کاخ و باغ ورسای نخستین سایت میراث جهانی میزبان افتتاحیه المپیک 2024

سیدامین صانعی‌مهری: یکی از موضوعات مهم و مورد مناقشه کارشناسان بحث کاربری آثار تاریخی و برگزاری رویداد‌های هنری در این ابنیه به خصوص آثار قرارگرفته در فهرست جهانی یونسکو است. برخی از کارشناسان صرفا حفاظت را توصیه می‌کنند و عده‌ای بر این باورند برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری در آثار ثبت جهانی و ابینه تاریخی در واقع نمایشی از ظرفیت فرهنگ و تاریخ ایران و در نهایت گامی برای توسعه صنعت گردشگری است.

در این یادداشت بخشی از تجربه بین‌المللی بزرگ‌ترین رویداد ورزشی دنیا یعنی افتتاحیه المپیک 2024 در سایت جهانی کاخ و باغ ورسای در پاریس را بررسی می‌کنیم. برای نخستین بار در تاریخ بازی‌های المپیک مدرن، مراسم افتتاحیه پاریس ۲۰۲۴ در قلب یکی از میراث جهانی یونسکو برگزار شد. مراسم افتتاحیه المپیک 2024 از این جهت غیرعادی است که در یک استادیوم برگزار نمی‌شود، بلکه در قلب شهر، در مکانی که در سال ۱۹۹۱ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است برگزار می‌شود.

طی دو هفته، کرانه‌های رود سن و میراث‌های جهانی اطراف آن، میزبان تعدادی از رویدادهای بازی‌های المپیک پاریس، از جمله والیبال ساحلی در برج ایفل، جودو و کشتی در میدان شان دو مارس، شنای ماراتن از پل الکساندر سوم، شمشیربازی و تکواندو در کاخ بزرگ، تیراندازی با کمان در هتل ملی لزنولید و حرکات بریک، سبک آزاد BMX، اسکیت‌برد و بسکتبال ۳x۳ و همچنین مسابقات سه‌گانه، دوچرخه‌سواری و دوومیدانی همه در میدان کنکورد، کاخ و باغ‌های ورسای که از سال ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد نیز میزبان مسابقات سوارکاری بود.

از آنجایی که المپیک به استادیوم‌های خیره‌کننده‌اش معروف است از جمله استادیوم لانه پرنده در بازی‌های ۲۰۰۸ پکن، المپیا استادیوم در بازی‌های مونیخ ۱۹۷۲ و سالن یادبود لس‌آنجلس در سال‌های ۱۹۳۲ و ۱۹۸۴ اما در سال‌های اخیر، ساخت این سازه‌ها بر طمع و زیاده‌روی این رویداد پرهزینه افزوده‌اند. ملت‌ها فریب خوردند و میلیاردها دلار برای ساختن ساختمان‌هایی با طول عمر کوتاه هزینه کردند. با توجه به اینکه شهرهای میزبان المپیک اکنون به دنبال هوشمندی و مسئولیت‌پذیری مالی هستند، پاریس استانداردی را برای سادگی در عین شیک‌بودن تعیین کرده است. این شهر برای تأثیرگذاری بر مخاطب، نیازی به مجموعه‌ای از سازه‌های جدید نداشت. برای قرن‌ها، این شهر و منطقه مملو از شاهکارهای معماری بوده است.

برای ارائه یک بیانیه بزرگ، این منطقه فقط کافی است زیبایی طبیعی خود را به نمایش بگذارد. اگر برخی از المپیک‌ها میزبان را صرفا به یک وسیله جانبی برای رسیدن به هدف خود تبدیل کرده است، پاریس برعکس عمل کرد و از این بازی‌ها برای تجهیز و تقویت گردشگری و میراث‌ فرهنگی خود استفاده کرد. شاید ورود المپیک ۲۰۲۴ اولین نفوذ مدرنیته در کاخ ورسای نباشد، اما یک رویداد غیرمعمول است. در همان زمینی که در دورانی پادشاهان و رهبران جهان شکار می‌کردند، سوارکاری می‌کردند و تصمیماتی می‌گرفتند که تاریخ را رقم می‌زد اکنون تماشاگران برای خوردن کوکاکولای مجانی در فنجان‌های پلاستیکی صف می‌کشیدند و مخفیانه با سیگارهایشان به لابه‌لای درختان می‌رفتند.

در همان جایی که جنگ جهانی اول به طور رسمی پایان یافت، گردشگران با صدای بلند از نبود وای‌فای شکایت کردند. اما نکته مهم اینجاست، هیچ کدام از اینها چیز بدی نیست. تاریخ اگر زمینه‌ای برای نمایش نداشته باشد، معنای خود را از دست می‌دهد، و اگرچه قصر ورسای در حال حاضر چیزی کمتر از دوران قرن شانزدهمش ندارد، شاید دیدن آن در تضاد مستقیم با غرفه‌های امتیازات و و بنرهای موقت، این زیبایی را بیش از پیش به نمایش بگذارد. تجربه موفق پاریس که علاوه بر رعایت موضوع نخست یعنی حفاظت از آثار تاریخی زمینه برگزاری رویداد را در قلب میراث جهانی این شهر زمینه تجربه متفاوت گردشگران از حضور در سازه‌های مدرینه به حضور در قلب تاریخی پاریس رقم زد.

اما برگزاری این رویداد یک نکته را در ذهن پررنگ می‌کند اینکه ایران می‌تواند با این همه ظرفیت با رعایت اصل حفاظت از آثار تاریخی میزبان رویدادهای فرهنگی و هنری در آثار تاریخی خود در شهرهای مختلف باشد. برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در سایت جهانی تخت جمشید پس از چهار دهه یکی از نمونه‌های موفق این سبک رویدادهاست. اکنون در گام‌های مهم‌‌تر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند بستری مناسب برای تبلیغ رویداد‌های مهم هر سال در قالب یک تقویم بین‌المللی به عنوان نقطه عطف برنامه‌ریزی گرشگری اقدام کند. این موضوع علاوه بر حضور گردشگران خارجی در ایران و تجربه شیرین حضور در یک رویداد تاریخی و فرهنگی می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد گردشگری جوامع محلی دهد.

*معاون روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی