارش سازمان ملل رشد و حضور گروه‌های افراطی باعث تنش بیشتر با همسایگان و تأثیرات بیشتر خشک‌سالی بر همسایگان و مهاجرت‌های درون‌سرزمینی به‌خصوص در ایران شد.

سیاست‌های طالبان بر قطر و عربستان و امارات متحده عربی تأثیر منفی ندارد چون همسایه افغانستان نیستند و با ساخت سد روی رودخانه‌های مرزی و مهاجران درگیر نیستند. این موضوعات بیشتر همسایگان افغانستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به گفته مقامات آمریکایی، کمک دولت آمریکا به طالبان حدود دو میلیارد دلار بوده است. این رقم برای قطر و عربستان و امارات متحده عربی مبلغ زیادی نیست که بخواهند به بازسازی افغانستان کمک کنند. در حالی که این سه کشور به شدت روی پیشرفت کشورشان متمرکز هستند و پروژه‌های چند میلیاردی را در کشور‌هایشان در حال اجرا دارند و از دردسر‌های طالبان هم به دور هستند و با آمریکا هم رابطه اطلاعاتی دارند، همچنین در رابطه با کشورهایی که با آمریکا دچار تنش هستند، نقش میانجی را بازی می‌کنند.

دفتر سیاسی طالبان از ابتدا در قطر بوده است و همه از نقش قطر در حکومت طالبان آگاه هستند. فیلم‌های جنگ سوریه نشان داد که سربازان حکومت طالبان هم در سوریه حضور داشتند و در سقوط بشار اسد که با حکومت قطر و ترکیه و خود آمریکا مشکل داشت، نقش ایفا کردند.

به نظر حمایت از طالبان بیشتر برای استفاده سیاسی و ابزار فشار بر سایر دولت‌ها بوده است.

باید دید این سه کشور عربی و مذاکره‌کنندگان طالبان چقدر در توافق بین ترامپ و ملاهبت‌الله موفق خواهند بود.

از طرفی ایران با سیاست‌های ترامپ در قبال افغانستان دچار مشکلات بیشتری خواهد شد. این در حالی است که در دوره دولت بوش پسر، ایران با آمریکا در زمینه افغانستان همکاری داشت. باید دید این تعامل باز هم شکل می‌گیرد یا نه.

همچنین محکومیت رهبر طالبان ملاهبت‌الله از سوی دادگاه لاهه شرایط ثبات حکومت طالبان و ارتباط آنها با جهان را سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌کند.

عربستان طی ماه گذشته سفارت خود در افغانستان را بازگشایی کرد تا به همراه قطر و امارات متحده عربی بتوانند از اشخاص و گروه‌های خاصی که در افغانستان با آنها ارتباط دارند، حمایت کنند و از تنش بین ترامپ با طالبان بکاهند.